Qua Twitter cá nhân của mình, Tổng thống Trump thông báo ông đã sa thải Bộ trưởng Bộ quốc phòng Mark Esper, đồng thời cho biết ông Christopher Miller, giám đốc Trung tâm Chống khủng bố quốc gia sẽ thay thế ông Esper trở thành quyền Bộ trưởng Quốc phòng.
| Tổng thống Trump đưa ra tuyên bố trên trang Twitter cá nhân. |
Động thái này được đưa ra trong bối cảnh ông Trump không chấp nhận kết quả của cuộc bầu cử Tổng thống vào ngày 8/11 khi ứng cử viên Đảng đối lập, ông Joe Biden được nhiều tờ báo lớn thông báo sẽ dự kiến trở thành Tổng thống thứ 46 của nước Mỹ.
Theo trang CNN, mối quan hệ giữa ông Esper và Tổng thống Trump vốn đã căng thẳng trong một thời gian dài, và ông Esper đã soạn một lá thư từ chức từ nhiều tuần trước để chuẩn bị cho trường hợp có quyết định sa thải.
Bộ Quốc phòng Mỹ cuối ngày 9/11 cũng đã công bố bức thư mà ông Esper gửi tới các binh sĩ và các nhân viên trong Bộ Quốc phòng, ca ngợi đóng góp và tinh thần làm việc của họ. Tuy nhiên bức thư không hề nhắc đến ông Trump.
“Tôi muốn cảm ơn tất cả mọi người vì đã sống theo chuẩn mực, tôn trọng lời thề của các bạn với Hiến pháp”, trích lá thư từ chức của ông Esper.
Sau khi cuộc bầu cử Mỹ 2020 kết thúc, truyền thông Mỹ đồng loạt đưa tin ông Trump đã thua cuộc trong chiến dịch tái tranh cử trước đối thủ thuộc đảng Dân chủ Joe Biden, mặc cho việc kết quả chung cuộc vẫn đang dính nhiều tranh cãi.
Các đảng viên Đảng Dân chủ còn lo lắng rằng ngoài việc sa thải các quan chức, không biết ông Trump có thể đưa ra những chính sách bất lợi thế nào trong những tháng tại vị cuối cùng.
| Tính đến nay, ông Mark Esper đã trở thành người thứ ba buộc phải rời khỏi vị trí Bộ trưởng Quốc phòng trong bộ máy chính phủ của Trump, sau ông Jim Mattis và ông Patrick Shanahan. |
Người đàn ông của quân đội
Ông Mark Esper sinh ra tại thành phố Uniontown, bang Pennsylvania và tốt nghiệp Học viện Quân sự Mỹ West Point vào năm 1986. Sau khi ra trường, ông phục vụ tại Sư đoàn Dù 101 và tham gia cuộc Chiến tranh vùng Vịnh (1990-1991). Sau đó, ông chỉ huy một Đại đội Súng trường thuộc Tiểu đoàn Dù 3-325 ở Vicenza, Italy.
Năm 2007, ông giải ngũ sau 21 năm phục vụ trong quân đội. Ông đã được trao tặng nhiều huân chương do Bộ Quốc phòng, chủ yếu là các đóng góp với lực lượng quân đội Mỹ tại chiến trường Trung Đông những năm 1990.
Bên cạnh đó, vị bộ trưởng này còn có bằng Thạc sĩ Quản trị Công của Trường John F. Kennedy thuộc Đại học Harvard và bằng Tiến sĩ về Chính sách Công của Đại học George Washington.
Trước khi giữ cương vị Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, ông Esper từng đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Lục quân thứ 23 của Mỹ từ năm 2017 đến 2019. Ông cũng từng là Phó chủ tịch phụ trách Quan hệ Chính phủ của nhà thầu quốc phòng lớn thứ 5 nước Mỹ là Raytheon. Ông được bổ nhiệm Bộ trưởng Quốc phòng vào tháng 8/2019.
| Mối quan hệ giữa Tổng thống Donald Trump và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper đã có những dấu hiệu rạn nứt. (Nguồn: NBC) |
Rạn nứt đỉnh điểm
Mối quan hệ của người đứng đầu Lầu Năm Góc và Nhà Trắng đã bất ổn trong một thời gian dài và ông Esper được nhận định rằng có những động thái không tuân lệnh Tổng thống Trump từ năm 2019. Dường như, việc ông Trump cho rằng ông Esper không trung thành là nguyên nhân chính dẫn tới quyết định sa thải này.
Hồi tháng 10/2019, ông Esper tuyên bố sẽ cam kết tuân thủ cuộc điều tra do các hạ nghị sĩ đảng Dân chủ khởi xướng nhằm tìm kiếm các tài liệu liên quan đến việc Mỹ trì hoãn viện trợ quân sự cho Ukraine.
Ông Trump bị cáo buộc đã cố tình giữ lại 250 triệu USD tiền viện trợ quân sự cho Ukraine nhằm thúc giục Tổng thống Volodymyr Zelensky nước này điều tra các cáo buộc nhằm vào con trai cựu Phó Tổng thống Joe Biden. Bên cạnh đó, ông Trump cũng từng “cảnh cáo” Ukraine vì hành động ủng hộ bà Hillary Clinton trong cuộc bầu cử năm 2016.
Ông Esper cũng từng cảnh báo Tổng thống Trump không nên rút hoàn toàn quân đội tại miền Bắc Syria hồi tháng 10/2019. Ông Esper tỏ ra có những bất đồng quan điểm với Nhà Trắng, cho rằng quyết định rút quân của ông Trump đã mở đường cho chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, Lầu Năm Góc khẳng định sẽ không bỏ rơi đồng minh người Kurd ở khu vực này.
Rạn nứt giữa ông Esper và Tổng thống Trump đạt đỉnh điểm vào tháng 6/2020 khi ông Esper phát biểu trong một cuộc họp báo rằng ông không ủng hộ việc sử dụng quân đội để trấn áp các cuộc biểu tình quy mô lớn trên khắp nước Mỹ nhằm ủng hộ phong trào “Black Lives Matter”, nổ lên sau khi người đàn ông da màu George Floyd tử vong sau khi bị cảnh sát bắt giữ.
"Việc điều lực lượng trực chiến để thực thi pháp luật chỉ nên là phương án cuối cùng cho những tình huống khẩn cấp và thảm khốc nhất. Chúng ta không rơi vào một trong những tình huống đó. Tôi không ủng hộ việc kích hoạt Đạo luật Chống nổi loạn.” – ông Esper nói.
Quyết định của Bộ trưởng Quốc phòng khi đó khiến Tổng thống Trump vô cùng tức giận, song ông Esper cũng khẳng định quyết định kích hoạt Đạo luật Chống nổi loạn "sẽ đưa nước Mỹ vào hướng đi tăm tối".
Bước khởi đầu cho chuỗi sóng gió
Động thái của Tổng thống Trump đã nhận được những phản ứng trái chiều đến từ phía lưỡng viện Mỹ. Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, Thượng Nghị sĩ James Inhofe của bang Oklahoma đã cảm ơn ông Mark Esper vì sự phục vụ của ông trong vị trí Bộ trưởng Quốc phòng.
Cùng với đó, Hạ Nghị sĩ Mac Thornberry của bang Texas, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Hạ viện cũng nhấn mạnh rằng ông Esper "đã phục vụ quốc gia tốt trong những hoàn cảnh rất khó khăn."
Thượng nghị sĩ Mark Warner, đảng viên Đảng Dân chủ bang Virginia và là Phó chủ tịch Ủy ban đặc biệt về Tình báo của Thượng viện Mỹ, cho biết ông "vô cùng lo lắng" trước sự việc ông Esper bị sa thải. "Điều cuối cùng mà đất nước chúng ta cần là sự biến động trong cơ quan bảo vệ an ninh quốc gia của chúng ta", ông Warner nói. Ông cũng tuyên bố chống lại các quyết định sa thải bất kì quan chức tình báo hoặc an ninh quốc gia nào trong thời gian tại vị còn lại của ông Trump.
Hành động của ông Trump cũng phải đối diện với sự chỉ trích của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi. Bà cho biết: “Việc Bộ trưởng Esper bị sa thải một cách đột ngột là bằng chứng cho thấy Tổng thống Trump đang có ý định sử dụng những ngày cuối cùng tại vị để gieo rắc sự hỗn loạn trong nền Dân chủ Mỹ và trên toàn thế giới. Đảm bảo sự ổn định là điều vô cùng quan trọng trong quá trình chuyển giao quyền lực tổng thống và đang trở thành vấn đề cấp thiết ở thời điểm hiện nay”.
“Một lần nữa, sự liều lĩnh của ông Trump gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của chúng ta. Điều đáng lo ngại hơn là quân đội được dẫn dắt bởi một quan chức chưa được Thượng viện phê chuẩn cho vị trí Bộ trưởng Quốc phòng”. – Bà Pelosi khẳng định.
Đối với bất cứ chính quyền nào, việc thông báo quyết định sa thải Bộ trưởng Quốc phòng qua một dòng tweet sẽ là vấn đề lớn. Tuy nhiên với chính quyền Tổng thống Trump, điều này dường như đã thành thông lệ. Quyết định của ông Trump được đánh giá là bước khởi đầu cho chuỗi ngày sóng gió và biến động nhất trong lịch sử chính trị hiện đại của Mỹ.