Thượng đỉnh Nga-Mỹ qua các góc nhìn và điều gì sẽ diễn ra tiếp theo

Thượng đỉnh Nga-Mỹ ngày 15/8, tâm điểm chú ý của quốc tế, khép lại sau gần 3 giờ đối thoại. Không tuyên bố chung, cuộc họp báo chỉ gần 15 phút và nhiều góc nhìn về kết quả, ý nghĩa của cuộc gặp.

Vượt qua nhiều rào cản

Ngay trước thượng đỉnh, châu Âu sôi động với các cuộc gặp trực tuyến và trực tiếp giữa Tổng thống Volodimyr Zelensky với lãnh đạo châu Âu. Ukraine và lãnh đạo một số nước châu Âu đặt Mỹ trước lập trường 5 điểm: mọi quyết định liên quan phải có sự tham gia của Kiev, Brussels; có bảo đảm an ninh chặt chẽ; Moscow không có quyền phủ quyết Ukraine gia nhập EU, NATO; ngừng bắn vô điều kiện là vấn đề trung tâm và trước hết; nếu Nga không chấp nhận, Mỹ, EU, NATO cần gia tăng trừng phạt.

Tổng thống Ukraine tuyên bố không chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ. Cùng với đó là cảnh báo, “Nga đang lừa dối”, kéo dài thời gian, tránh lệnh trừng phạt và Mỹ không nên “sập bẫy”. Chiến sự vẫn gia tăng từ cả hai phía với nhiều toan tính.

Áp lực ít nhiều cũng khiến Mỹ phải cân nhắc thận trọng. Trước đó, Tổng thống Donald Trump hoan hỉ với “tiến triển lớn” trong cuộc gặp giữa Tổng thống Vladimir Putin và Đặc phái viên Steve Witkoff, nhưng rồi quay sang cảnh báo Nga sẽ đối mặt với hậu quả nghiêm trọng nếu không chấp thuận ngừng bắn. Nhà Trắng giảm yêu cầu, từ chỗ thượng đỉnh phải đạt được một thỏa thuận trao đổi lãnh thổ tạo cơ sở ngừng bắn, xuống cuộc gặp mang tính mở đầu, tìm hiểu, trao đổi quan điểm. Quyết định do Nga và Ukraine đàm phán sau đó.

Trước tình hình đó, Moscow đưa ra cảnh báo, nhiều nước muốn cản trở, chia rẽ, phá hoại Thượng đỉnh Nga-Mỹ. Vượt qua các rào cản, cuộc gặp diễn ra một cách trang trọng. Tổng thống Donald Trump trực tiếp đón Tổng thống Vladimir Putin trên thảm đỏ ở sân bay và cùng ngồi chung trên chiếc Limousine của ông chủ Nhà Trắng, một chi tiết khá đặc biệt, cho thấy hai nhà lãnh đạo coi trọng cuộc gặp, hy vọng tìm được tiếng nói chung. Thượng đỉnh Nga-Mỹ khởi đầu thuận lợi.

Thượng đỉnh Nga-Mỹ qua các góc nhìn và điều gì sẽ diễn ra tiếp theo

Theo dõi chương trình phát sóng cuộc gặp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump từ một nhà hàng ở khu Brighton Beach thuộc Brooklyn, New York. (Ảnh: Andres Kudacki/Getty Images)

"Xứng đáng 10 điểm"

Tổng thống Nga mở đầu cuộc họp báo bằng đánh giá, hội đàm diễn ra trong không khí xây dựng và tôn trọng lẫn nhau, rất kỹ lưỡng và hữu ích. Ông tuyên bố, “những thỏa thuận đạt được hôm nay sẽ trở thành điểm tựa không chỉ để giải quyết vấn đề Ukraine mà còn mở đầu cho việc khôi phục quan hệ hợp tác thực sự và thiết thực giữa Nga và Mỹ”.

Như vậy, cải thiện quan hệ song phương là một ưu tiên; giải quyết xung đột, bảo đảm an ninh là chuyện cả gói, không dễ quyết ngay trong một cuộc gặp. Ông chủ Điện Kremlin bày tỏ mong muốn giải quyết xung đột ở Ukraine một cách bền vững, lâu dài; nhấn mạnh cần loại bỏ tất cả nguyên nhân gốc rễ gây ra xung đột, xem xét các mối quan ngại chính đáng của Nga và việc khôi phục sự cân bằng an ninh ở châu Âu và trên thế giới (mà cơ bản nhất là NATO không mở rộng sang NATO).

Tổng thống Mỹ thừa nhận chưa thể đạt được sự hiểu biết đầy đủ và chưa có thỏa thuận nào. Nhưng ông vẫn đánh giá cuộc đàm phán rất hiệu quả, có cơ hội thực sự để đạt được một giải pháp hòa bình và cơ hội tốt để hợp tác cùng nhau. Chủ nhân Nhà Trắng chốt lại, thượng đỉnh đạt tiến triển lớn, “xứng đáng 10 điểm, do chúng tôi rất hòa hợp”.

Hai bên thống nhất điểm chung, giải quyết hòa bình xung đột ở Ukraine và sự cần thiết hợp tác song phương. Thượng đỉnh không đổ vỡ, không có thêm lệnh trừng phạt và hứa hẹn đưa quan hệ Nga-Mỹ đi xa hơn (hợp tác thương mại, đầu tư, năng lượng, công nghệ, ở Bắc Cực, Viễn Đông và kiểm soát vũ khí hạt nhân, tấn công chiến lược...). Kết quả đó là nỗ lực của cả Nga và Mỹ, phù hợp với bối cảnh, tình hình thực tế.

More from WVR
Toàn cảnh Thượng đỉnh Mỹ-Nga tại Alaska: Không gặp riêng, chưa thấy thỏa thuận, lời mời của ông Putin

Dư luận chung đồng tình, hoan nghênh “thế giới an toàn hơn” vì duy trì đối thoại xây dựng và quan hệ Nga-Mỹ không bị đẩy lên đỉnh căng thẳng. Đồng thời, hy vọng tđây là bước đi đầu tiên, quan trọng, cần thiết, mở cánh cửa cho các bước tiếp theo.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Anh Keir Starmer và Chủ tịch EU Ursula von der Leyen ký tuyên bố tiếp tục tăng cường các biện pháp trừng phạt rộng hơn cho đến khi có một nền hòa bình công bằng, lâu dài...; ủng hộ thượng đỉnh 3 bên giữa Mỹ, Ukraine và Nga.

Một số quan chức EU, NATO và nghị sĩ Mỹ không hài lòng, không đồng tình với yêu cầu ngăn Kiev gia nhập NATO; cho rằng Tổng thống Donald Trump đề cao mối quan hệ cá nhân với Tổng thống Vladimir Putin, hứa hẹn hợp tác Mỹ - Nga và “Moscow thắng lớn, Washington không được gì”! Như thế, chặng đường tiếp theo vẫn nhiều chông gai.

“Tôi muốn nhắc lại rằng hội nghị lần này là kịp thời và rất hữu ích”. (Tổng thống Vladimir Putin thông tin với các quan chức cấp cao Nga tại Điện Kremlin, ngày 16/8)

Ai được và mất

Nga chứng tỏ cho Mỹ và thế giới thấy họ thực sự mong muốn kết thúc xung đột một cách hợp lý. Tổng thống Nga có dịp trực tiếp, thẳng thắn bày tỏ mục tiêu, cách tiếp cận của mình mà không khiến Tổng thống Mỹ phản đối, dù chưa đạt được một thỏa thuận nào.

Cuộc gặp thượng đỉnh ở Alaska thể hiện vị thế của Nga trong quan hệ giữa các nước lớn, các vấn đề quốc tế và chính sách cô lập của phương Tây thất bại. Nó cũng hứa hẹn bước mới trong quan hệ Nga-Mỹ. Đồng thời, Moscow đã chuyền “quả bóng” ngừng bắn, chấm dứt xung đột sang sân Kiev, Brussels.

Mỹ thể hiện nỗ lực, vai trò, vị thế cường quốc số một trong giải quyết xung đột ở Ukraine cũng như các vấn đề quốc tế phức tạp và chứng tỏ không bỏ rơi đồng minh. Tuy nhiên, vị thế của Washington cũng bị ảnh hưởng nếu không thể tạo áp lực để NATO, EU và Ukraine chấp thuận chủ trương đề ra.

Hơn thế nữa, quyết định của Tổng thống Donald Trump còn chịu áp lực của các nghị sĩ theo đường lối cứng rắn với Nga và giới tài phiệt, các tập đoàn công nghiệp quốc phòng Mỹ muốn thu nhiều lợi nhuận qua bán vũ khí. Do đó, Nhà Trắng sẽ tiếp tục gia tăng sức ép với tất cả các bên, buộc họ phải đàm phán, tự thỏa thuận với nhau.

Việc Tổng thống Mỹ thông báo kết quả cho lãnh đạo EU, Ukraine sau cuộc gặp thượng đỉnh cho thấy vị thế thực sự của họ. Châu Âu, NATO bỏ nhiều tiền, vũ khí và nhân lực hỗ trợ Kiev chống Nga, nhưng bị đẩy ra sau. Nếu thỏa thuận chấm dứt xung đột như đề xuất của Moscow, EU, NATO không những không thực hiện được mục tiêu chống Nga mà còn phải sẵn sàng chịu gánh nặng bảo đảm an ninh cho Ukraine.

Kiev đứng trước sự lựa chọn khó khăn. Không đồng ý với thỏa thuận trao đổi lãnh thổ, Mỹ có thể rút viện trợ, cuộc chiến càng kéo dài, nguy cơ tổn thất càng tăng. Ngược lại, giấc mơ gia nhập NATO trở nên xa vời, chính quyền hiện hành sẽ bị lịch sử và người dân phán xét. Dù cách nào thì Ukraine cũng phải gánh chịu tổn thất nặng về người (hàng trăm ngàn binh sĩ thương vong, hơn chục triệu công dân di tản ra nước ngoài), lãnh thổ, tiềm lực quân sự, kinh tế và nguy cơ bất ổn chính trị, xã hội.

Cuộc gặp thượng đỉnh ba bên Nga-Mỹ-Ukraine có thể sẽ diễn ra theo đúng kế hoạch kỳ vọng nếu cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục vào ngày 18/8 thành công tốt đẹp, theo Axios.

Hy vọng và thách thức

Thượng đỉnh ngày 15/8 chưa tạo ra bước ngoặt, nhưng cũng mở ra hy vọng về cải thiện quan hệ Mỹ - Nga và giải quyết xung đột ở Ukraine. Tuy nhiên, quyết định vẫn là hành động thực tế của tất cả các bên. Với tình hình hiện nay, có thể xảy ra ba kịch bản.

Một, sau các cuộc gặp song phương, tay ba, cả Nga, Ukraine, EU và Mỹ có nhượng bộ hợp lý, đồng ý ngừng bắn với những điều kiện ràng buộc, các bên cùng chấp nhận được. Việc đàm phán kết thúc xung đột sẽ kéo dài, diễn biến phức tạp.

Hai, các bên tiếp tục đẩy mạnh hoạt động quân sự, ngoại giao kéo dài cho đến khi ưu thế nghiêng hẳn về một bên, buộc phải đàm phán giải quyết xung đột. Thời gian đến bước đó, sớm cũng phải gần cuối năm 2025.

Ba, các bên rơi vào vòng xoáy xung đột, căng thẳng mới.