Lần đầu tiên kể từ tháng 7/2016, nhiều định chế tài chính đồng loạt hạ mức dự báo về tăng trưởng toàn cầu, trong đó, Báo cáo về triển vọng kinh tế toàn cầu mới nhất do Ngân hàng Thế giới (WB) công bố ngày 8/1 cảnh báo, nền kinh tế toàn cầu có thể chỉ đạt mức tăng trưởng 2,9% trong năm nay so với mức tăng 3% trong năm 2018. Theo WB, thời điểm đầu năm 2018, nền kinh tế toàn cầu có đà tăng trưởng mạnh mẽ trên mọi phương diện, nhưng động lực đó đã mất dần trong năm và chặng đường có thể trở nên gập ghềnh hơn trong năm nay.
Hệ quả từ luật chơi mới
Có thể nói, toàn bộ hệ thống kinh tế toàn cầu đã bị chao đảo theo những “luật chơi” mới mà ông chủ Nhà Trắng áp đặt để thực hiện mục tiêu “Nước Mỹ trước tiên”. Đà tăng trưởng vững chắc của năm 2017 cùng những dự báo lạc quan về kinh tế thế giới 2018 hồi đầu năm hầu như bị đảo ngược vào cuối năm.
| WB cho rằng, chặng đường của kinh tế thế giới có thể trở nên gập ghềnh hơn trong năm 2019. (Nguồn: AP) |
Còn nhớ, sự phục hồi mạnh mẽ của kinh tế thế giới trong năm 2017 từng khiến giới chuyên gia kỳ vọng vào bước bứt phá mạnh mẽ trong năm 2018 khi kinh tế toàn cầu được cho là đang trải qua giai đoạn khởi sắc thuận lợi nhất. Hàng loạt dự báo tích cực được các tổ chức quốc tế có uy tín đưa ra cho kinh tế thế giới 2018, bất chấp xu hướng bảo hộ mậu dịch gia tăng có thể kéo theo các rào cản thương mại gây bất lợi cho tăng trưởng, cùng những ảnh hưởng từ tiến trình đàm phán Brexit. Những chính sách như bình ổn giá năng lượng, hàng hóa; lòng tin của giới kinh doanh được cải thiện và hiệu ứng của Cách mạng Công nghiệp 4.0 được coi là nhân tố chủ đạo dẫn dắt tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Tuy nhiên, chỉ trong vài tháng, những rủi ro từng được cảnh báo trước đó đã trở nên rõ rệt ở cấp độ vĩ mô, thậm chí được hiện thực hóa một phần và ảnh hưởng xấu tới tình hình kinh tế. Đặc biệt, cuộc đấu thuế quan mà Mỹ khơi mào ngay từ đầu năm đã làm đảo lộn cục diện kinh tế toàn cầu, chặn đà tăng trưởng kinh tế từng được dự báo là khá vững chắc. Từ tăng trưởng, kinh tế toàn cầu đã trả qua giai đoạn “đi ngang” và dần dần xoay chiều mũi tên đi xuống.
Đám “mây đen” chiến tranh thương mại giữa Mỹ với các đối tác, nhất là căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang với tốc độ ngoài dự đoán chỉ trong vài tháng, đã nhanh chóng lan rộng và truyền lực tác động tới kinh tế thế giới. GDP toàn cầu ước tính giảm khoảng 400 tỷ USD, cùng việc IMF và các tổ chức tài chính quốc tế đồng loạt hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu cho năm 2018, mới chỉ là phần nổi của những hệ quả từ những cuộc đấu khốc liệt này. Ngoài thiệt hại đối với hai nền kinh tế lớn nhất, tăng trưởng của các nền kinh tế đang phát triển và các thị trường mới nổi hầu như chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ vòng xoáy căng thẳng thương mại toàn cầu.
Bất ổn xuất phát từ những thay đổi chính sách chủ chốt ở các nền kinh tế lớn cũng ảnh hưởng xấu đến thị trường tài chính và hoạt động kinh tế trên toàn thế giới. Xu hướng tự do hóa thương mại đã bắt đầu chậm lại. Dòng vốn bị rút mạnh ra khỏi các quỹ đầu tư Mỹ, Tây Âu, thậm chí cả ở Nhật Bản - những địa điểm vốn được coi là “nơi trú bão an toàn”, là bằng chứng rõ nhất cho thấy phản ứng của giới đầu tư trong những tháng cuối năm 2018 liên quan đến những dấu hiệu kinh tế bất ổn.
Những diễn biến tiêu cực gia tăng cũng đang khiến hệ thống thương mại thế giới gặp hiểm nguy. Theo các chuyên gia, hiện tại, “cuộc chiến” giữa Mỹ và Trung Quốc hiện mới chỉ tập trung vào kinh tế - thương mại. Tuy nhiên trong trung và dài hạn, rất có thể mối quan hệ này sẽ xấu đi ở nhiều góc độ khác. Khi đó, bất cứ trở ngại nào đối với hoạt động thương mại ở hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, sẽ dẫn đến hiệu ứng lan toả tiêu cực cho phần còn lại.
Mối đe dọa tiềm ẩn...
Nhận định khá bi quan về tương lai kinh tế thế giới năm 2019, tờ Bloomberg cho rằng, mọi thứ bong bóng đều đang xì hơi. Sự thật là nó xảy ra tương đối chậm nên đã khiến tất cả chúng ta mù quáng trước những mối đe dọa thực sự. Thế giới đang đánh giá thấp sự nguy hiểm và sẽ vô cùng khó khăn khi phải đương đầu với thảm họa khi nó xuất hiện.
Có một thực tế không thể phủ nhận là phương Tây đang theo đuổi các chính sách thắt chặt tiền tệ, gây áp lực lên giá trị tài sản và bất động sản toàn cầu. Nguy hiểm hơn, nó làm suy yếu thị trường tín dụng. Các thị trường mới nổi chìm trong nợ phải đối mặt với cơn gió ngược từ chi phí các khoản vay gia tăng, cùng tình trạng USD tăng giá và khan hiếm.
Trong khi đó, các nhà đầu tư đánh giá thấp các cuộc xung đột thương mại và khả năng các lệnh trừng phạt có thể xảy ra. Họ cũng không đề cập đến những rủi ro phi tài chính đang gia tăng, từ khó khăn về pháp lý trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đến Brexit gặp trở ngại, bất ổn chính trị ở Pháp, Đức, Italy và cả Saudi Arabia... Sự không chắc chắn sẽ tác động đến nền kinh tế thực, chủ yếu thông qua việc giảm giá trị tài sản và sụt nguồn cung tín dụng.
Ở thời điểm hiện tại, đã có một cuộc khủng hoảng niềm tin - sự gia tăng của chủ nghĩa dân túy - ở nhiều nền kinh tế tiên tiến, kèm theo những căng thẳng chính trị. Chính việc mất niềm tin vào khả năng của các nhà hoạch định chính sách trong quản lý nền kinh tế đã tạo ra những áp lực này. Hậu quả tiếp theo là gì thì chúng ta khó có thể dự đoán được.
... và những cú sốc tiếp theo
Hiện nay, kinh tế thế giới vẫn đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ do mức độ tăng trưởng không duy trì được nhịp độ sôi động như trước đây. Nếu không được kịp thời điều chỉnh, tình trạng thất nghiệp gia tăng tại nhiều quốc gia, đặc biệt là khoản nợ công toàn cầu, hiện đã lên tới mức kỷ lục 182.000 tỷ USD, vẫn sẽ là yếu tố tác động đến bức tranh kinh tế toàn cảnh năm 2019.
Bên cạnh đó, chính sách thương mại cứng rắn nhiều khả năng sẽ tiếp tục được Tổng thống Trump triển khai trong thời gian tới, bởi ông coi đây là biện pháp bảo đảm lợi ích cho nền kinh tế Mỹ và cũng là chìa khóa cho cơ hội tái đắc cử của một tổng thống đương nhiệm ở Mỹ. Bởi vậy, kinh tế toàn cầu có thể còn hứng chịu những cú sốc mới khắc nghiệt hơn trong năm 2019.
Mặt khác, không ít chuyên gia lo ngại rằng, “sản phẩm quan trọng” nhưng đã trở nên khan hiếm nhất trên thị trường chính trị quốc tế hiện nay là “khả năng phối hợp” để ứng phó với các rủi ro. Trên các diễn đàn đa phương như G20, hay Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) hoặc nhóm G7…, người ta không còn thấy được nhiều phiếu đồng thuận về việc phối hợp chính sách. Hậu quả là, khi nền kinh tế đi vào một chu kỳ đình trệ, có thể xảy ra trong năm tới, các quốc gia khó điều phối được một đối sách chung, vì những ràng buộc riêng trong từng nước. Vì vậy, ngoài rủi ro suy thoái, sẽ còn có thêm rủi ro vì thiếu sự phối hợp quốc tế.
| WB: Việt Nam cần đẩy nhanh tốc độ cải cách Trong Bản tin cuối năm có tên “Âm vang Việt Nam” vừa phát hành, WB nhận định, 2018 là một năm tốt đẹp với Việt Nam. Theo đó, Việt Nam đã đạt nhiều kết quả xuất sắc trên nhiều mặt, tốc độ tăng trưởng GDP được duy trì ở mức 6,8% cho dù bối cảnh toàn cầu có nhiều thách thức. Đây là con số đầy ấn tượng, cao hơn so với mức bình quân dự báo cho các quốc gia thị trường mới nổi ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương. Các yếu tố kinh tế vĩ mô căn bản đều được đảm bảo, Việt Nam đã chứng tỏ khả năng ứng phó tốt, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, tăng trưởng cao, thực hiện cải cách đúng hướng, tạo nền tảng vững chắc để quốc gia tiếp tục những thành tựu nổi bật trong tương lai. Tuy nhiên, theo WB, con đường của Việt Nam trong năm 2019 còn nhiều thách thức, bởi khi đã trở thành một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới, Việt Nam dễ bị tổn thương do những biến động bên ngoài, nhất là khi căng thẳng thương mại toàn cầu leo thang và thanh khoản bị thắt lại. Bên cạnh đó là những tác động chung của các xu hướng lớn khác, như sự trỗi dậy của kinh tế tri thức, biến đổi khí hậu và già hóa dân số. WB cho rằng, bối cảnh này càng thúc đẩy Việt Nam phải đẩy nhanh tốc độ cải cách. Việt Nam có thể nâng cao năng lực cạnh tranh và sự hấp dẫn bằng cách cải thiện môi trường kinh doanh và tạo tiền đề tốt hơn cho tăng trưởng. Đó là những nhiệm vụ tối quan trọng của Chính phủ. CV. |