Trong thời kỳ dịch bệnh, các chính phủ và doanh nghiệp trên toàn cầu đã tăng cường đầu tư đổi mới. Theo “Báo cáo chỉ số đổi mới toàn cầu năm 2021” vừa được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố, Thụy Sỹ, Thụy Điển và Mỹ tiếp tục dẫn đầu toàn cầu, trong đó Thụy Sỹ đứng đầu bảng xếp hạng năm thứ 11 liên tiếp.
Trung Quốc xếp thứ 12, ghi nhận năm thứ 9 thăng hạng liên tục, đứng đầu trong số các nền kinh tế có mức thu nhập trung bình, vượt qua các nền kinh tế phát triển như Nhật Bản, Israel, Canada.
| Việt Nam là nền kinh tế thu nhập trung bình được đánh giá là đang bắt kịp và thay đổi cục diện đổi mới. (Nguồn: Creativity Art) |
Tổng giám đốc WIPO Daren Tang phát biểu nhấn mạnh: Chỉ số sáng tạo toàn cầu (GII) năm nay cho thấy, mặc dù dịch bệnh gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống và sinh kế, nhưng nhiều lĩnh vực đã thể hiện sự bền bỉ kinh ngạc, nhất là những lĩnh vực chú trọng đến số hóa, công nghệ và đổi mới.
GII là một công cụ đặc biệt, có thể định hướng cho các nhà hoạch định chính sách và giới doanh nghiệp lập kế hoạch, đảm bảo cho các bên thoát khỏi dịch bệnh và trở nên mạnh mẽ hơn.
Số liệu thống kê cho thấy, sản phẩm khoa học, chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D), đơn đăng ký sở hữu trí tuệ và giao dịch đầu tư mạo hiểm tiếp tục tăng dựa trên hiệu suất mạnh mẽ trước khủng hoảng. Vấn đề đáng chú ý là, so với các cuộc suy thoái trước đó, chi tiêu cho R&D trong thời gian suy thoái kinh tế có liên quan đến dịch bệnh thể hiện rõ tính bền bỉ mạnh hơn.
Tuy nhiên, ảnh hưởng của khủng hoảng đối với các ngành nghề khác nhau không đồng đều. Báo cáo cho thấy, các doanh nghiệp phần mềm, Internet và công nghệ thông tin, phần cứng và thiết bị điện, sản xuất thuốc và công nghệ sinh học đã tăng cường đầu tư đổi mới và nghiên cứu phát triển. Tuy nhiên, đầu tư cho đổi mới của ngành du lịch không như mong muốn do bị dịch bệnh kiềm chế.
Đồng thời, báo cáo cũng cho thấy những thay đổi không đồng đều trong đổi mới toàn cầu về mặt địa lý. Theo đó, Bắc Mỹ và châu Âu tiếp tục đứng đầu trong cục diện đổi mới toàn cầu. Hoạt động đổi mới của Đông Nam Á, Đông Á và châu Đại Dương năng động nhất trong 10 năm qua, là khu vực duy nhất thu hẹp khoảng cách với những nước dẫn đầu.
Nói một cách cụ thể, Bắc Mỹ do Mỹ và Canada hợp thành vẫn là khu vực có tính đổi mới nhất trên thế giới. Mỹ duy trì vị trí thứ ba năm thứ 3 liên tiếp trong bảng xếp hạng GII, trong khi Canada tăng lên vị trí thứ 16.
Điều đáng quan tâm là, mặc dù một số ít nền kinh tế thu nhập cao luôn đứng đầu bảng xếp hạng, nhưng một số các nền kinh tế thu nhập trung bình, bao gồm Trung Quốc (thứ 12), Thổ Nhĩ Kỳ (thứ 41), Việt Nam (thứ 44), Ấn Độ (thứ 46) đang bắt kịp và thay đổi cục diện đổi mới.
Ở khu vực châu Á, Hàn Quốc đã tăng mạnh 5 bậc từ vị trí thứ 10 trong bảng xếp hạng năm 2020 lên thứ 5 trong bảng xếp hạng năm nay. Các nền kinh tế châu Á khác nằm trong top 15 bao gồm Singapore (thứ 8), Trung Quốc (thứ 12) và Nhật Bản (thứ 13)… Trong đó, Trung Quốc là nền kinh tế thu nhập trung bình duy nhất nằm trong top 30.
Theo ông Bruno Lanvin, Giám đốc điều hành về chỉ số toàn cầu của Viện quản trị kinh doanh châu Âu (INSEAD), hoạt động đổi mới dần chuyển dịch về phía Đông và kinh tế toàn cầu chuyển dịch về phía Đông có liên quan mật thiết với nhau.
Thứ nhất, những năm gần đây, trọng tâm kinh tế thế giới đã chuyển dịch sang châu Á, tăng trưởng kinh tế luôn đến từ châu Á.
Thứ hai, bản thân của sự chuyển dịch này cũng là kết quả của chính sách. Chính phủ các nước châu Á lựa chọn phát triển là ưu tiên quốc gia, và để trở thành một nền kinh tế có sức cạnh tranh, thì sáng tạo chính là động lực dẫn dắt.
Thứ ba, những quốc gia này ưu tiên giáo dục, bồi dưỡng tài năng công nghệ, việc đầu tư đối với nguồn nhân lực cũng có thể cải thiện mạnh mẽ năng lực đổi mới.