Thủ tướng trẻ nhất Ireland đột ngột từ chức: Những dấu hỏi lớn?

Ông Leo Varadkar, sinh năm 1979, có mẹ là người Ireland và cha là người Ấn Độ. Sau khi người tiền nhiệm Enda Kenny về hưu, ông được bổ nhiệm làm Thủ tướng Ireland ngày 14/6/2017 và trở thành Thủ tướng trẻ tuổi nhất nước này.

Ông Varadkar từ chức năm 2020 sau khi đảng của ông thất bại trong cuộc bầu cử Quốc hội. Hai năm sau, ông quay lại tiếp quản chức Thủ tướng từ ông Michael Martin theo cơ chế luân phiên được thống nhất giữa 2 đảng thuộc liên minh cầm quyền. Ông từng đóng vai trò lãnh đạo trong chiến dịch hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới năm 2015 và bãi bỏ lệnh cấm phá thai năm 2018 tại Ireland.

Dù gặt hái nhiều thành tựu đáng kể trong chặng đường cầm quyền, ông Varadkar đột ngột đệ đơn từ chức Thủ tướng Ireland ngày 20/3. Sự ra đi bất ngờ này đặt ra nhiều dấu hỏi lớn về nguyên nhân từ chức, đồng thời dấy lên suy đoán về tương lai chính quyền Ireland.

Vén màn nguyên nhân

Phát biểu tại buổi họp báo bên ngoài tòa nhà Chính phủ ở Dublin ngày 20/3, ông Leo Varadkar tuyên bố từ chức Chủ tịch và lãnh đạo đảng Fine Gael, đồng thời rời ghế Thủ tướng ngay khi người kế nhiệm có thể đảm nhận vai trò này.

Trong bài phát biểu, ông Varadkar nhấn mạnh những tiến bộ mà Ireland đạt được trong nhiệm kỳ của mình. Dù đất nước đối mặt nhiều thách thức, ông khẳng định niềm tin vào quỹ đạo phát triển của Dublin, đồng thời lưu ý rằng cuộc bầu cử sắp tới là cơ hội để nước này đi lên đổi mới.

Nguyên Thủ tướng Ireland cho biết, lý do từ chức xuất phát từ cả yếu tố cá nhân và chính trị. Ông Varadkar thừa nhận, chính trị gia cũng là con người và có hạn chế của riêng mình, do đó Ireland cần đổi mới lãnh đạo. Ông khẳng định đây là thời điểm phù hợp để nhường lại vị trí Thủ tướng cho ứng viên khác đủ dũng khí và năng lực đảm nhiệm.

Bên cạnh nguyên nhân chủ quan, có ý kiến cho rằng đơn từ chức của ông Varadkar liên quan đến các thất bại trong chính sách đối nội và đối ngoại thời gian gần đây.

Về đối nội, ông không giành được sự ủng hộ trong cuộc trưng cầu dân ý về sửa đổi Hiến pháp hồi đầu tháng. Nhân ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, đảng cầm quyền Fine Gael đề xuất viết lại ngôn ngữ trong Hiến pháp vốn bị cho là lỗi thời và phân biệt giới tính, song cử tri Ireland bỏ phiếu chống và bác bỏ nỗ lực này.

Về đối ngoại, chuyến công du Mỹ ngày 15/3 của ông đi ngược với quan điểm dư luận nội bộ. Trong bối cảnh sự ủng hộ của cử tri Ireland dành cho Palestine tăng cao, người dân lên tiếng kêu gọi Thủ tướng Varadkar hủy bỏ kế hoạch sang Mỹ do sự hậu thuẫn của Washington cho Israel. Bất chấp dư luận, ông Varadkar vẫn tiến hành chuyến thăm như dự kiến và theo đó làm mất lòng cử tri.

Dấu hỏi người kế vị

Đơn từ chức của ông Varadkar sẽ không tự động kích hoạt cuộc tổng tuyển cử ngay lập tức, mà người thay thế ông có thể là lãnh đạo mới của đảng Fine Gael. Theo kế hoạch, đến năm 2025, Ireland mới tổ chức cuộc bầu cử tiếp theo.

Thực tế này đặt ra câu hỏi về ứng viên sáng giá kế nhiệm vai trò Thủ tướng từ tay ông Varadkar. Nhà lãnh đạo tiếp theo thậm chí kế thừa cả những thách thức và cơ hội mà Ireland hiện đối mặt, bao gồm giải quyết hậu quả đại dịch Covid-19, nguy cơ suy thoái kinh tế và mục tiêu nâng cao vị thế toàn cầu của Dublin.

Hiện có bốn nhân vật tiềm năng có thể thay thế vai trò lãnh đạo đảng cầm quyền Fine Gael và điều hành Ireland: Bộ trưởng Giáo dục đại học Simon Harris, Bộ trưởng Doanh nghiệp Simon Coveney, Bộ trưởng Chi tiêu công Donohoe Paschal và Bộ trưởng Tư pháp Helen McEntee.

Thứ nhất, Bộ trưởng Giáo dục đại học Simon Harris nổi lên trong giai đoạn Dublin ứng phó đại dịch Covid-19, khi ông là người chỉ đạo Ireland thành công vượt qua các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt với tư cách là Bộ trưởng Y tế. Ngoài ra, Tạp chí Irish Tatler từng đưa ông vào danh sách “thế hệ chính trị gia có tiềm năng thay đổi tương lai Ireland”. Song, ông cũng vướng vào các bê bối trong nhiệm kỳ 4 năm làm Bộ trưởng Y tế, điển hình là việc xét nghiệm sàng lọc không chính xác khiến hơn 200 phụ nữ mắc bệnh ung thư cổ tử cung.

Thứ hai, Bộ trưởng Doanh nghiệp, Thương mại và Việc làm Simon Coveney - gương mặt quen thuộc với chính trường Ireland khi ông nhậm chức Bộ trưởng Ngoại giao giai đoạn 2017-2022. Ông là nhân vật nổi bật trong các cuộc đàm phán hậu Brexit và giúp củng cố quyền lực mềm của Ireland ở châu Âu. Ngoài ra, ông từng được biết đến rộng rãi khi vận động dự án Cánh buồm Chernobyl hồi năm 1997-1998, liên quan đến việc chèo thuyền hơn 48.000 km vòng quanh thế giới để làm từ thiện.

Thứ ba, Bộ trưởng Chi tiêu công Paschal Donohoe từng nắm giữ nhiều chức vụ quan trọng trong nội các Ireland và Liên minh châu Âu (EU). Ông làm việc với tư cách Bộ trưởng phụ trách các vấn đề châu Âu năm 2013-2014, trở thành Bộ trưởng Bộ Giao thông, Du lịch và Thể thao giai đoạn 2014-2016 và nắm giữ trọng trách Bộ trưởng Tài chính năm 2017. Trên cấp độ khu vực, ông lần đầu tiên được bầu làm Chủ tịch Eurogroup - Nhóm các Bộ trưởng Tài chính EU tháng 7/2020 và tái đắc cử tháng 12/2022.

Cuối cùng, Bộ trưởng Tư pháp Helen McEntee sẽ trở thành Thủ tướng trẻ nhất và là nữ lãnh đạo đầu tiên của Ireland nếu đắc cử. Bà là người ủng hộ mạnh mẽ quyền và lợi ích trẻ em trên khía cạnh dinh dưỡng và dịch vụ y tế, đồng thời thường xuyên nêu cao vấn đề cải thiện hạ tầng giao thông và viễn thông. Song, với tư cách là Bộ trưởng Tư pháp từ năm 2020, bà từng đối mặt nhiều sự cố, trong đó nổi lên vụ bạo loạn ở Dublin tháng 11/2023 liên quan tới bạo lực gần trường học khiến 3 trẻ em bị thương, phe đối lập kêu gọi bà Helen McEntee từ chức vì thất bại trong việc giữ an toàn cho người dân.

Là Thủ tướng Ireland trẻ tuổi nhất và từng hai lần nắm giữ trọng trách này, đơn từ chức bất ngờ của ông Leo Varadkar khiến dư luận nảy sinh đồn đoán về nguyên nhân đằng sau, liên quan đến các thất bại gần đây trong hoạt động đối nội và đối ngoại. Sự ra đi này còn tạo ra quan ngại về khoảng trống quyền lực trong bộ máy cầm quyền Dublin, trong đó nổi lên bốn cái tên lớn có thể kế thừa vị trí người tiền nhiệm để lại.