Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng 'điểm tên' những vấn đề nóng tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 36

Trong bối cảnh tình hình dịch bệnh Covid-19 đang diễn biến phức tạp, Việt Nam phải tổ chức các hội nghị cấp cao trực tuyến. Vậy trong quá trình tổ chức, Việt Nam đã gặp những thuận lợi và khó khăn gì, thưa Thứ trưởng?

ASEAN từ lâu đã có ước mơ tăng cường tổ chức các cuộc họp trực tuyến để giảm bớt những vấn đề trong khâu di chuyển. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, mặc dù ASEAN đã có nhiều cố gắng nhưng vẫn chưa thực hiện được. Năm 2020, sự bùng phát của dịch Covid-19 đã buộc Việt Nam phải tổ chức các cuộc hội nghị trực tuyến. Có thể thấy, Việt Nam đã làm được và làm rất tốt. Tất nhiên, họp trực tuyến không giống như họp trực tiếp để có thể bày tỏ tình cảm, bắt tay, hoặc gặp song phương. Tuy nhiên, những gì Việt Nam muốn truyền tải thì đều truyền tải được thông qua các cuộc họp trực tuyến đó. Các phương tiện kỹ thuật hiện đại đã tạo điều kiện cho Việt Nam tổ chức các cuộc họp trực tuyến thành công và được đánh giá là không khác gì so với một cuộc họp trực tiếp, vẫn có những sự giao lưu, trao đổi rất thuận lợi.

Mặc dù vậy, vẫn không thể không kể đến khó khăn khi tổ chức một hội nghị trực tuyến. Khó khăn lớn nhất là sự chênh lệch về thời gian. Nếu là các nước trong ASEAN họp với nhau thì đơn giản hơn, vì thời gian không chênh lệch quá nhiều nhưng nếu có những cuộc họp với các nước đối tác khác thì đó thực sự là một khó khăn. Sắp tới đây, ASEAN sẽ có những cuộc họp trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)... Như vậy, việc xác định và lựa chọn thời gian cho cuộc họp là một trở ngại.

Bên cạnh đó, họp trực tuyến cũng phụ thuộc rất nhiều vào mặt kỹ thuật. Mặc dù quốc gia chủ trì buổi họp đóng vai trò quan trọng, tuy nhiên các đầu cầu khác cũng phải duy trì tốt nền tảng kỹ thuật. Việt Nam cũng phải tập trung rất nhiều và cũng rất cảm ơn Bộ Thông tin và Truyền thông cũng như là các công ty thông tin công nghệ của Việt Nam thời gian qua đã hỗ trợ các cuộc họp trực tuyến với chất lượng tuyệt vời.

Thưa Thứ trưởng, những nỗ lực của ASEAN thời gian qua trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 cho thấy Chủ đề ASEAN 2020 “Gắn kết và Chủ động thích ứng” phù hợp như thế nào?

Khi chúng tôi nghĩ ra chủ đề ASEAN 2020 “Gắn kết và Chủ động thích ứng” thì chưa có sự bùng phát của dịch Covid-19. Chúng tôi thấy, thời điểm hiện nay, định hướng lớn nhất của ASEAN là đoàn kết và gắn bó với nhau. Sự gắn kết là nhân tố tất yếu dẫn đến sự thành công của cộng đồng ASEAN. Đồng thời, muốn thành công hơn nữa trong một môi trường đang biến đổi rất mạnh mẽ và đặt ra nhiều thách thức mới cho ASEAN, việc chủ động thích ứng với tình hình đang thay đổi là hết sức cần thiết.

Thách thức đầu tiên của ASEAN sau khi chủ đề ASEAN 2020 được đưa ra là sự bùng phát của dịch Covid-19, cho thấy chủ đề của chúng ta rất đúng. Trong 6 tháng qua, hợp tác của ASEAN theo tinh thần “Gắn kết và Chủ động thích ứng” đã giúp ASEAN vững vàng để ứng phó với dịch Covid-19, trở thành hình mẫu của thế giới về ứng phó với dịch bệnh.

Hiệp định RCEP được kỳ vọng ký kết trong năm nay, RCEP sẽ được đề cập như thế nào trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao lần này, thưa Thứ trưởng?

RCEP là một ưu tiên của ASEAN và các đối tác cùng tham gia RCEP bao gồm 6 quốc gia khác (cả Ấn Độ). Hiện đã có 15 quốc gia đàm phán xong hiệp định này. Ấn Độ tạm thời rút khỏi đàm phán. Với mong muốn Ấn Độ sẽ tham gia cùng với tất cả các quốc gia khác, các cuộc đàm phán vẫn đang mở cửa và tính đến các nội dung để đáp ứng thêm những yêu cầu từ phía Ấn Độ. Chúng tôi cũng không dám chắc từ giờ đến cuối năm, Ấn Độ có thể tham gia RCEP hay không. Các nước còn lại rất quyết tâm để có thể ký kết Hiệp định trong năm nay.

Trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN 36 lần này, vấn đề liên quan tới những diễn biến tại Biển Đông thời gian qua, Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) có được đề cập hay không, thưa Thứ trưởng?

Đáng tiếc là do đại dịch Covid-19 nên từ đầu năm đến nay chúng ta chưa có cuộc họp nào về COC. Cuộc họp gần đây nhất diễn ra vào tháng 10/2019 tại Đà Lạt. Lúc đó các nước đã sẵn sàng bước vào phòng đàm phán lần thứ hai. Vào ngày 1/7 sẽ có cuộc họp cấp SOM về hợp tác giữa ASEAN và Trung Quốc. Đây không phải là cuộc họp riêng về COC và DOC, tuy nhiên cuộc họp cũng là cơ hội để chúng tôi nhắc đến chuyện này, tính kế hoạch khởi động lại đàm phán COC.

Trong nội dung tất cả các cuộc họp của lãnh đạo có có phần trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Khi vấn đề được đưa ra thì không ai lẩn tránh và sẽ được các nhà lãnh đạo trao đổi, những gì diễn ra trong thực tế sẽ được thảo luận.

Theo Thứ trưởng, khi cạnh tranh nước lớn ngày càng căng thẳng, ASEAN sẽ gặp phải những khó khăn và thách thức như thế nào?

Chúng ta biết rằng cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc và giữa các nước lớn ngày càng căng thẳng, được thể hiện ở rất nhiều lĩnh vực và khía cạnh khác nhau. Điều này tạo nên một sự căng thẳng chung cho cả thế giới, gây ra khó xử cho cả thế giới, nhiều nước, nhiều khu vực, không riêng gì ASEAN.

Các nước lớn có những quan điểm khác nhau, đặt ra những vấn đề có thể gây chia rẽ trong quan điểm giữa các nước và nguy cơ phải chọn bên. Tuy vậy, ASEAN hay các nước thành viên của ASEAN đã xác định ASEAN sẽ không chọn bên mà lựa chọn lợi ích của ASEAN. Với quan điểm rõ ràng như vậy, ASEAN chứng minh đã có lập trường riêng của mình trong vấn đề quốc tế và khu vực như việc ASEAN đã thông qua “Tầm nhìn Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” của ASEAN, khẳng định lập trường riêng của ASEAN và các nguyên tắc của ASEAN. Đó là cách để ASEAN giữ vững vai trò trung tâm. Tôi tin rằng, tinh thần đó vẫn tiếp tục được thể hiện tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 cũng như Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 vào tháng 11.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!