Trực tiếp tham gia hoạt động của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (HĐNQ LHQ) thời gian qua, bên cạnh niềm vui và tự hào khi Việt Nam trúng cử vào HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, Đại sứ Lê Thị Tuyết Mai, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam bên cạnh LHQ, WTO và các tổ chức quốc tế khác tại Geneva còn có những suy tư về hành trình phía trước mà ở đó Việt Nam sẽ nỗ lực hết mình để đáp lại sự tín nhiệm của cộng đồng quốc tế và nâng cao vị thế.

Xin Đại sứ chia sẻ cảm nhận cá nhân về một “tin vui” ngoại giao đa phương của đất nước? Lúc này, điều Đại sứ nghĩ đến đầu tiên là gì?

Khi Việt Nam được bầu làm thành viên HĐNQ, thành công quan trọng của công tác đối ngoại đa phương đúng vào thời điểm chúng ta đang kỷ niệm 45 năm gia nhập LHQ, tôi cảm thấy vui mừng và tự hào vì Việt Nam sẽ có lần thứ hai đảm nhiệm vai trò thành viên HĐNQ, cơ chế quan trọng nhất về quyền con người trong hệ thống LHQ với 47 nước thành viên, đại diện cân bằng theo 5 khu vực địa lý trên thế giới.

Là thành viên HĐNQ, Việt Nam sẽ có cơ hội để tham gia thảo luận sâu hơn về những vấn đề thuộc quan tâm hàng đầu của cộng đồng quốc tế như phát triển bền vững, bảo đảm quyền của các nhóm dễ bị tổn thương, bình đẳng giới, ứng phó với biến đổi khí hậu...

Trực tiếp tham gia hoạt động của HĐNQ, điều tôi nghĩ đầu tiên sau khi Việt Nam được bầu làm thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, đó là sự chuẩn bị cho Việt Nam cho vai trò này.

Tôi xin nhấn mạnh khối lượng công việc trong thời gian 2023-2025 khá lớn, nhiều hơn gấp nhiều lần so với công việc của một nước quan sát viên, trong khi trùng với thời điểm Việt Nam phải thực hiện các nghĩa vụ báo cáo quốc gia theo Cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) chu kỳ IV cùng nhiều Công ước quốc tế về các quyền khác nhau mà Việt Nam là thành viên (như Công ước về các quyền dân sự - chính trị, Công ước về quyền phụ nữ, Công ước về quyền của người khuyết tật...)

Để phát huy vai trò, dấu ấn của Việt Nam, chúng ta không chỉ cần tiếp tục thực hiện tốt các cam kết, mà còn cần có đề xuất, thúc đẩy các sáng kiến, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐNQ, đáp ứng tốt hơn quyền và lợi ích của các quốc gia, nhất là các nước đang phát triển. Do đó, ta cần chuẩn bị ngay từ bây giờ.

Việc Việt Nam được tín nhiệm bầu vào HĐNQ lần này có ý nghĩa như thế nào đối với vai trò và vị thế của đất nước, thưa Đại sứ?

Việc Việt Nam trúng cử vị trí thành viên HĐNQ - cơ quan có tầm quan trọng hàng đầu về quyền con người trong hệ thống LHQ, có nhiều ý nghĩa quan trọng đối với vai trò và vị thế của đất nước:

Một là, việc Việt Nam trúng cử thể hiện sự tín nhiệm và coi trọng của đông đảo bạn bè quốc tế đối với uy tín, vị thế đất nước; cũng như kỳ vọng về năng lực và khả năng đóng góp của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương, đã được khẳng định qua những dấu ấn nổi bật của chúng ta khi đảm nhiệm thành công vai trò tại nhiều cơ quan quan trọng, trong đó có HĐNQ nhiệm kỳ 2014-2016, Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2020-2021.

Hai là, việc Việt Nam tham gia ứng cử và được bầu làm thành viên của HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025 góp phần hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XIII và Chỉ thị 25 của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương.

Ba là, việc Việt Nam được bầu lần này khẳng định mạnh mẽ những cam kết, nỗ lực, thành tựu toàn diện cũng như khả năng đóng góp của Việt Nam trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người; mở ra các cơ hội hợp tác quốc tế để đảm bảo quyền con người ở Việt Nam tốt hơn; góp phần tăng cường quan hệ hợp tác song phương với các nước bạn bè, đối tác quan trọng vì lợi ích chung của hoà bình, hữu nghị, hợp tác phát triển và tiến bộ xã hội.

Bốn là, điều này cũng mở thêm cơ hội đẩy mạnh và nâng tầm sự tham gia của ta, có tiếng nói lớn hơn tại HĐNQ, được thực hiện các quyền dành cho các thành viên HĐNQ trong quyết định các vấn đề lớn của HĐNQ như tham gia bỏ phiếu các dự thảo Nghị quyết của HĐNQ, trong đó có khuyến nghị với các quốc gia, cũng như việc lập hoặc bổ nhiệm cơ chế nhân quyền của LHQ.

Theo Đại sứ, điều gì quan trọng nhất ở Việt Nam đã chinh phục được “trái tim” của cộng đồng quốc tế?

Theo tôi, có 4 lý do chính sau đây đã giúp Việt Nam trúng cử lần này.

Trước hết phải kể đến chủ trương, chính sách lấy con người là trung tâm và những thành tựu của đất nước ta trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quyền con người, cải thiện đời sống của nhân dân thuộc các dân tộc, vùng miền trên cả nước và trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, tôn giáo, tín ngưỡng; trong đó chú trọng đến những nhóm dễ bị tổn thương, được thể hiện rõ trên thực tế sau hơn 35 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, cũng như trong ứng phó và phục hồi hướng đến phát triển bao trùm, bền vững sau đại dịch Covid-19, được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.

Bên cạnh đó, việc Việt Nam có vị trí và vai trò ngày càng cao trên trường quốc tế và có quan hệ hợp tác tốt đẹp với các nước cũng là một lý do giúp Việt Nam được các nước tín nhiệm bầu là thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025.

Đồng thời, việc Việt Nam luôn tham gia và đóng góp tích cực vào các hoạt động của HĐNQ như tôi đã nói ở trên đã giúp các nước đánh giá được sự nỗ lực và khả năng tham gia, đóng góp của Việt Nam với tư cách một nước thành viên HĐNQ.

Ngoài ra, ngành Ngoại giao cùng phối hợp với các Bộ, ngành đã triển khai đồng bộ, bài bản, hiệu quả công tác vận động ứng cử vào HĐNQ cho dù gặp nhiều khó khăn, thách thức do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và môi trường chính trị-an ninh quốc tế đầy biến động.

Sự vận động này cùng với nỗ lực trên thực tế của các Bộ, ban, ngành, địa phương, các tổ chức xã hội trong triển khai công tác thúc đẩy và bảo vệ quyền con người gắn với việc thực hiện các chương trình phát triển kinh tế-xã hội trên các lĩnh vực từ trung ương đến địa phương, cũng như các cơ quan truyền thông, đã giúp cộng đồng quốc tế có thông tin thực tế, tránh ý kiến một chiều định kiến hoặc thông tin chưa chính xác hoặc chưa đầy đủ, từ đó hiểu đúng và đầy đủ về tình hình Việt Nam, củng cố sự tín nhiệm đối với Việt Nam.

Thưa Đại sứ, để có được sự tín nhiệm cao đó, Việt Nam đã phải nỗ lực như thế nào trong thời gian qua?

Là người trực tiếp tham gia các hoạt động của HĐNQ tại trụ sở ở Geneva hơn 2 năm rưỡi qua, tôi rất vui mừng được chia sẻ, Việt Nam được bạn bè quốc tế đánh giá cao vì luôn tham gia tích cực, có trách nhiệm vào các hoạt động về thúc đẩy, bảo vệ quyền con người tại LHQ nói chung và của HĐNQ LHQ nói riêng kể từ khi cơ quan này được thành lập.

Việt Nam đã từng được bầu và đảm nhiệm thành công vai trò thành viên HĐNQ LHQ nhiệm kỳ 2014-2016, góp phần bảo vệ lợi ích quốc gia, nâng cao vị thế, uy tín của đất nước. Ta tham gia tích cực các hoạt động của HĐNQ, thúc đẩy các sáng kiến thể hiện dấu ấn, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao như tham gia Nhóm Nòng cốt tại HĐNQ về “Biến đổi khí hậu và quyền con người”, trực tiếp là tác giả một số nghị quyết được HĐNQ thông qua bằng đồng thuận về ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với các nhóm dễ bị tổn thương (phụ nữ, trẻ em…).

Việt Nam có nhiều đóng góp, làm cầu nối thúc đẩy hợp tác và đối thoại giữa các nước, các nhóm nước nhằm thúc đẩy cách tiếp cận cân bằng, tiến bộ, hướng tới con người của HĐNQ trên những vấn đề còn khác biệt như về quyền sức khoẻ sinh sản, chống bạo hành với phụ nữ, xoá bỏ phân biệt đối xử và bạo lực dựa trên cơ sở bản dạng giới và xu hướng tình dục…

Bên cạnh đó, Việt Nam đã thúc đẩy đối thoại trong khuôn khổ HĐNQ giữa các nước liên quan, các tổ chức khu vực và các cơ chế của LHQ về quyền con người nhằm giải quyết những quan tâm cụ thể về các vấn đề liên quan đến nhân quyền, nhân đạo; gắn với việc phối hợp với các nước đang phát triển đấu tranh để bảo đảm HĐNQ hoạt động đúng nguyên tắc, thủ tục, không chính trị hoá, không can thiệp công việc nội bộ các nước.

Việt Nam cũng nghiêm túc thực hiện Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) – cơ chế quan trọng nhất của HĐNQ; triển khai có hiệu quả Kế hoạch tổng thể thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III mà Việt Nam chấp thuận; đặc biệt lần đầu tiên đã xây dựng và nộp HĐNQ Báo cáo giữa kỳ tự nguyện.

Việt Nam sẽ nỗ lực thúc đẩy thành công những cam kết và ưu tiên của mình và đảm nhiệm thành công vai trò thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025.

Với vai trò mới, Đại sứ đánh giá như thế nào về khả năng đóng góp của Việt Nam cùng cộng đồng quốc tế trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trên thế giới trong bối cảnh quốc tế phức tạp như hiện nay?

Trong bối cảnh quốc tế phức tạp như hiện nay, hoạt động của HĐNQ không thể tránh khỏi bị ảnh hưởng bởi các diễn biến phức tạp trên thế giới và tác động của cạnh tranh nước lớn.

Tuy nhiên, chúng ta có uy tín, vị thế, quan hệ đối tác rộng mở của đất nước trên trường quốc tế. Công tác đối ngoại luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Cấp cao cùng sự đồng hành, phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành hữu quan, sự ủng hộ, hỗ trợ của bạn bè quốc tế và nhân dân trong nước.

Việc ta trúng cử và đảm nhiệm thành công nhiều trọng trách quốc tế như Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm kỳ 2020-2021, Chủ tịch ASEAN 2020, Phó Chủ tịch Đại hội đồng LHQ khoá 77 đã khẳng định bản lĩnh, năng lực đóng góp của Việt Nam. Ngoài ra, ta luôn tham gia tích cực vào các hoạt động của HĐNQ trong suốt thời gian qua.

Với những lý do nêu trên, tôi tin tưởng vào khả năng đóng góp của Việt Nam trong vai trò thành viên HĐNQ cùng cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trên thế giới.

Là người trực tiếp làm công tác đối ngoại tại Liên hợp quốc, Đại sứ kỳ vọng như thế nào trong nhiệm kỳ tại HĐNQ này của Việt Nam?

Đây sẽ là nhiệm kỳ thứ 2 Việt Nam đảm nhiệm vị trí thành viên HĐNQ sau nhiệm kỳ đầu tiên vào năm 2014-2016.

Một mặt là thực hiện các cam kết tự nguyện của ta khi ứng cử, kế thừa dấu ấn thành công của nhiệm kỳ đầu tiên cũng như để tiếp tục nâng cao uy tín, vị thế đất nước, Việt Nam sẽ nỗ lực cùng các nước thúc đẩy công tác của HĐNQ, dự kiến sẽ nhằm vào một số ưu tiên chính sau: Thứ nhất, thúc đẩy các nguyên tắc của Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế, tăng cường hiệu quả hoạt động của HĐNQ thông qua đối thoại, hợp tác và tôn trọng lẫn nhau.

Thứ hai, bảo vệ quyền của các nhóm dễ bị tổn thương, thúc đẩy bình đẳng giới.

Thứ ba, bảo đảm quyền con người trong giải quyết các vấn đề toàn cầu, nhất là phòng chống dịch bệnh.

Thứ tư, thúc đẩy quyền sức khỏe trong bối cảnh phòng chống đại dịch Covid-19 và các bệnh truyền nhiễm; quyền được có việc làm tử tế gắn với thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững; quyền giáo dục có chất lượng dựa trên công bằng về cơ hội và tiếp cận.

Thứ năm, tiếp tục tham gia tích cực Nhóm Nòng cốt tại HĐNQ về “Biến đổi khí hậu và quyền con người”.

Là người trực tiếp tham gia các hoạt động của HĐNQ, tôi kỳ vọng nước ta sẽ thúc đẩy thành công những cam kết và ưu tiên nêu trên của mình, đảm nhiệm thành công vai trò thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, đáp ứng sự tín nhiệm của các nước dành cho ta, từ đó tiếp tục giúp nâng cao vai trò và vị thế của Việt Nam.

Thực hiện: Phương Hằng | Đồ họa: Lim Dim | Ảnh: TG&VN, TTXVN...