Ukraine thay đổi cục diện xung đột với Nga: Công lớn nhờ những bảo bối 'thô sơ mà có võ'

Khi Tổng thống Nga Vladimir Putin thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt vào Ukraine cách đây hơn một năm, nhiều nhà quan sát cho rằng Nga có thể dễ dàng giành được chiến thắng. Tuy nhiên, thực tế cuộc xung đột trong đã không cho thấy điều đó.

Lý giải cho điều này, các chuyên gia chỉ ra nhiều yếu tố, bao gồm tinh thần chiến đấu quả cảm và chiến thuật quân sự vượt trội của phía Ukraine, nhưng quan trọng nhất là nguồn cung cấp vũ khí của phương Tây.

Mặc dù các phân tích gần đây cho rằng nhiều khả năng xe tăng chiến đấu chủ lực của phương Tây hoặc hệ thống phòng không Patriot có thể ảnh hưởng đến cục diện xung đột, thế nhưng thực tế những hệ thống này vẫn chưa được sử dụng trong cuộc xung đột ở Ukraine.

Có những vũ khí khác đã giúp thay đổi cục diện cuộc xung đột. Dưới đây là 3 loại vũ khí chính mà Ukraine đã sử dụng để đạt được hiệu quả tối ưu.

Tên lửa chống tăng Javelin

Ngay từ đầu cuộc xung đột, các lực lượng binh sĩ của cả hai bên đều cho rằng các đoàn xe bọc thép của Nga có thể tiến vào thủ đô Kiev của Ukraine trong vài ngày. Người Ukraine cần thứ gì có thể ngăn chặn cuộc tấn công đó, và Javelin - loại tên lửa chống tăng dẫn đường, vác vai và dễ sử dụng - là một lựa chọn.

Nhà sản xuất Lockheed Martin giải thích, một phần sức hấp dẫn của loại tên lửa này là nó rất dễ sử dụng. Để khai hỏa, xạ thủ chỉ cần đặt con trỏ chuột lên mục tiêu đã chọn. Sau đó, bộ phận chỉ huy phóng Javelin sẽ gửi tới tên lửa một tín hiệu khóa trước khi phóng.

Ngay sau khi khai hỏa, xạ thủ có thể chạy tìm chỗ ẩn nấp trong khi tên lửa tìm đường đến mục tiêu. Điều này đặc biệt quan trọng trong những ngày đầu của cuộc xung đột vì quân Nga có xu hướng tiến công theo đội hình hàng dọc khi cố gắng tiến vào các khu vực đô thị. Người điều khiển Javelin có thể bắn từ một tòa nhà hoặc nấp sau cây và biến mất trước khi quân Nga kịp bắn trả.

Theo Lockheed Martin, Javelin cũng rất giỏi trong việc nhắm vào điểm yếu của xe tăng Nga – mặt trên của xe tăng - bởi quỹ đạo sau khi phóng sẽ cong lên trên rồi rơi xuống mục tiêu từ trên cao. Điều này có thể được chứng kiến trong các đoạn băng video hồi đầu cuộc xung đột, cho thấy xe tăng Nga bị thổi bay tháp pháo. Chỉ tên lửa Javelin mới có thể đạt được mục tiêu này.

Trên thực tế, tác động của Javelin lớn đến mức 2,5 tháng sau cuộc xung đột, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đến thăm nhà máy ở Alabama, khen ngợi lực lượng lao động vì đã “tạo ra sự khác biệt lớn” giúp ích nhiều trong việc bảo vệ Ukraine.

Có một lợi thế khác đối với Javelin, đặc biệt thích hợp khi bắt đầu xung đột, là chúng được chấp nhận về mặt chính trị. Michael Armstrong, Giáo sư trợ giảng tại Đại học Brock ở Ontario (Mỹ), viết trên Conversation: “Chi phí thấp và việc sử dụng cho mục đích phòng thủ khiến chúng trở nên dễ dàng hơn về mặt chính trị đối với các quốc gia hỗ trợ. Mặt khác, các chính phủ không đồng ý gửi vũ khí tấn công đắt tiền hơn như máy bay chiến đấu”.

Hệ thống pháo phản lực HIMARS

Quân đội Mỹ cho biết Hệ thống Pháo phản lực cơ động cao M142 (HIMARS) là một “hệ thống vũ khí tấn công chính xác có bánh xe cơ động, gây sát thương lớn, đã được kiểm chứng trong chiến đấu, hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết, liên tục 24/7”.

Nói một cách dễ hiểu hơn, HIMARS là một chiếc xe tải 5 tấn chở theo một bệ phóng có thể phóng 6 tên lửa gần như đồng thời, bắn các đầu đạn nổ vượt xa tiền tuyến của chiến trường, và sau đó nhanh chóng thay đổi vị trí để tránh bị tên lửa phản công.

Mark Cancian, cố vấn cấp cao của Chương trình An ninh Quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết: “Nếu Javelin là vũ khí mang tính biểu tượng trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột, thì HIMARS là vũ khí mang tính biểu tượng của các giai đoạn sau”.

HIMARS được gọi là Hệ thống phóng nhiều tên lửa dẫn đường (GMLRS) có tầm bắn từ 70-80 km. Hệ thống dẫn đường GPS khiến chúng cực kỳ chính xác, sai số trong phạm vi khoảng 10m so với mục tiêu đã định.

Tháng 7/2022, phóng viên người Nga Roman Sapenkov cho biết ông đã chứng kiến một cuộc tấn công của HIMARS vào một căn cứ của Nga tại sân bay Kherson trên lãnh thổ mà các lực lượng Nga chiếm đóng vào thời điểm đó. Ông viết: “Tôi bị ấn tượng bởi thực tế là toàn bộ ‘kiện hàng’ gồm 5-6 quả tên lửa gần như rơi trúng một điểm chỉ bằng một đồng xu”.

Còn Giáo sư Yagil Henkin tại Trường Chỉ huy Tham mưu Lực lượng Phòng vệ Israel cho biết HIMARS có 2 tác động chính: “Các cuộc tấn công đã buộc người Nga phải di chuyển các kho đạn dược của họ lùi về hậu phương, do đó làm giảm khả năng tấn công của pháo binh Nga gần tiền tuyến, và khiến việc hỗ trợ hậu cần trở nên khó khăn hơn”. Việc sử dụng tên lửa tầm xa để tấn công các mục tiêu như cầu đường đã làm gián đoạn nỗ lực tiếp tế của Nga.

Máy bay không người lái Bayraktar TB2

Máy bay không người lái Bayraktar TB2 do Thổ Nhĩ Kỳ thiết kế đã trở thành một trong những phương tiện bay không người lái (UAV) nổi tiếng nhất thế giới do được sử dụng trong cuộc xung đột ở Ukraine.

Máy bay không người lái này tương đối rẻ, được chế tạo từ các bộ phận có sẵn, gây sát thương đáng kể và ghi lại quá trình đó. Những video này cho thấy Bayraktar TB2 đã tiêu diệt các thiết giáp, pháo binh và phá hủy đường tiếp tế của Nga bằng tên lửa dẫn đường laser và bom thông minh mà nó mang theo.

Aaron Stein, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại cho rằng Bayraktar TB2 không phải là một “vũ khí ma thuật” nhưng nó “đủ tốt”. Điểm yếu của nó là thiếu tốc độ và dễ bị tấn công. Số liệu thống kê chiến trường dường như xác nhận điều này.

Có khoảng 17 trong số 40-50 chiếc TB2 mà Ukraine nhận được đã bị phá hủy trong cuộc xung đột. Nhưng số lượng thiệt hại được bù lại bởi chi phí thấp của máy bay không người lái, điều đó có nghĩa là chúng có thể được thay thế tương đối dễ dàng.

Quả thực, một dự án lắp đặt dây chuyền lắp ráp UAV ở Ukraine đã được chuẩn bị từ trước xung đột. Và việc sử dụng UAV có khả năng cứu mạng các phi công Ukraine, những người lẽ ra phải thực hiện các nhiệm vụ.

Các báo cáo gần đây từ Ukraine cho thấy TB2 có thể giảm hiệu quả khi các lực lượng Nga tìm ra cách chống lại nó, nhưng những người tin tưởng vào UAV này nói rằng nó đã xuất hiện vào thời điểm mà Ukraine rơi vào tình thế bấp bênh nhất.

Samuel Bendett, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm phân tích Hải quân chuyên nghiên cứu về Nga (CNAS), cho biết các video ghi lại các UAV tiêu diệt quân Nga là “một sự khích lệ tinh thần tuyệt vời. Đó là một chiến thắng trong lòng công chúng”.