LÀN KHÓI THUỐC LEN LỎI NGÀY MỘT RỘNG

Nam sinh S. "bập" vào thuốc lá điện tử từ hơn 3 năm trước và hiện bỏ thuốc được 2 tháng. S. chia sẻ, việc sử dụng thuốc lá điện tử hiện nay rất phổ biến. Khi đi trong khuôn viên trường đại học, cứ 10 mét, S. lại bắt gặp một tới hai bạn trẻ đang sử dụng Pod hoặc Vape, hai dòng thuốc lá điện tử. Còn N. mới làm quen thuốc lá điện tử được 6 tháng và việc hút thuốc giúp nữ sinh này giải tỏa căng thẳng và thoải mái hơn trước những áp lực từ cuộc sống. Đối với N., sử dụng Pod hoặc Vape cũng giống như việc nhiều người uống cà phê để tỉnh táo và giữ sự tập trung. Chính vì suy nghĩ như vậy, tỷ lệ các bạn trẻ sử dụng thuốc lá điện tử đang ngày càng gia tăng.

Bàn về thuốc lá điện tử và giới trẻ, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế khẳng định: Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong thanh, thiếu niên Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng.

NƠI KHÓI THUỐC BẮT ĐẦU

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng các bạn trẻ sử dụng thuốc lá điện tử.

S. chia sẻ việc biết đến Vape là do có một nhóm bạn chơi chung đã sử dụng trước đó rồi rủ rê, lôi kéo. Ngoài ra, đang trong độ tuổi muốn biết nhiều hơn về cuộc sống, S. rất tò mò không biết hương vị của điếu thuốc mới này sẽ ra sao. Còn N. thì thấy rất thích thiết kế lạ mắt của những dòng thuốc lá mới như này. Các thiết kế có thể giống điếu thuốc lá bình thường hoặc xì gà, có những loại trông giống như bút, son môi, USB. Ngoài ra, hương vị cũng là một trong những điều thu hút N., có rất nhiều vị như chocolate, dâu hoặc bạc hà, cam…

Thật vậy, nguyên nhân đầu tiên có thể kể đến đó là sự hấp dẫn từ chính thuốc lá điện tử.

Theo phân tích, cứ 10 học sinh, sinh viên thì có đến 3 người sử dụng thuốc lá điện tử vì tò mò, thử xem thế nào. Thực tế, thuốc lá điện tử được ví như “cạm bẫy hương vị” khi đánh trúng tâm lý thích thể hiện cái tôi của tuổi mới lớn. Những hành động như cầm thuốc hút, nhả khói gây sự thích thú với các bạn trẻ vì trông có vẻ ngầu và trưởng thành, sành điệu.

Thuốc lá điện tử thế hệ mới có mẫu mã đa dạng, cuốn hút giới trẻ. Những loại này thiết kế theo hình thức có bộ phận sạc pin và bộ phận chứa chất lỏng, dung dịch làm nguyên liệu đốt có thể thay thế tùy thích. Sự mới lạ với những dụng cụ bắt mắt nhanh chóng được học sinh đón nhận và khám phá mà không tính đến những tác hại. Một số học sinh bị thuốc lá thế hệ mới lôi kéo do tác động, ảnh hưởng của gia đình, bạn bè; do tâm lý chủ quan khi bị rủ rê, rằng hút vài điếu sẽ không bị nghiện và dần trở thành thói quen không bỏ được.

Nguyên nhân thứ hai đến từ việc các nhãn hàng thuốc lá điện tử lợi dụng giới trẻ để tăng doanh số bán hàng.

Để mở rộng thị trường tiêu thụ các sản phẩm mới, các tập đoàn thuốc lá đã sử dụng không ít các chiêu trò marketing để tiếp cận tới tệp khách hàng mong muốn - chính là các bạn học sinh, sinh viên. Các tập đoàn thuốc lá lôi kéo tâm lý giới trẻ theo các khía cạnh "độc lập", "tự do". Các sản phẩm thế hệ mới được mô tả là các sản phẩm giúp gia tăng sự hấp dẫn, tự chủ, giảm căng thẳng giúp tạo nên sự khác biệt, gây tò mò và mang tính thử thách.

Việc các nhãn hàng nhắm đến đối tượng là giới trẻ còn vì thời gian tệp khách hàng này sử dụng các sản phẩm của họ lâu hơn. Theo các kết quả nghiên cứu, 50% người trưởng thành hút thuốc lá sẽ tử vong sớm vì các bệnh lý liên quan tới khói thuốc. Vì vậy, các công ty, tập đoàn sản xuất, kinh doanh thuốc lá cần có khách hàng mới thay thế.

Hiện nay, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới rất dễ tiếp cận khi người tiêu dùng thuốc lá điện tử không chỉ có thể mua trực tiếp ở các hàng quán được bố trí ngay sát trường học mà còn có thể sở hữu những sản phẩm này thông qua việc mua bán trên mạng, trực tuyến qua các nền thương mại điện tử khác nhau. Việc mua bán không kiểm soát và không rõ nguồn gốc cũng phần nào dẫn đến sự bùng nổ trên thị trường trường mua bán ở giới trẻ vị thành niên.

Và một nguyên nhân khiến người dùng hiểu lầm tai hại rằng thuốc lá điện tử là biện pháp để cai thuốc lá truyền thống.

​Vào khoảng những năm 2017-2019, có nhiều nghiên cứu khoa học từ các tổ chức y tế uy tín trên thế giới đưa ra kết luận về sự an toàn của thuốc lá điện tử. Nghiên cứu cho thấy các sản phẩm e-cig chứa hàm lượng nicotin ít (khoảng 20% trở lên) và không chứa nhiều chất gây độc hại. Từ lý do đó, những người trưởng thành hút thuốc lá chuyển sang sử dụng thuốc lá điện tử với hy vọng cai thuốc truyền thống.

Ngoài ra, trong một nghiên cứu gần đây của CDC cho thấy, nhiều người trưởng thành đang sử dụng thuốc lá điện tử để cố gắng bỏ hút thuốc. Tuy nhiên, hầu hết người lớn sử dụng thuốc lá điện tử không ngừng hút thuốc lá và thay vào đó tiếp tục sử dụng cả hai sản phẩm (“công dụng kép”). Trong lực lượng Đặc nhiệm Dịch vụ dự phòng Hoa Kỳ, một nhóm các chuyên gia y tế đưa ra các khuyến nghị về chăm sóc sức khỏe dự phòng, đã kết luận rằng không đủ bằng chứng để khuyến nghị sử dụng thuốc lá điện tử để cai thuốc lá ở người lớn.

KHÓI THUỐC KHÔNG ĐƠN GIẢN CHỈ LÀ KHÓI

Khi trả lời câu hỏi có hối hận sau khi đã sử dụng Vape, Pod không, S. không ngần ngại khẳng định rằng nếu có thể quay lại 3 năm trước, bạn chắc chắn sẽ không thử, dù chỉ một lần.

Thế nhưng, thuốc lá điện tử đâu chỉ đơn giản như vậy, nó tồn tại vô vàn những tác hại mà người dùng không hay.

Tác hại đầu tiên phải kể đến đó là gây nghiện cho người dùng. Theo chia sẻ của S., bạn bắt đầu phụ thuộc vào Pod mỗi khi cần tập trung vào việc gì đó. Tương tự như việc dùng Pod để giải tỏa căng thẳng, giải tỏa “cơn thèm”. Đây chính là một trong những dấu hiệu đầu tiên của việc nghiện thuốc lá điện tử. Theo Liên minh Kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA), đa phần thuốc lá điện tử có chứa nicotine - chất gây nghiện cao. Dù hàm lượng trong Pod hay Vape có ít hơn so với thuốc lá truyền thống, chất này vẫn sẽ gây nghiện cho người sử dụng, nhất là khi sử dụng trong thời gian dài. Thuốc lá điện tử gây ra nhiều bệnh không kém gì thuốc lá truyền thống.

Ngoài phổi là nơi bị tác động trực tiếp, thuốc lá điện tử còn gây ra vô số những bệnh liên quan tới não bộ, tim mạch, hệ miễn dịch. Với não bộ, chất nicotine có chứa trong thuốc lá điện tử giải phóng những hoá chất “sung sướng” trong não, gây ra những biến đổi hoá học kéo dài và nguy hiểm nhất là gây nghiện. Ngoài ra, người dùng còn có thể bị đau đầu, chóng mặt hoặc run lẩy bẩy.

Đối với học sinh, sinh viên, việc hút thuốc lá điện tử tác động trực tiếp và dài hạn đến khu vực não bộ, đặc biệt là khu vực vỏ não trước trán - khu vực phát triển mạnh ở thời kỳ học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông. Các vùng não này xử lý quá trình nhận thức và cảm xúc, động lực, khả năng lập kế hoạch, sự tập trung chú ý. Chính vì vậy, các bạn trẻ thường có biểu hiện giảm chú ý và tập trung, khả năng đưa ra quyết định kém, thay đổi tính cách và có nhiều hành động thất thường, suy giảm nghiêm trọng khả năng học tập.

Với tim mạch, sau khi sử dụng thuốc lá điện tử, nhịp tim và huyết áp leo dốc, khiến tim phải “cày bừa” vất vả hơn để đưa đủ máu và ôxi đến các tế bào, về lâu về dài, người dùng đã tự đặt mình vào hiểm họa máu cơ tim và đột quỵ. Còn với hệ miễn dịch, đã có một nghiên cứu chỉ ra rằng thuốc lá điện tử “vô hiệu hoá” hàng trăm gien miễn dịch chính, tàn phá hệ miễn dịch còn hơn cả hút thuốc truyền thống.

Thuốc lá điện tử cũng có ảnh hưởng ko nhỏ tới những người xung quanh. Đối với trẻ em, nicotine trong thuốc lá điện tử gây hại cho sự phát triển não bộ ở trẻ em, có thể gây suy giảm trí nhớ. Đối với phụ nữ mang thai, nicotine cũng ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của bà mẹ và thai nhi trong thai kỳ, gây ra sinh non và thai chết lưu.

Ngoài ra thuốc lá điện tử còn phát sinh những tệ nạn xã hội khác. ​

Theo chia sẻ của N., trung bình một sản phẩm Vape có giá từ vài chục cho tới vài triệu đồng, chưa kể các phụ phí để duy trì sản phẩm đó trong thời gian dài như đầu Vape (ít nhất 2 tháng phải thay mới một lần), pin. N. đã tốn rất nhiều tiền để duy trì việc sử dụng Vape, nhiều khi phải vay tiền của bạn vì đã dùng hết tiền. Sinh viên nói chung đều là những người còn phụ thuộc kinh tế vào bố mẹ. Việc duy trì sử dụng Vape đã gây tổn thất nặng nề tới tiền bạc, tài sản của người sử dụng cũng như cho gia đình và xã hội. Có rất nhiều những vụ cướp tiền đã xuất hiện, chỉ để thỏa mãn sự tò mò hay cơn thèm thuồng thuốc lá điện tử.

Thuốc lá điện tử sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không giống thuốc lá điếu truyền thống. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị kẻ gian lợi dụng để trộn thêm cả ma túy. Tại Việt Nam, tình trạng tội phạm ma túy trộn các loại ma túy và các chất kích thích khác vào các sản phẩm thuốc lá điện tử đã và đang hướng vào đối tượng học sinh, sinh viên. Đã có trường hợp học sinh được đưa vào cấp cứu trong trạng thái vật vã, kích thích, loạn thần, ảo giác... do ngộ độc ma túy có trong thuốc lá điện tử chỉ sau một lần hút.

Ngoài ra, thuốc lá điện tử còn để lại nhiều hậu quả cho môi trường như ô nhiễm do nhựa và là một trong những nguyên nhân gây cháy nổ.

-----------------------------------------

Thực hiện: Vương Minh Ngân - Nghiêm Thị Phương Thảo - Vũ Thị Hồng Ngọc