Vaccine Covid-19: Làm sao để thay đổi suy nghĩ những người anti-vaccine?

Cả thế giới đang vui mừng khi có những tín hiệu mới về hiệu quả của vaccine chốngCovid-19 để tất cả có thể quay lại với cuộc sống thường nhật. Tuy nhiên, những người anti-vaccine (chống vaccine) như Marcus Nel-Jamal Hamm, một diễn viên da màu kiêm đô vật chuyên nghiệp, lại chẳng mấy quan tâm.

Sự hoài nghi về vaccine gia tăng

Từ năm 2013, ông Hamm đã lập ra và quản trị một trang Facebook có tên “Over Vaccination Nation”, hiện có hơn 3.000 người theo dõi. Trang này mới đây đăng tải một video của Robert F. Kennedy Jr., cháu tổng thống John F. Kennedy và là nhà hoạt động chống vaccine có tầm ảnh hưởng.

Ông Hamm bắt đầu cảnh giác với vaccine khi ông đưa con trai mình, hiện 10 tuổi, đi tiêm phòng khi còn nhỏ. Khi đó, ông Hamm hỏi bác sĩ nhi khoa rằng liệu cậu bé có thể được miễn tiêm vaccine hay không vì cậu bé có người nhà mắc bệnh đa xơ cứng và tự kỷ. Theo lời ông Hamm, bác sĩ đã đối xử với ông như tội phạm chỉ vì yêu cầu như vậy.

Trải nghiệm này khiến ông Hamm chìm sâu trong sự hoài nghi vaccine và những câu hỏi chưa được giải đáp. Ông bắt đầu không tin vào công dụng vốn đã được chấp nhận rộng rãi về vaccine và đặt ra nhiều giả thuyết về quá trình sản xuất vaccine.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 bùng phát, những người như ông Hamm lo ngại rằng các chính phủ đang cố gắng sản xuất các loại vaccine chống virus SARS-CoV-2 nhanh nhất có thể. Những người anti-vaccine bàn tán không ngừng về "chiến dịch thần tốc" phát triển vaccine Covid-19 thể hiện ngay trong chính tên gọi Warp Speed do Tổng thống Mỹ Donald Trump phát động. Ông Hamm tuyên bố sẽ tìm cách để không phải tiêm vaccine Covid-19 khi vaccine đã sẵn sàng.

Theo Giám đốc Trung tâm giáo dục Vaccine Paul Offit, nếu vaccine Covid-19 có hiệu quả trên 75% thì sẽ rất tốt vì vaccine phòng cúm mùa chỉ có hiệu quả khoảng 50%. Theo đó, khoảng 2/3 dân số Mỹ cần tiêm vaccine Covid-19 mới có thể đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng, mức độ mà mọi người đều được bảo vệ vì số người dễ bị tổn thương không đủ để virus truyền bệnh.

Thật không may, trong một số cuộc thăm dò, chưa đến 2/3 người Mỹ nói rằng họ quan tâm đến việc chủng ngừa SARS-CoV-2. Mặc dù con số này có thể thay đổi nhưng tại một số thời điểm, chỉ có khoảng 50% người Mỹ cho biết họ dự định tiêm vaccine Covid-19.

Một số báo cáo cho biết một số nhóm trên Facebook trước đây chỉ chuyên đặt câu hỏi hoài nghi về vaccine đã chuyển sang quan điểm phản đối vaccine nhiều hơn trong những tháng gần đây.

Nhiệm vụ khó khăn và phức tạp

Thuyết phục những người anti-vaccine như ông Hamm rằng tiêm vaccine an toàn và hiệu quả sẽ là một nhiệm vụ khó khăn và phức tạp, thậm chí nhiều chuyên gia cho rằng gần như là bất khả thi. Mặc dù vậy, đây vẫn là điều mà Chính phủ Mỹ nên bắt đầu chuẩn bị ngay từ bây giờ.

Thật khó để xác định chính xác ai là người do dự về vaccine nhưng các nhóm chống vaccine chủ yếu là người da màu hoặc những người có trình độ học vấn thấp.

Tiến sĩ Jennifer Reich, hiện là giáo sư ngành Xã hội học tại Đại học Colorado Denver (Mỹ), nhận định rằng sự hoài nghi về vaccine là sự bùng phát của xu hướng xã hội thúc đẩy mọi người tự chịu trách nhiệm về sức khỏe của cá nhân họ. Nhiều người cho rằng họ có thể tự đếm lượng calo, đếm số bước, tự theo dõi sức khỏe của mình và cho rằng họ có thể rèn luyện cơ thể để chống lại bệnh tật mà không cần đến sự trợ giúp của vaccine.

Trong khi đó, một số bậc cha mẹ do dự với vaccine vì lập luận muốn làm điều “đúng đắn” cho sức khỏe của con cái mình.

Một số khác như ông Hamm thì nghi ngờ rằng ngành công nghiệp dược phẩm đang có mối quan hệ với các bác sĩ và chính phủ, che đậy những lợi nhuận và bí mật. Sự hoài nghi này bắt nguồn từ chính những sự vụ việc do các công ty dược phẩm từng gây ra trong quá khứ.

Thay đổi suy nghĩ anti-vaccine

Các chuyên gia đang phân vân về việc có nên cố gắng thay đổi suy nghĩ của những người chống vaccine về vaccine không, hay chỉ đơn giản là thúc đẩy họ đi tiêm chủng mà không cần lo lắng về cảm giác của họ.

Theo các nhà nghiên cứu, điều quan trọng nhất để vượt qua những hoài nghi về việc tiêm chủng, về cơ bản là nhấn mạnh rằng virus có thể gây hại cho bản thân mỗi cá nhân như thế nào, điều có thể khiến mọi người đi tiêm phòng. Ví dụ, các bác sĩ có thể cho những người hoài nghi vaccine xem những bức ảnh về bệnh nhân mắc Covid-19 bị đặt nội khí quản hoặc hình ảnh phổi bị tổn thương.

Trong một nghiên cứu tương tự được thực hiện vào năm ngoái, các sinh viên đại học còn do dự với vaccine đã được chỉ định phỏng vấn những người mắc các bệnh có thể phòng ngừa bằng vaccine, chẳng hạn như bệnh bại liệt. Sau đó, gần 70% trong số họ trở thành người ủng hộ vaccine.

Giáo sư Chính trị-Khoa học Matt Motta tại Đại học bang Oklahoma khẳng định: “Nếu bạn muốn chống lại một chất lạ xâm nhập vào cơ thể và gây hại thì thứ bạn phải chống chính là bệnh tật. Và vaccine là cách tốt nhất, duy nhất để ngăn chặn những tổn hại đối với cơ thể”.

Trong các nghiên cứu của mình, ông Motta nhìn nhận rằng việc đọc các thông báo nhấn mạnh hậu quả của việc không tiêm chủng có thể làm gia tăng ý định tiêm vaccine Covid-19 của mọi người.

Nhưng các chuyên gia khác lại cho rằng chỉ điều chỉnh thái độ là phương pháp không mấy hiệu quả. Nhóm nghiên cứu này đưa chiến lược “thay đổi hành vi trực tiếp”. Theo đó, bác sĩ nhi khoa chỉ cần thông báo cho các bậc phụ huynh rằng họ sẽ phải cho con tiêm các loại vaccine nào theo lịch hẹn, thay vì hỏi họ có muốn tiêm phòng cho con hay không.

Theo nghiên cứu, các bậc phụ huynh nhiều khả năng sẽ tránh tiêm chủng nếu bác sĩ nhi khoa nói những điều như "Bạn nghĩ sao về việc tiêm phòng?" thay vì quả quyết “Chà, chúng ta phải thực hiện một số mũi tiêm này!".

Nhiều trường học còn áp dụng phương pháp cấm những đứa trẻ chưa được tiêm phòng đầy đủ tới lớp. Khả năng trong tương lai, khi vaccine Covid-19 được sử dụng rộng rãi, một số trường học và nơi làm việc cũng sẽ yêu cầu điều này.

Ngoài ra, phương pháp sử dụng điện thoại và bưu thiếp nhắc nhở cha mẹ đưa con đi tiêm phòng cũng là một giải pháp. Giáo sư về hành vi sức khỏe Noel Brewer tại Đại học Bắc Carolina cho biết: “Hầu hết mọi người đều cởi mở với việc tiêm chủng khi con đường tiêm chủng được đơn giản hóa”.

Tóm lại, muốn suy chuyển những người anti-vaccine cứng đầu nhất sẽ cần đến những nỗ lực giáo dục cộng đồng không ngừng nghỉ. Mặc dù đang tăng cường sản xuất vaccine nhưng Chính phủ Mỹ dường như chưa dành đủ nguồn lực để thuyết phục những người dân hiện đang miễn cưỡng đối với việc tiêm vaccine Covid-19.