| Tàu tuần duyên của Nhật Bản. (Nguồn: MIT) |
Quân sự hóa lực lượng tuần duyên
Lực lượng hải cảnh Trung Quốc đã mở rộng sự hiện diện gần quần đảo Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư.
Động thái này diễn ra sau khi Trung Quốc thông qua luật Hải cảnh, cho phép lực lượng bán quân sự của nước này sử dụng các biện pháp cần thiết, thậm chí là vũ khí, nhằm vào tàu thuyền nước ngoài ở khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.
Phía Nhật Bản cho biết, tần suất tàu hải cảnh của Trung Quốc đi vào khu vực này đã tăng từ 2 lần/tháng vào năm 2020 lên 2 lần/tuần vào tháng 2/2021. Nhật Bản từ lâu đã phản đối sự hiện diện của tàu hải cảnh Trung Quốc gần quần đảo tranh chấp, nhưng mối lo ngại của Tokyo đã gia tăng khi Bắc Kinh ban hành luật nói trên.
Một quan chức Nhật Bản cho biết, Tokyo đang xem xét phản ứng đáp trả: “Theo luật của Nhật Bản, các lực lượng phòng vệ có thể sử dụng vũ khí để thực thi pháp luật chống lại các hoạt động trái phép thay cho lực lượng tuần duyên, nếu lực lượng hải cảnh Trung Quốc xâm phạm trái phép lãnh hải của Nhật Bản, trong đó có quần đảo Senkaku”.
Dù khẳng định Nhật Bản không có ý định gây leo thang căng thẳng, nhưng quan chức này nêu rõ, Tokyo sẽ cố gắng gia tăng sức ép với Trung Quốc trên mặt trận ngoại giao, chẳng hạn như tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nước như Anh và Canada.
Nhật Bản đã bày tỏ lo ngại về luật Hải cảnh của Trung Quốc trong cuộc họp “2+2” giữa Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Quốc phòng của Anh và Nhật Bản vào ngày 3/2 vừa qua.
Trước động thái cứng rắn của Tokyo, Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định, việc lực lượng hải cảnh nước này tuần tra gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư là “đúng đắn và phù hợp với tuyên bố chủ quyền” của Trung Quốc. Bắc Kinh cũng hối thúc Tokyo kiềm chế và không “làm phức tạp thêm tình hình”.
Cuối tháng 2 vừa qua, Nhật Bản cho biết, 2 tàu hải cảnh Trung Quốc đã đi chuyển vào vùng biển mà Tokyo xem là lãnh hải gần quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư ở Biển Hoa Đông và tiến đến gần một tàu cá của Nhật Bản. Tokyo đã triển khai một tàu tuần tra hộ tống tàu đánh cá và cảnh báo tàu hải cảnh Trung Quốc.
Sau vụ việc này, giới chức Nhật Bản tuyên bố, lực lượng tuần duyên của nước này được phép trực tiếp khai hỏa đối phó tàu nước ngoài “bị bắt gặp đang cố gắng xâm phạm lãnh hải”.
Cân nhắc triển khai lực lượng phòng vệ
Bộ Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi tuần trước cho biết, Tokyo có thể triển khai các lực lượng phòng vệ (SDF) nếu lực lượng tuần duyên của nước này không thể tự mình xử lý các tình huống và “các tiêu chuẩn theo kiểu tuần duyên” có thể được áp dụng cho lực lượng phòng vệ.
Điều này đồng nghĩa với việc lực lượng phòng vệ cũng có thể bắn vào tàu nước ngoài bị cho là xâm phạm lãnh hải Nhật Bản.
Đài truyền hình NHK đưa tin, ngày 3/3, lực lượng phòng vệ biển Nhật Bản (MSDF) và lực lượng tuần duyên của nước này đã có cuộc tập trận chung ở vùng biển phía Tây Nam. Cuộc tập trận này mô phỏng phản ứng đáp trả trước các cuộc tấn công của tàu nước ngoài nhằm vào cơ sở quan trọng của Nhật Bản, với sự tham gia của tàu khu trục, tàu tên lửa, 2 trực thăng của MSDF và 2 tàu tuần tra của lực lượng tuần duyên. Đây là lần đầu tiên trong 8 năm qua, MSDF điều tàu khu trục tham gia tập trận chung.
Ông Narushige Michishita, chuyên gia tại Viện Đào tạo Quốc gia về Nghiên cứu chính sách Nhật Bản cho biết, Tokyo có thể sẽ không đẩy mạnh việc triển khai lực lượng phòng vệ (SDF) trong khu vực tranh chấp, nhưng sẽ tăng cường sự hiện diện của lực lượng bảo vệ bờ biển và sự liên kết giữa lực lượng này với SDF.
Trong những năm gần đây, Nhật Bản và Trung Quốc đã tìm cách cải thiện quan hệ song phương sau nhiều thập kỷ rạn nứt vì tranh chấp lãnh thổ và các vấn đề lịch sử.
Giới quan sát cho rằng, căng thẳng giữa Trung Quốc và Nhật Bản có thể leo thang hơn nữa nếu hai bên không kiềm chế và tìm kiếm biện pháp hóa giải mâu thuẫn.
Ông Sheila A Smith, chuyên gia cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở Washington cảnh báo nguy cơ Nhật Bản hoặc Trung Quốc hiểu sai ý định của nhau.
“Các tàu thuyền của Trung Quốc và Nhật Bản từ trước đến này luôn hành động thận trọng để tránh xung đột. Nhưng hiện giờ, với hành vi ngày càng quyết đoán của Trung Quốc, các chỉ huy trên biển của Nhật Bản sẽ vô cùng nhạy cảm trước các ý định của tàu thuyền Trung Quốc”.
Chuyên gia này nhấn mạnh: “Bắc Kinh cần phải xem xét đến cam kết của liên minh Mỹ-Nhật khi thực hiện bất cứ tính toán nào. Việc hiểu sai ý định của nhau sẽ rất nguy hiểm”.
Theo Điều 5 của Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ, Washington có nghĩa vụ bảo vệ Tokyo trước một cuộc tấn công vũ trang vào lãnh thổ của đồng minh.
Tuần trước, chính quyền Tổng thống Joe Biden công bố Hướng dẫn Chiến lược An ninh Quốc gia tạm thời, trong đó khẳng định, Mỹ sẽ tiếp tục quan tâm tới Nhật Bản – đồng minh chủ chốt của nước này tại châu Á.
Ông Kotaro Tamura, từng là cố vấn của cựu Thủ tướng Shinzo Abe nhận định: “Tổng thống Biden biết rõ chính quyền của ông đang bị Trung Quốc thách thức. Mỹ sẽ coi thách thức này là phép thử đối với sự tin tưởng của các đồng minh. Ông Biden cũng biết rằng, việc lấy lại lòng tin của các đồng minh châu Á vốn đã xói mòn suốt 4 năm qua, đòi hỏi không chỉ những cam kết mà cần phải có hành động thực tế”.