Việt Nam-Brunei: 30 năm nền tảng cho những bước tiến xa hơn

Năm 2022, Việt Nam và Brunei kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (29/2/1992-28/2/2022). Suốt ba thập niên, quan hệ hữu nghị và hợp tác nhiều mặt giữa hai nước đã có những bước phát triển mạnh mẽ và thực chất.

Trên hành trình đó, năm 2019 đánh dấu bước phát triển quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Brunei khi lãnh đạo hai nước nhất trí nâng cấp quan hệ lên Đối tác toàn diện nhân chuyến thăm cấp nhà nước của Quốc vương Brunei Sultan Haji Hassanal Bolkiah đến Việt Nam vào tháng 3.

Việc nâng cấp quan hệ Việt Nam-Brunei lên thành Đối tác toàn diện là bước tiến hết sức quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình cả về lượng và chất trong quan hệ song phương, thể hiện quyết tâm chung của Lãnh đạo Cấp cao hai nước trong việc đưa hợp tác đi vào chiều sâu, thực chất, phù hợp với bối cảnh tình hình mới cũng như xu thế chung của khu vực và quốc tế.

Tin cậy chính trị được củng cố, nâng cao

Từ dấu mốc ấy, đã có nhiều bước phát triển trên các trụ cột chính là chính trị - an ninh, thương mại - đầu tư và ngoại giao nhân dân.

Về chính trị, hai bên đã trao đổi đoàn cấp cao tương đối thường xuyên trong những năm qua, tin cậy chính trị tiếp tục được củng cố và nâng cao.

Năm 2021, trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp, hai nước duy trì tiếp xúc cấp cao theo hình thức linh hoạt.

Ngày 24/4/2021, nhân dịp tham dự Hội nghị Các nhà Lãnh đạo ASEAN tại Jakarta, Indonesia, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã hội kiến Quốc vương Brunei Haji Hassanal Bolikah.

Ngày 9/6/2021, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hội đàm với Chủ tịch Hội đồng lập pháp Abdul Rahman Taib.

Trước đó, ngày 19/1/2021, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh điện đàm với Bộ trưởng Ngoại giao II Brunei Dato Erywan Pephin Yusof.

Ngày 13/4/2021, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn điện đàm với Bộ trưởng Ngoại giao II Brunei Dato Erywan Pephin Yusof.

Tháng 6/2022, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã gặp song phương Bộ trưởng Ngoại giao II Brunei nhân dịp tham dự Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Ấn Độ.

Về cơ chế hợp tác, tháng 6/2000, hai bên đã ký Biên bản ghi nhớ (MoU) thành lập Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác song phương (JCBC) do Bộ trưởng Ngoại giao làm Chủ tịch phân ban.

JCBC là cơ chế hợp tác duy nhất giữa Việt Nam và Brunei nhằm rà soát và định hướng phát triển quan hệ hai nước, đồng thời trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Tháng 2/2017, hai nước tổ chức kỳ họp lần thứ nhất JCBC tại Hà Nội.

Tháng 9 này, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm chính thức Brunei và đồng chủ trì kỳ họp lần 2 JCBC từ ngày 6-8/9. Trong khuôn khổ chuyến thăm, Bộ trưởng cũng tham dự Triển lãm Thương mại, Văn hóa, Ẩm thực và Nghệ thuật Việt Nam-Brunei do Đại sứ quán Việt Nam tại Brunei tổ chức nhân dịp kỷ niệm 30 năm quan hệ hai nước.

Thời gian qua, hợp tác an ninh-quốc phòng giữa hai quốc gia cũng được tăng cường trong khuôn khổ song phương và ASEAN.

Hai nước ký MoU về Hợp tác Quốc phòng (11/2005). Việt Nam đã lập Phòng Tùy viên Quốc phòng tại Brunei (9/2009) và Brunei lập Tùy viên Quốc phòng tại Việt Nam (5/2010).

Hai bên thường xuyên trao đổi đoàn và học viên, hợp tác đào tạo - huấn luyện và đã ký MoU giữa Hải quân nhân dân Việt Nam và Hải quân Hoàng gia Brunei (12/2013).

Brunei giúp Việt Nam một số khóa học ngắn hạn về tiếng Anh, chỉ huy tham mưu tại Học viện Quốc phòng và quản lý Hành chính công. Việt Nam cũng mời Brunei tham dự các khóa học quan chức Quốc phòng Cấp cao các nước tại Học viện Quốc phòng Việt Nam.

Hướng tới kim ngạch thương mại 500 triệu USD

Brunei là thị trường nhỏ đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Tính đến tháng 6 năm nay, kim ngạch thương mại song phương đạt hơn 458 triệu USD, trong đó Việt Nam nhập khẩu 452 triệu USD, xuất khẩu 6 triệu USD.

Năm 2021, kim ngạch thương mại song phương đạt khoảng 310 triệu USD, tăng 10,3% so với năm 2020 (281 triệu USD). Trong đó, Việt Nam nhập khẩu 275 triệu USD (chủ yếu là hóa chất), xuất khẩu 35 triệu USD (chủ yếu là mặt hàng hàng thủy sản, sản phẩm từ sắt thép, máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác).

Trong thời gian tới, hai bên đặt mục tiêu “thúc đẩy kim ngạch thương mại hai chiều cân bằng và bền vững, hướng tới mục tiêu đạt 500 triệu USD vào năm 2025”; thúc đẩy hợp tác doanh nghiệp hai nước trong các lĩnh vực có tiềm năng như xuất nhập khẩu nông lâm thủy sản, thực phẩm Hồi giáo Halal, xây dựng, phát triển cơ sở hạ tầng; thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các liên doanh, hợp tác với doanh nghiệp Brunei.

Về đầu tư, tính đến tháng 7 năm nay, Brunei đứng thứ 27/139 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 116 dự án có hiệu lực, tổng số vốn đăng ký là 948 triệu USD.

Hiện có 1 dự án do doanh nghiệp Việt Nam triển khai tại Brunei. Đó là dự án do PV Drilling Brunei - chi nhánh của Tổng công ty cổ phần Khoan và dịch vụ khoan dầu khí (thuộc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam - Petro Vietnam) hợp tác với Brunei Shell Petroleum (BSP).

Theo đó, PV Drilling sẽ cung cấp giàn khoan tiếp trợ nửa nổi nửa chìm TAD cho BSP. Giàn khoan hoạt động tại Brunei từ tháng 10/2021 với khoảng 50 nhân sự người Việt Nam, và chính thức đi vào hoạt động từ tháng 1/2022, với thời hạn hợp đồng khoan 6 năm và 2 lần tùy chọn gia hạn, mỗi lần 2 năm, phục vụ cho chương trình khoan của BSP tại Brunei.

Ngoài ra, dự án xây dựng nhà máy phân bón Brunei BFI do Tổng công ty LILAMA Việt Nam thi công phần thiết kế và lắp đặt máy móc bắt đầu từ năm 2018 đã được hoàn thành và chuyển giao cho Chính phủ Brunei vào tháng 4/2022.

BFI là một trong những nhà máy có dây chuyền sản xuất ure khép kín lớn nhất Đông Nam Á, được kỳ vọng góp phần nâng cao năng lực sản xuất các sản phẩm từ dầu mỏ và khí đốt tại Brunei. Đây là dự án biểu tượng, là điểm nhấn đẹp trong quan hệ hợp tác giữa hai nước, là cơ sở để thúc đẩy triển khai các dự án tương tự.

Hợp tác biển - một trụ cột chính

Có thể khẳng định, hợp tác biển là một trong những trụ cột chính để triển khai nội hàm quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Brunei.

Vì lợi ích quốc gia của hai nước, hai bên cần thúc đẩy hợp tác biển và đại dương, trong đó có các hoạt động: triển khai hiệu quả Đường dây nóng về hỗ trợ các hoạt động nghề cá, triển khai liên doanh khai thác, mở rộng hợp tác nuôi trồng, chế biến thủy hải sản, chia sẻ thông tin thực thi pháp luật trên biển, đối phó với các thách thức an ninh trên biển.

Ngoài ra, hợp tác hai nước trong lĩnh vực giáo dục-đào tạo cũng có những dấu ấn đáng kể. Từ đầu năm 2014, Brunei tăng số học bổng toàn phần cho sinh viên Việt Nam học đại học và sau đại học. Hai bên đã ký MoU về hợp tác giáo dục nhằm đẩy mạnh các cơ hội hợp tác (4/2014).

Trong đó, có thể khẳng định, dự án hợp tác giữa Đại học Quốc gia Brunei (University of Brunei Darussalam) và Đại học FPT, với tên gọi FPT - UBD Global Centre, thành lập năm 2017 tại Đà Nẵng là điểm nhấn trong quan hệ hợp tác giữa hai nước, được phía Brunei đặc biệt quan tâm.

Về văn hóa-du lịch, hai bên đang đàm phán để kéo dài thời hạn miễn thị thực cho người mang hộ chiếu phổ thông, ngoại giao và công vụ.

Hai bên đã ký MoU về Hợp tác Du lịch (11/2011), tuy nhiên, việc triển khai còn hạn chế, trao đổi khách giữa hai nước chưa nhiều. Giao thông đường không giữa hai nước chưa thực sự thuận tiện khi chỉ có một đường bay thẳng TP. Hồ Chí Minh - Brunei do Hãng hàng không quốc gia Brunei khai thác.

Cùng nhau xây dựng Cộng đồng ASEAN

Brunei và Việt Nam là những đối tác gần gũi, thường xuyên tích cực ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương mà hai nước là thành viên như ASEAN, Liên hợp quốc...

Brunei ủng hộ Việt Nam tham gia các diễn đàn quốc tế như: Tham gia Hội đồng Chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2015-2019; Hội đồng kinh tế và xã hội của Liên hợp quốc (ECOSOC) nhiệm kỳ 2016-2018; ủng hộ Việt Nam trở thành thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021.

Brunei cam kết tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Việt Nam và các quốc gia thành viên ASEAN khác nhằm hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 vì một khu vực hòa bình, ổn định và thịnh vượng. Brunei cũng sẽ tiếp tục hợp tác với các đối tác bên ngoài để duy trì vai trò trung tâm của ASEAN và nỗ lực phục hồi khu vực.

Trong hai năm 2020 và 2021, Việt Nam và Brunei lần lượt đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN. Hai bên tích cực ủng hộ sáng kiến của nhau, cùng đóng góp trong xây dựng Cộng đồng ASEAN, củng cố vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực, ủng hộ lẫn nhau trong nỗ lực phòng chống dịch bệnh và hợp tác trong quá trình phục hồi, phát triển kinh tế khu vực.

Thời gian tới, hai bên sẽ duy trì triển khai các biện pháp trao đổi kinh nghiệm, phối hợp lập trường trên các vấn đề khu vực và quốc tế, trong đó có việc ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không, thượng tôn pháp luật ở Biển Đông, thúc đẩy đàm phán để đạt được Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu quả, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.

Như vậy, cột mốc 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao cũng như những trao đổi cấp cao dịp này là cơ hội để hai nước nhìn lại những thành tựu đã đạt được và hướng tới những mục tiêu mới trong quan hệ song phương, tạo khuôn khổ thúc đẩy hợp tác sâu rộng, nhất là trên các lĩnh vực đã triển khai như năng lượng, nông nghiệp, giáo dục và tiếp tục khai thác các lĩnh vực tiềm năng khác như nuôi trồng, chế biến thủy sản, thực phẩm Hồi giáo Halal, xây dựng cơ sở hạ tầng và hợp tác biển.