Vì sao một nhà sinh vật học được phong là Chiến binh Trái đất?

Nhà sinh vật học người Peru Constantino Aucca Chutas (Nguồn: andina.pe)

Andes là dãy núi dài nhất thế giới, dọc theo bờ Tây lục địa Nam Mỹ, vắt qua bảy quốc gia gồm Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia, Chile và Argentina.

Đây là rừng nguyên sinh có nhiều chức năng quan trọng, nơi ở của hơn 40 loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng, trong đó có chim thần ưng Andes và gấu. Andes đồng thời giữ hơi ẩm từ những đám mây, biến những nơi khô cằn thành vùng đất ngập nước, và duy trì các dòng suối chảy, cung cấp nước cho các cộng đồng dân cư lân cận.

Tuy nhiên, khu rừng này thường xuyên bị đe dọa do việc mở rộng các trang trại, khai thác gỗ bất hợp pháp, các vụ cháy rừng hàng năm và các vấn đề khác.

Và đó là lúc nhà sinh vật học Constantino Aucca Chutas xuất hiện! Trong hơn 20 năm qua, ông lãnh đạo hai tổ chức chuyên phục hồi và bảo vệ rừng trên khắp vùng núi Andes.

Nhà vô địch của Trái đất

Những nỗ lực trồng hàng triệu cây mang lại cho ông nhiều giải thưởng, đặc biệt là danh hiệu “Nhà vô địch của Trái đất năm 2022” - danh hiệu cao quý nhất của Liên hợp quốc về môi trường.

Nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sỹ Rolex bình chọn ông là một trong năm người được nhận Giải thưởng Rolex dành cho doanh nghiệp năm 2023.

Với Giải thưởng Rolex, Acción Andina, một trong hai tổ chức của ông có thể trồng và chăm sóc thêm 3,5 triệu cây ở khắp năm quốc gia - Argentina, Bolivia, Chile, Ecuador và Peru - nơi dãy Andes trải qua, thu hút 30.000 gia đình tham gia vào các hoạt động bảo tồn 10.000 ha rừng.

Ông Aucca Chutas chia sẻ: “Các giải thưởng này giúp chúng tôi đạt được sứ mệnh của mình là phủ xanh vùng cao và chống biến đổi khí hậu”.

Nhà sinh vật học người Peru cho biết, ông cùng nhiều người khác đang trồng hàng triệu cây và để làm được điều này, họ rất cần sự giúp đỡ. Rolex có nhiều kết nối với những người giỏi nhất và những dự án tốt nhất. “Với Giải thưởng Rolex và việc trở thành thành viên của gia đình Rolex, chúng tôi có thể tiếp tục chia sẻ công việc của mình với mọi người trên khắp thế giới và truyền cảm hứng cho họ hành động”, ông Aucca Chutas.

Đối với nhà sinh vật học Aucca Chutas, nỗ lực bảo tồn môi trường sống có nguồn gốc sâu xa. Là hậu duệ của những người Quechua bản địa (dùng để chỉ bất kỳ một dân tộc thiểu số nào ở Nam Mỹ nói tiếng Quechua), ông Aucca Chutas mang trong tim tình yêu đặc biệt của nhiều thế hệ với vùng đất Andes.

Hơn 30 năm trước, khi còn là sinh viên ngành sinh học đi nghiên cứu thực địa, sau khi quan sát sự suy thoái của rừng, Acca Chutas biết mình phải làm gì.

Năm 2000, ông bắt đầu tổ chức các dự án trồng rừng cùng đồng nghiệp, người dân địa phương và thành lập tổ chức Asociación Ecosistemas Andinos (ECOAN) để hợp tác với cộng đồng và chính quyền địa phương nhằm cứu hệ sinh thái Andes của Peru. Kể từ đó, họ đã trồng 4,5 triệu cây bản địa và tạo ra 16 khu bảo tồn ở khắp vùng núi Andes trên lãnh thổ Peru.

Năm 2014, để chào mừng các đoàn đại biểu đến dự Hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc tại thủ đô Lima của Peru, ECOAN đã cùng người dân ở vùng núi Vilcanota trồng 57.000 cây trong một ngày. Sự kiện phủ xanh này thành công đến mức từ đó đến nay đã trở thành lễ hội trồng cây hàng năm ở vùng này.

Cây cối hấp thụ CO2 và giúp ngăn ngừa lở đất, cùng nhiều giá trị khác, ông Aucca Chutas nói, và nhấn mạnh thêm: “Khi chúng ta trồng một cái cây, chúng ta đang cống hiến cho Mẹ Trái đất. Chúng tôi tin rằng, càng trồng nhiều cây thì mọi người sẽ càng hạnh phúc”.

Những người dân bản địa tham gia trồng cây trên dãy Andes. (Nguồn: onetreeplanted.org)

Gắn kết các cộng đồng

Ông Aucca Chutas hợp tác với tổ chức phi lợi nhuận Global Forest Generation (GFG) của Mỹ để thành lập tổ chức Acción Andina vào năm 2018. Họ đặt mục tiêu lớn hơn là khôi phục một triệu ha rừng nguyên sinh ở Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador, Peru và Venezuela vào năm 2045.

Đến nay, tổ chức Acción Andina đã khôi phục được hơn 4.000 ha rừng và bảo vệ hơn 11.000 ha, giành được các giải thưởng về môi trường, trong đó có Giải thưởng Earthshot (do Thái tử Anh William - Thân vương xứ Wales khởi xướng) năm 2023. GFG đang xem xét nhân rộng mô hình Acción Andina để bảo vệ các hệ sinh thái trên khắp thế giới.

Đối với ông Aucca Chutas, ý tưởng gắn kết cộng đồng các địa phương với nhau rất quan trọng. Ở cả hai tổ chức ECOAN và Acción Andina, ông luôn bảo đảm rằng công việc được thúc đẩy do người dân và vì người dân địa phương. Hai tổ chức này đều đào tạo và trao quyền cho các cộng đồng địa phương trồng rừng, giám sát và quản lý rừng. Mô hình hoạt động của ông giúp người dân khai thác lâm sản một cách bền vững và duy trì truyền thống văn hóa, tập trung vào các nguyên tắc “có đi có lại” và “chia sẻ công việc chung”.

Thông qua công việc của mình, Aucca Chutas khiến gia đình mình tự hào. Ông bà của ông, những người bản địa Quechua, khuyến khích ông làm nhiều hơn nữa cho các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng đối với sinh kế của họ.

“Ông bà tôi thường bảo tôi: tên của cháu là Aucca Chutas, có nghĩa là 'chiến binh'. Hãy cố gắng làm điều gì đó cho mọi người”. Ghi nhớ lời khuyên đó, ông vẫn tiếp tục những nỗ lực khôi phục và bảo tồn rừng, vì một Trái đất mãi xanh tươi...