Vì sao xu hướng sử dụng 'lá bài' trừng phạt kinh tế lại gia tăng?

Khắc Hiếu
Bài viết của tác giả Robert Skydelsky* đăng trên Tạp chí Project Syndcate nhận định, việc sử dụng hoặc đe dọa trừng phạt kinh tế đang ngày càng gia tăng trong chính trị quốc tế.
Theo dõi Baoquocte.vn trên

Đầu tháng 10, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan đã lên tiếng cáo buộc Nga sử dụng năng lượng như một vũ khí chính trị. Đáp lại, Điện Kremlin tuyên bố rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ đe dọa làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng trên thị trường năng lượng châu Âu.

Là một công cụ gây sức ép nhà nước, các biện pháp trừng phạt kinh tế không giống như một cuộc chiến tranh mà có lẽ gần hơn với một hình thức ngoại giao.

Vì sao xu hướng sử dụng 'lá bài' trừng phạt kinh tế lại gia tăng?
Việc sử dụng hoặc đe dọa trừng phạt kinh tế đang ngày càng gia tăng trong chính trị quốc tế. (Nguồn: Foreign Policy)

Công cụ địa chính trị

Các quốc gia luôn sử dụng lá bài kinh tế như một công cụ địa chính trị. Vào thế kỷ XIX, kinh tế quốc tế hầu như tách rời khỏi chính trị quốc tế. Nhưng vào những năm 1920, Hội quốc liên (tổ chức liên chính phủ tiền thân của Liên hợp quốc) chính thức hồi sinh việc sử dụng vũ khí kinh tế chống lại các quốc gia vi phạm.

Chương 7 của Hiến chương Liên hợp quốc cho phép Hội đồng Bảo an áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với các quốc gia đe dọa hoặc vi phạm hòa bình thế giới.

Tin liên quan
Khủng hoảng năng lượng châu Âu: Tổng thống Nga Putin ra lời đảm bảo với Ukraine, Mỹ nói về những Khủng hoảng năng lượng châu Âu: Tổng thống Nga Putin ra lời đảm bảo với Ukraine, Mỹ nói về những 'ổ gà'

Cơ chế trừng phạt quốc tế đã trải qua nhiều giai đoạn chồng chéo trong suốt thế kỉ qua. Ban đầu, các biện pháp trừng phạt nhằm mục đích phản ứng lại ý định hoặc hành động quá khích của một quốc gia, chẳng hạn như việc tăng cường sức mạnh quân sự hoặc thực sự xâm lược một quốc gia khác.

Do vậy, Hội quốc liên khi đó đã áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Italy khi các lực lượng của Mussolini xâm lược Abyssinia vào năm 1935.

Trong giai đoạn tiếp theo, những quan ngại về nhân đạo đã được chấp nhận như một “lý do” để thực hiện các biện pháp trừng phạt. Ví dụ, sự đàn áp của chính phủ đối với các nhóm tại một quốc gia có thể đe dọa kích hoạt các hiệu ứng “bên thứ ba” như là một cuộc khủng hoảng người tị nạn. Đây là cơ sở pháp lý cho các lệnh trừng phạt kinh tế của Liên hợp quốc đối với Rhodesia trong những năm 1970 và Nam Phi trong những năm 1980.

Sau đó, một số người coi việc “thay đổi chế độ” là mục đích chính đáng để thực hiện các biện pháp trừng phạt. Như Thủ tướng Anh lúc bấy giờ là Tony Blair đã lập luận trong một bài phát biểu tại Chicago vào năm 1999, “sự lan tỏa các giá trị của chúng ta giúp chúng ta an toàn hơn”.

Sự phát triển quan trọng nhất gần đây trong cơ chế trừng phạt quốc tế là việc xử phạt các cá nhân và thực thể “được chỉ định đặc biệt”. Những người ủng hộ lập luận rằng, các biện pháp trừng phạt được nhắm đến các mục tiêu cẩn thận như vậy sẽ giới hạn hình phạt đối với các thủ phạm của việc rửa tiền và các hành vi đáng ngờ khác, do vậy, tránh gây hại cho phần dân còn lại của một quốc gia.

Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt này thường nằm ngoài phạm vi hoạt động của Liên hợp quốc, và do đó, thường chỉ được áp đặt một cách đơn phương bởi các quốc gia hoặc các nhóm quốc gia hùng mạnh về kinh tế.

Gây tranh cãi

Không có gì ngạc nhiên khi nước Mỹ, bá chủ đồng USD trên thế giới, đã đi tiên phong trong hình thức xử phạt này. Liên minh châu Âu (EU) đã đi theo sự dẫn dắt của Mỹ.

Nổi tiếng nhất trong số các hình phạt cá nhân này là Đạo luật Magnitsky, được đặt theo tên của luật sư người Nga Sergei Magnitsky, người đã cáo buộc các quan chức thuế và thực thi pháp luật Nga lừa đảo 230 triệu USD đối với Hermitage Capital Management - một công ty đầu tư mà ông đang tư vấn.

Mỹ đã thông qua Đạo luật Magnitsky vào năm 2012 với ý định trừng phạt những cá nhân chịu trách nhiệm. Đạo luật chịu trách nhiệm về nhân quyền toàn cầu Magnitsky 2016 rộng hơn “cho phép tổng thống áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế và từ chối nhập cảnh vào Mỹ đối với bất kỳ người nước ngoài nào được xác định là tham gia hoặc lạm dụng nhân quyền”.

Các cường quốc phương Tây khác - bao gồm Vương quốc Anh (2017-18), Canada (2017) và EU (2020) - sau đó cũng đã thông qua luật Magnitsky và hàng trăm cá nhân và công ty trên khắp thế giới hiện đang bị trừng phạt theo các luật này.

Tuy vậy, liệu lệnh trừng phạt này có chính xác, hợp lý và hiệu quả?

Đối với tư pháp, việc gia tăng các biện pháp trừng phạt có mục tiêu gần đây chủ yếu dựa trên luật pháp trong nước, không phải luật pháp quốc tế, và chỉ phản ánh các chuẩn mực đã được thống nhất của một bộ phận cộng đồng quốc tế.

Hơn nữa, những hình phạt như vậy thường được áp dụng đối với những cá nhân và tổ chức có ít lời giải thích nhất, và họ không bị xét xử hoặc bị kết án về bất kỳ hành vi phạm tội nào. Do đó, đối với nhiều người, những lệnh trừng phạt này chỉ đơn giản giống như một biểu hiện của quyền lực.

Ngoại trưởng Lavrov: Mọi chuyện đã là lịch sử, Nga không chấp nhận dựa vào EU

Ngoại trưởng Lavrov: Mọi chuyện đã là lịch sử, Nga không chấp nhận dựa vào EU

Nga không thể dựa vào Liên minh châu Âu (EU) trong các vấn đề kinh tế vì EU có thể áp đặt các biện pháp ...

Hiệu quả của các biện pháp trừng phạt cũng bị nghi ngờ. Các biện pháp trừng phạt cũ có thể sẽ làm phát sinh các cuộc chiến tranh trừng phạt trừ khi các biện pháp này chỉ giới hạn ở các quốc gia không thể trả đũa.

Câu hỏi về tính hiệu quả của các biện pháp trừng phạt kinh tế có lẽ là câu hỏi khó trả lời nhất vì không có một biện pháp thành công nào được nhất trí.

Nhiều người cho rằng đây là một cách tương đối ít tốn kém để mang lại sự thay đổi chế độ có lợi về mặt đạo đức hoặc những thay đổi về hành vi của một chế độ. Điều này có thể đúng trong một số trường hợp.

Nhưng rất nhiều bằng chứng cho thấy các biện pháp trừng phạt kinh tế chỉ có tác dụng như vậy khi can thiệp quân sự - có nghĩa là chúng thường là một biện pháp đi kèm với chiến tranh hơn là một biện pháp thay thế cho nó. Vì vậy, các nước cũng cần lưu ý với việc áp đặt các biện pháp trừng phạt vì lý do đạo đức.


*Robert Skidelsky hiện đang là Giáo sư Danh dự về Kinh tế Chính trị tại Đại học Warwick (Anh). Ông còn là tác giả của cuốn tiểu sử 3 tập về John Maynard Keynes - nhà kinh tế học người Anh, nổi tiếng với hệ thống lý luận kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng lớn tới kinh tế học hiện đại và chính trị cũng như các chính sách tài chính của nhiều chính phủ.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ sử dụng thành tích kinh tế làm 'lá bài' tái tranh cử?

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ sử dụng thành tích kinh tế làm 'lá bài' tái tranh cử?

Để chuẩn bị cho chiến dịch tái tranh cử trong cuộc bầu cử Tổng thống Pháp 2022, Tổng thống Emmanuel Macron đang muốn sử dụng ...

Quan hệ kinh tế EU-Belarus xấu đi, Nga vừa là bạn tốt vừa đắc lợi bất ngờ?

Quan hệ kinh tế EU-Belarus xấu đi, Nga vừa là bạn tốt vừa đắc lợi bất ngờ?

Mỗi năm, Nga cung cấp cho Belarus khoảng 2-3 tỷ USD, nhưng đổi lại, liệu mục đích của họ có chỉ đơn giản là tiếp ...

(theo Project Syndicate)

Bài viết cùng chủ đề

Quan hệ Nga-Mỹ

Đọc thêm

XSMB 30/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ Bảy ngày 30/3/2024. dự đoán XSMB 30/3/2024

XSMB 30/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ Bảy ngày 30/3/2024. dự đoán XSMB 30/3/2024

XSMB 30/3 - Trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc 30/3/2024. xổ số hôm nay 30/3. dự đoán xổ số miền Bắc thứ 7. kết quả xổ số ngày ...
XSMT 30/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Bảy ngày 30/3/2024. SXMT 30/3/2024

XSMT 30/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Bảy ngày 30/3/2024. SXMT 30/3/2024

XSMT 30/3 - Kết quả xổ số ngày 30 tháng 3. SXMT 30/3. trực tiếp kết quả xổ số miền Trung 30/3/2024. xổ số hôm nay 30/3. xổ số miền ...
XSMN 30/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Bảy 30/3/2024. xổ số hôm nay 30/3

XSMN 30/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Bảy 30/3/2024. xổ số hôm nay 30/3

XSMN 30/3 - kết quả xổ số ngày 30 tháng 3. trực tiếp xổ số miền Nam 30/3/2024. xổ số miền Nam thứ 7. xo so mien nam. SXMN 30/3/2024. ...
Liệu Ukraine có thuyết phục được Ấn Độ trong quan hệ với Nga?

Liệu Ukraine có thuyết phục được Ấn Độ trong quan hệ với Nga?

Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Dmitry Kuleba đến thăm New Delhi trong bối cảnh Ukraine nỗ lực giành lấy sự ủng hộ của Ấn Độ.
Bạn có thể bị trầm cảm trong công việc nếu xuất hiện những thói quen sau

Bạn có thể bị trầm cảm trong công việc nếu xuất hiện những thói quen sau

Tờ HuffPost đã tham khảo các nhà trị liệu để tổng kết ra 5 thói quen làm việc thường được ngụy trang là dấu hiệu của trầm cảm. Xin giới ...
Hoa hậu Thanh Hằng duyên dáng trong áo dài 4 tà của NTK Tiến Trần

Hoa hậu Thanh Hằng duyên dáng trong áo dài 4 tà của NTK Tiến Trần

Với vẻ đẹp nữ tính, cổ điển, Hoa hậu Thanh Hằng khoe trọn thân hình mềm mại qua bộ áo dài voan 2 lớp, rũ mềm theo vóc dáng.
Tổng Cục Thống kê họp báo: Điểm sáng FDI quý I/2024, vốn FDI tăng 13,4% so với cùng kỳ năm trước

Tổng Cục Thống kê họp báo: Điểm sáng FDI quý I/2024, vốn FDI tăng 13,4% so với cùng kỳ năm trước

Ngày 29/3 Tổng cục Thống kê tổ chức Họp báo công bố số liệu thống kê kinh tế – xã hội quý I/2024. Bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng chủ trì cuộc họp báo.
Giá cà phê hôm nay 29/3/2024: Giá cà phê thế giới quay đầu giảm mạnh, thị trường đón tín hiệu mới, sắp 'có biến'?

Giá cà phê hôm nay 29/3/2024: Giá cà phê thế giới quay đầu giảm mạnh, thị trường đón tín hiệu mới, sắp 'có biến'?

Giá cà phê robusta thế giới dự kiến còn hướng lên vùng kỷ lục 4.000 USD/tấn. Giá cà phê trong nước sẽ tiếp tục hướng tới các mức trên 100.000 đồng/kg...
Giá heo hơi hôm nay 29/3: Giá heo hơi tiếp đà giảm; sản lượng thịt hơi xuất chuồng tăng

Giá heo hơi hôm nay 29/3: Giá heo hơi tiếp đà giảm; sản lượng thịt hơi xuất chuồng tăng

Giá heo hơi hôm nay tiếp đà giảm 1.000 đồng/kg. Hiện tại, giá khảo sát ở các tỉnh thành dao động trong khoảng 58.000 - 62.000 đồng/kg.
Giá xăng dầu hôm nay 29/3: Giảm nhẹ; trong nước tăng mạnh, xăng RON 95-III tăng hơn 500 đồng/lít

Giá xăng dầu hôm nay 29/3: Giảm nhẹ; trong nước tăng mạnh, xăng RON 95-III tăng hơn 500 đồng/lít

Giá xăng dầu hôm nay 29/3, giá dầu Brent và WTI giảm nhẹ. Xăng trong nước được điều chỉnh tăng mạnh từ chiều 28/3, riêng xăng RON 95-III tăng hơn 500 đồng/lít.
Hợp tác thương mại Việt Nam-Canada trở thành ‘ngôi sao sáng’ trong khối CPTPP

Hợp tác thương mại Việt Nam-Canada trở thành ‘ngôi sao sáng’ trong khối CPTPP

Kể từ khi Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực, thương mại hai chiều Việt Nam-Canada tăng trưởng 170%.
PetroVietnam và các đối tác ký kết các thỏa thuận thương mại cho chuỗi dự án khí điện Lô B – Ô Môn

PetroVietnam và các đối tác ký kết các thỏa thuận thương mại cho chuỗi dự án khí điện Lô B – Ô Môn

PetroVietnam và các đối tác ký kết các thỏa thuận thương mại cho chuỗi dự án khí điện Lô B – Ô Môn
Tháp cao tầng: Biểu tượng của các thành phố lớn trên thế giới

Tháp cao tầng: Biểu tượng của các thành phố lớn trên thế giới

Trong hội họa, bức tranh được coi là hoàn hảo khi có một điểm nhấn thu hút mọi ánh nhìn của người xem. Trong lĩnh vực kiến trúc đô thị hiện đại, các tòa tháp ...
Bất động sản mới nhất: Thị trường đặc biệt nhạy cảm với thông tin quy hoạch, các phân khúc hút vốn ngoại, chuyển mục đích sử dụng đất nhiều dự án

Bất động sản mới nhất: Thị trường đặc biệt nhạy cảm với thông tin quy hoạch, các phân khúc hút vốn ngoại, chuyển mục đích sử dụng đất nhiều dự án

Tránh rủi ro khi đầu tư 'đón sóng' quy hoạch hạ tầng, các phân khúc địa ốc thu hút nguồn vốn ngoại… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Bất động sản mới nhất: Giải mã hiện tượng giá chung cư Hà Nội tăng vù vù, cơn sốt ‘món khoái khẩu’ đất nền đang trở nên khác biệt

Bất động sản mới nhất: Giải mã hiện tượng giá chung cư Hà Nội tăng vù vù, cơn sốt ‘món khoái khẩu’ đất nền đang trở nên khác biệt

Giá chung cư Hà Nội liên tục tăng, đất nền vẫn được săn đón, Vinhomes rộng cửa đầu tư dự án tại Long An… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất
Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Nỗ lực lấy lại niềm tin vào thị trường; nguồn cung khan hiếm, giá nhà tăng cao… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Bất động sản mới nhất: Đề xuất điều kiện để Việt kiều sở hữu nhà ở trong nước, TPHCM thu hồi đất 31 dự án, mức phạt khi chậm sang tên sổ đỏ

Bất động sản mới nhất: Đề xuất điều kiện để Việt kiều sở hữu nhà ở trong nước, TPHCM thu hồi đất 31 dự án, mức phạt khi chậm sang tên sổ đỏ

Bộ Xây dựng đề xuất điều kiện để Việt kiều sở hữu nhà trong nước, TPCM thu hồi đất 31 dự án trong năm 2024… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Bất động sản mới nhất: Chính phủ yêu cầu giải quyết việc ‘thổi giá’, giải mã hiện tượng giá chung cư tăng vù vù, chuyên gia hiến kế

Bất động sản mới nhất: Chính phủ yêu cầu giải quyết việc ‘thổi giá’, giải mã hiện tượng giá chung cư tăng vù vù, chuyên gia hiến kế

Yêu cầu khắc phục nghịch lý thừa nhà cao cấp, giá nhà trung bình ở Việt Nam cao gấp gần 24 lần thu nhập… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 29/3: Đồng USD leo dốc trước dữ liệu lạm phát quan trọng của Mỹ; Yen Nhật giảm mạnh

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 29/3: Đồng USD leo dốc trước dữ liệu lạm phát quan trọng của Mỹ; Yen Nhật giảm mạnh

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 29/3 ghi nhận đồng USD tăng giá trước khi dữ liệu lạm phát quan trọng của Mỹ được công bố.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 28/3: Yen Nhật 'long đong', USD trên đà tăng trưởng vững chắc

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 28/3: Yen Nhật 'long đong', USD trên đà tăng trưởng vững chắc

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 28/3 ghi nhận đồng USD đang trên đà tăng trưởng hằng quý vững chắc.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 27/3: Đồng USD tăng nhẹ, Yen Nhật đón tin không vui

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 27/3: Đồng USD tăng nhẹ, Yen Nhật đón tin không vui

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 27/3 ghi nhận USD tăng nhẹ khi các nhà giao dịch chờ đợi các dữ liệu mới về chính sách tiền tệ của Fed.
Từ ngày 1/7/2024, chuyển khoản trên 10 triệu phải xác thực bằng khuôn mặt vân tay

Từ ngày 1/7/2024, chuyển khoản trên 10 triệu phải xác thực bằng khuôn mặt vân tay

Tôi đọc được thông tin tới đây nếu chuyển khoản trên 10 triệu thì phải xác thực bằng khuôn mặt, vân tay. Vậy thông tin này có đúng không? – Độc giả Hà Phương
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 26/3: Đồng Yen trượt dốc, giới chức Nhật Bản bàn về khả năng can thiệp chính thức

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 26/3: Đồng Yen trượt dốc, giới chức Nhật Bản bàn về khả năng can thiệp chính thức

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 26/3 ghi nhận đồng USD quay đầu giảm, trong khi đó, Yen Nhật cũng không giữ được mức tăng lâu dài.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 25/3: USD tăng cao kéo Euro lao dốc, trong nước liên trục đi lên

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 25/3: USD tăng cao kéo Euro lao dốc, trong nước liên trục đi lên

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 25/3 ghi nhận đồng USD tăng cao, phục hồi toàn bộ khoản lỗ và kéo đồng Euro xuống thấp hơn.
Phiên bản di động