Xuất khẩu của khu vực Đông Nam Á bắt đầu phải đối mặt với những thách thức kinh tế tương tự châu Âu. Lo ngại ngày càng gia tăng khi các cuộc suy thoái, khủng hoảng xảy ra ở phương Tây có thể gây căng thẳng cho nỗ lực phục hồi kinh tế của các nước Đông Nam Á trong năm 2023.
Lạm phát và chi phí năng lượng tăng phi mã, cùng nhiều tác động kinh tế khác do cuộc xung đột Nga-Ukraine gây ra, có thể tiếp tục khiến các nền kinh tế châu Âu phải vật lộn trong 12 tháng tới, với việc người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu.
Yếu tố này được dự báo sẽ tác động đáng kể đến các nhà xuất khẩu Đông Nam Á, đặc biệt là các nhà sản xuất dệt may - lĩnh vực xuất khẩu lớn nhất của một số nước trong khu vực.
| Triển vọng kinh tế thế giới năm 2023 ngày càng ảm đạm khi những khó khăn kinh tế của châu Âu đã lan sang khu vực Đông Nam Á. (Nguồn: Global Times) |
Triển vọng ảm đạm
Theo một nghiên cứu công bố tháng 9/2022, Ngân hàng Thế giới (WB) đã cảnh báo rằng, thế giới có nguy cơ rơi vào suy thoái trong năm tới. Điều này có thể dẫn đến một chuỗi khủng hoảng tài chính ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển.
Fitch Solutions, một công ty nghiên cứu tài chính, dự báo Mỹ sẽ trải qua một “cuộc suy thoái nhẹ” vào cuối năm 2023. Trong khi đó, theo dự báo về triển vọng mới nhất được công bố trong tháng này của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Khu vực sử dụng đồng Euro (Eurozone) sẽ đạt tăng trưởng 3,1% trong năm 2022 và chỉ 0,5% vào năm 2023.
Ông Brian Lee Shun Rong, chuyên gia kinh tế của tập đoàn dịch vụ tài chính lớn nhất Malaysia Maybank cho biết: “Sụt giảm xuất khẩu (từ Đông Nam Á) sẽ còn tồi tệ hơn”.
Phát biểu với tờ DW của Đức, ông Shun Rong nói: “Tăng trưởng toàn cầu có thể sẽ tiếp tục hạ nhiệt và nguy cơ suy thoái đang gia tăng. Liên minh châu Âu (EU) có thể rơi vào suy thoái do tiếp tục đối mặt với những cú sốc về nguồn cung và chi phí sinh hoạt tăng cao do tác động từ cuộc xung đột Nga-Ukraine”.
Các số liệu thương mại chính xác hơn của Đông Nam Á có thể sẽ được công bố vào cuối năm nay. Tuy nhiên, hiện ở toàn bộ khu vực này, các số liệu thống kê sơ bộ cho thấy kim ngạch xuất khẩu đã giảm kể từ tháng 7/2022.
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan và Thuế vụ Campuchia, trong 6 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của nước này, chiếm hơn một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, tăng 37% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng đã chậm lại còn 19,9% trong tháng 7 và chỉ còn 2,7% trong tháng 8/2022. Đến tháng 9/2022, kim ngạch xuất khẩu của Campuchia đã giảm 7,5% so với cùng tháng năm ngoái.
Ông Ken Loo, Tổng thư ký Hiệp hội các nhà sản xuất hàng may mặc tại Campuchia, đã nói với DW rằng, kim ngạch xuất khẩu của Campuchia sang các thị trường châu Âu dự báo sẽ tiếp tục giảm trong quý IV năm nay và đến năm 2023.
UOB Research, bộ phận phân tích của ngân hàng có trụ sở tại Singapore–UOB, cho biết, tăng trưởng xuất khẩu của Malaysia có vẻ mạnh mẽ trong năm 2022, ở mức 26%, nhưng dự báo sẽ giảm xuống 1,3% trong năm 2023. Thái Lan và Myanmar, các nhà xuất khẩu dệt may lớn khác, cũng báo cáo xuất khẩu sang các nước EU giảm.
Lay Hwee Yeo, Giám đốc Trung tâm EU tại Singapore, nhận định: “Lạm phát và suy thoái bao trùm ở châu Âu đã khiến kim ngạch xuất khẩu của khu vực Đông Nam Á chậm lại”.
Phát biểu với báo DW, ông Lay Hwee Yeo nói: “Suy thoái kinh tế ở EU chắc chắn sẽ tác động lớn đến các nước Đông Nam Á do EU là một trong bốn đối tác thương mại hàng đầu của nhiều nước Đông Nam Á”.
Giảm tốc, chưa phải là khủng hoảng
EU là đối tác thương mại lớn thứ ba của Hiệp hội 10 quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), chiếm khoảng 1/10 kim ngạch thương mại hằng năm của khu vực nhưng lại chiếm tỷ trọng cao hơn nhiều trong tổng kim ngạch xuất khẩu của khối.
Ông Ken Loo, Tổng thư ký Hiệp hội các nhà sản xuất hàng may mặc tại Campuchia, nhấn mạnh rằng, khách hàng ở châu Âu hiện đang trong tình trạng “dư thừa hàng tồn kho” sau khi giao dịch tăng vọt trong những tháng đầu năm 2021 và tình trạng cung vượt quá cầu trong quá trình phục hồi sau đại dịch Covid-19.
Tuy nhiên, một số chuyên gia khác lại đưa ra một bức tranh tươi sáng hơn cho triển vọng thương mại trong ngắn hạn giữa châu Âu và khu vực Đông Nam Á.
Ông Chris Humphrey, Giám đốc điều hành của Hội đồng Kinh doanh EU-ASEAN, cơ quan đại diện cho các doanh nghiệp châu Âu ở Đông Nam Á, cho biết, đầu tư của châu Âu vào khu vực đã hồi phục mạnh mẽ khi đạt 25,5 tỷ USD trong năm 2021.
Ngoài ra, thương mại song phương của châu Âu với 10 thành viên ASEAN đã gần như phục hồi trở lại mức trước đại dịch vào cuối năm 2021, khi đạt kim ngạch 270 tỷ USD.
Lãnh đạo Hội đồng Kinh doanh EU-ASEAN nói: “Đã có sự phục hồi mạnh mẽ trong thương mại giữa EU và ASEAN trong năm 2021 và tiếp tục kéo dài đến đầu năm 2022, khi cả hai khu vực bắt đầu phục hồi sau đại dịch tồi tệ nhất”.
Theo ông Humphrey: “Việc giao dịch giảm dần trong những tháng tới không phải là điều bất ngờ, nhưng chúng tôi vẫn tin vào quan hệ đầu tư và thương mại mạnh mẽ giữa EU và ASEAN trong tương lai”.
Bà Trinh Nguyen, chuyên gia kinh tế cao cấp về châu Á tại ngân hàng đầu tư của Pháp Natixis, cho rằng, các doanh nghiệp nên dự báo về sự trì trệ chứ không phải xuất khẩu giảm.
Chuyên gia này nói thêm, không phải tất cả các thị trường Đông Nam Á đều chịu tác động theo cùng một cách, trong đó, một số nền kinh tế định hướng xuất khẩu dự báo sẽ phải chịu nhiều tác động hơn trước những khó khăn kinh tế của phương Tây vì họ có tỷ trọng xuất khẩu trên Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cao.
Một vấn đề khác đối với các nền kinh tế trong khu vực là nhu cầu của Trung Quốc không có khả năng phục hồi đủ để bù vào mức sụt giảm. Đó là chưa kể thị trường châu Âu và châu Mỹ - hai thị trường chủ chốt của hàng hóa Đông Nam Á, có thể cùng lúc trải qua những cuộc suy thoái nhẹ.