Việt Nam cất cánh là một ước mơ táo bạo, mệnh lệnh thôi thúc mỗi người dân

GS-TS. Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore). (Nguồn: Báo Đầu tư)

Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói, kỷ nguyên vươn mình hàm ý tạo sự chuyển động mạnh mẽ, dứt khoát, quyết liệt, tích cực, nỗ lực, nội lực, tự tin để vượt qua thách thức, vượt qua chính mình, thực hiện khát vọng, vươn tới mục tiêu, đạt được những thành tựu vĩ đại. Ông có bình luận gì về khát vọng và quyết tâm vươn mình của đất nước, của dân tộc?

Là người đã trăn trở và trông đợi rất nhiều năm về thời điểm cất cánh của Việt Nam, tôi thực sự vui mừng và kỳ vọng về những biến chuyển chưa từng có của đất nước trong những ngày này, sau lời hiệu triệu về kỷ nguyên vươn mình của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Nó làm sống lại những cảm xúc đặc biệt trào lên từ hơn 30 năm trước, khi tôi lần đầu tiên đọc những dòng dưới đây từ cuốn sách The Theory of Economic Growth (Lý thuyết Tăng trưởng kinh tế) của nhà kinh tế học được Giải thưởng Nobel, Arthur Lewis, ở thư viện Trường Quản trị Kinh doanh Harvard, nơi tôi theo học chương trình MBA vào những năm 1993 - 1995.

“Mọi quốc gia đều có được cơ hội để nắm bắt cho công cuộc phát triển nếu họ hội tụ đủ lòng quả cảm và ý chí vươn lên. […] Một đất nước có thể bước vào giai đoạn phát triển cất cánh nếu may mắn có được đội ngũ lãnh đạo xứng tầm xuất hiện vào đúng thời điểm. […] Không có quốc gia nào đạt được tiến bộ kinh tế [vượt bậc] nếu thiếu vắng nỗ lực kích hoạt tích cực từ một chính phủ thông tuệ...” (trang 418).

Tin liên quan
Cách mạng công nghệ và kỷ nguyên mới của đất nước

Cuốn sách xuất bản vào năm 1955, hàng thập kỷ trước khi chúng ta chứng kiến sự xuất hiện của các nền kinh tế thần kỳ châu Á, nên những dòng trích dẫn trên có tính tiên tri nhiều hơn là tổng kết.

Nó cũng còn nguyên giá trị khi chúng ta hồi tưởng về những thành quả của công cuộc cải cách của Việt Nam trong gần bốn thập kỷ qua và nghĩ đến vận nước trong những ngày này.

Bài học từ kinh nghiệm quốc tế cho thấy, một dân tộc, sau những bước chuẩn bị ban đầu, thường cần ít nhất hai thập kỷ cho giai đoạn cất cánh để làm nên kỳ tích phát triển.

Khả năng cất cánh của Việt Nam trong hai thập kỷ tới, từ năm 2025 đến năm 2045, để trở thành một quốc gia phát triển, do vậy, sẽ vừa là một ước mơ táo bạo, vừa là một mệnh lệnh thôi thúc mà người Việt Nam, dù ở bất kỳ điều kiện hay cương vị nào, đều có sứ mệnh phải hết lòng thực hiện.

Nếu không tận dụng được cơ hội phát triển vô giá này để làm nên kỳ tích phát triển trong hai thập kỷ tới, thế hệ hôm nay sẽ mãi mãi hổ thẹn với thế hệ cha anh và day dứt, ân hận với thế hệ mai sau.

Để hiện thực hóa kỷ nguyên vươn mình, theo Tổng Bí thư Tô Lâm, mọi người dân Việt Nam, hàng trăm triệu người như một, đồng tâm hiệp lực, chung sức đồng lòng, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, mạnh mẽ, bứt phá và cất cánh.

Thưa ông, ở thời điểm này, đâu là thách thức lớn nhất mà chúng ta phải vượt qua?

Trong hành trình đi tới tương lai của mình, mỗi quốc gia, dù ở mức độ phát triển nào, đều có thể rơi vào cạm bẫy, bế tắc do 3 thách thức điển hình.

Thứ nhất, đó là thiếu tư duy thời đại và tầm nhìn về tương lai. Thứ hai, đó là thiếu lòng tin lẫn nhau, bấn loạn trong xung đột nội bộ. Thứ ba, đó là các khó khăn có tính cấu trúc, đặc biệt về thiết chế cũ mà các nỗ lực thông thường khó có thể vượt qua.

Với Việt Nam, theo tôi, thách thức thứ nhất - “tư duy thời đại và tầm nhìn về tương lai” là lớn nhất, sau đó là thách thức thứ ba - “các khó khăn cấu trúc về thiết chế”.

Ở thách thức thứ nhất, chúng ta đã nói nhiều đến sự cấp bách phải đổi mới tư duy. Tuy nhiên, đổi mới tư duy theo cách phá rào, thay đổi tư duy cũ bằng tiếp cận tư duy thông lệ của quốc tế đã đem lại những kết quả khích lệ cho cải cách trong các thập kỷ qua, nhưng không đủ để Việt Nam cất cánh trong hai thập kỷ tới. Bước phát triển vượt bậc đòi hỏi tư duy chiến lược mang tính thời đại và tầm nhìn sáng rõ về tương lai.

Để vượt qua thách thức đó, điểm mấu chốt nhất, cốt lõi nhất chúng ta cần làm là gì, thưa ông?

Theo tôi, điểm cốt lõi nhất tạo nên sức mạnh trỗi dậy của Việt Nam trong hai thập kỷ tới là tiến hành mạnh mẽ các nỗ lực đột phá trong chỉnh thể gồm 5 trọng tâm, trong đó 3 trọng tâm đã được xác định rõ trong các nghị quyết của Đảng và Nhà nước; đó là “thể chế”, “hạ tầng” và “nguồn nhân lực”.

Tuy nhiên, để các nỗ lực đột phá theo 3 trọng tâm trên thực sự xứng tầm và mang lại đổi thay như mong đợi, chúng ta cần bổ sung 2 trọng tâm đột phá: “tư duy thời đại và tầm nhìn về tương lai”; “hội nhập quốc tế”.

Chẳng hạn, với các nỗ lực đột phá theo trọng tâm “tư duy thời đại và tầm nhìn về tương lai”, chúng ta sẽ đặc biệt chú ý xây dựng hệ thống văn bản pháp luật và thiết kế bộ máy không chỉ nhằm tháo gỡ khó khăn hiện tại, mà còn đặc biệt chú trọng để lại di sản thể chế mà thế hệ tương lai cảm phục và tự hào. Cũng với trọng tâm đột phá này, chúng ta sẽ quyết liệt hơn trong xây dựng hệ thống tàu điện ngầm và quy hoạch đô thị khi giải quyết nạn kẹt xe ở TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội, thay vì dồn sức xây cầu vượt và cơi nới đường.

Để hiện thực hóa khát vọng “kỷ nguyên vươn mình”, người Việt Nam, hàng trăm triệu người như một, chung sức đồng lòng, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, cất cánh. (Nguồn: Báo Đầu tư)

Với nỗ lực đột phá theo trọng tâm “hội nhập quốc tế”, chúng ta sẽ đưa ra những cải cách đặc sắc vượt xa cách tiếp cận truyền thống về trải thảm đỏ thu hút FDI và xúc tiến xuất khẩu. Các đột phá ở trọng tâm này chú ý khai thác nguồn lực toàn cầu ở đẳng cấp cao, chú trọng không chỉ về tài chính và công nghệ, mà về kinh nghiệm phát triển nội sinh và đầu tư nâng cấp nguồn nhân lực chất lượng cao.

Theo hướng này, thiết lập các khu thương mại tự do là một ưu tiên cấp bách. Kinh nghiệm thành công của Trung Quốc trong thiết lập các khu thương mại tự do trong 10 năm qua đem lại những bài học đáng tham khảo. Từ khu thương mại tự do đầu tiên được lập ở Thượng Hải vào năm 2013 để thử nghiệm, Trung Quốc đã nhanh chóng mở rộng thành 21 khu trên cả nước.

Với diện tích khoảng 120 km2 (trừ một số trường hợp đặc biệt) và tập trung vào thử nghiệm cơ chế, chính sách (không cần hàng rào cứng), các khu thương mại tự do đã giúp Trung Quốc có những bước tiến quan trọng trong thực hiện 5 mục tiêu thử nghiệm chiến lược: (i) tạo môi trường kinh doanh đạt chuẩn mực quốc tế cao nhất trong hấp dẫn đầu tư; (ii) tự do hóa thương mại, bỏ tối đa rào cản về thuế quan và thủ tục; (iii) cải cách tài chính, thử nghiệm cho vay vốn xuyên biên giới; (iv) thúc đẩy nâng cấp nền tảng công nghiệp, xúc tiến thu hút các ngành kinh tế và công nghiệp có hàm lượng chất xám và giá trị gia tăng cao, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ số và bán dẫn; (v) phát triển, gia cường khả năng cạnh tranh quốc tế và vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Học hỏi về các kinh nghiệm thu địa tô tăng thêm từ đất (land betterment fees) có thể giúp Việt Nam thu hàng chục tỷ USD mỗi năm nhờ đầu tư vào hạ tầng. Đó là một trong những công thức cơ bản về phát triển nội sinh: càng đầu tư đúng đắn, nhanh và mạnh với tầm nhìn xa sẽ càng dồi dào nguồn lực và tăng lòng tin của xã hội.

Chú trọng thu hút nhân lực chất lượng cao giúp Việt Nam không chỉ phát triển nhanh hơn nguồn nhân lực chất lượng cao bản địa, mà còn giúp đội ngũ này tạo nên khả năng kiến tạo giá trị lớn hơn và có sức lan tỏa toàn cầu. Chẳng hạn, nếu các đại học Việt Nam có thể thu hút các nhà khoa học đầu ngành, trong đó có các trưởng ban biên tập những tạp chí uy tín, thì năng lực nghiên cứu và xuất bản của Việt Nam sẽ tăng lên nhiều. Khi đó, mục tiêu xây dựng hệ thống đại học Việt Nam có sức cạnh tranh quốc tế cao, có thể thu hút hàng chục ngàn sinh viên quốc tế đến học sẽ trở thành hiện thực.

Câu chuyện cầu thủ nhập tịch Nguyễn Xuân Son trong những trận thắng của Việt Nam ở giải ASEAN Cup 2024 cũng là một ví dụ sinh động. Chọn người hay cho đúng việc cần sẽ đem lại những giá trị thật ý nghĩa; nó giúp người Việt Nam ý thức trách nhiệm hơn, yêu nước hơn và cùng nhau nỗ lực học hỏi mạnh mẽ hơn để nâng vị thế của đất nước.

Giáo sư từng nói đến một trong những điểm đáng lo là làm sao “xây dựng được bộ máy công quyền ưu tú để hiện thực hóa tất cả chiến lược, kế hoạch, tâm huyết, giúp các địa phương, doanh nghiệp bật lên”, coi bộ máy đó là “động lực chiến lược”. Chúng ta đang thực hiện một nhiệm vụ rất lớn, rất khó, đó là tinh giản bộ máy sao cho tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Quan sát những chuyển động của câu chuyện này, ông có chia sẻ gì?