| Trong vấn đề Biển Đông, từng nước ASEAN có thể có lợi ích khác nhau, do vậy, cần bàn bạc với nhau để đi tới đồng thuận. (Nguồn: TGVN) |
Đồng thuận nội bộ ASEAN
Chủ trương đối ngoại chung của Việt Nam luôn là độc lập tự chủ, làm bạn với các nước, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ. Việt Nam mong muốn có quan hệ tốt với tất cả các nước, đặc biệt là các nước láng giềng và các nước lớn, các nước trong khu vực.
| Nguyên Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh. (Ảnh: Nguyễn Hồng) |
Theo nguyên Thứ trưởng Phạm Quang Vinh, Việt Nam tính đến lợi ích của mình để phát triển quan hệ với các đối tác nhưng đồng thời trên cơ sở quan hệ có đi có lại và lợi ích song trùng. Trong chính sách chung đó, Việt Nam muốn hợp tác tốt và xây dựng trong môi trường hòa bình, ổn định chung. Việt Nam cũng mong muốn ASEAN có mối quan hệ hợp tác tốt với các nước lớn, các nước khác. ASEAN cần phải dựa trên nguyên tắc là lấy lợi ích của khu vực, lợi ích của ASEAN để phát triển quan hệ với tất cả các nước đối tác.
Trong vấn đề Biển Đông, từng nước ASEAN có thể có lợi ích khác nhau, do vậy, ông Phạm Quang Vinh nhấn mạnh, cần có những bàn bạc giữa các nước, lấy lợi ích chung để đi tới đồng thuận. Tinh thần này thể hiện rõ nhất là trong tuyên bố 6 điểm của ASEAN năm 2012 với nội dung ASEAN mong muốn khu vực hòa bình, ổn định, bao gồm cả an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Đây là khu vực địa chiến lược rất quan trọng và ai cũng có lợi ích.
"Có mấy khía cạnh cần nhấn mạnh, Biển Đông có tranh chấp, chồng lấn đòi hỏi chủ quyền, thì đương nhiên, việc giải quyết là giữa các bên tranh chấp với nhau. Thế nhưng, nếu vì tranh chấp mà bên nào ứng xử vi phạm luật pháp quốc tế, làm căng thẳng thêm tình hình, thì đã ảnh hưởng đến hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải và trở thành câu chuyện của ASEAN, các nước. Và như vậy, ASEAN, các nước phải có tiếng nói", ông Phạm Quang Vinh bày tỏ.
Mới có một COC tốt
Nguyên Thứ trưởng Phạm Quang Vinh cho rằng, càng khi có tranh chấp phức tạp, thì các bên càng cần phải vừa bảo đảm tôn trọng luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982); vừa tuân thủ cam kết giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình; đồng thời thúc đẩy đối thoại xây dựng lòng tin, không để những tình huống phức tạp xảy ra. Khi các bên cùng nhau tham vấn để xây dựng COC thì vẫn phải thực hiện tốt các điều trên cũng như Tuyên bố về Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC).
| Khi Việt Nam làm chủ tịch ASEAN, các vấn đề Biển Đông, cạnh tranh Mỹ - Trung là những thách thức. (Nguồn: TGVN) |
Theo ông Phạm Quang Vinh, COC phải là công cụ tốt hơn để quản trị hành vi và rủi ro, đó mới là mong mỏi chung. Như vậy, COC phải dựa trên luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, các nguyên tắc đã được đề ra trong DOC; đồng thời đúc kết từ bài học và tình hình thực hiện DOC của gần hai thập kỷ qua, để từ đó có thể quản trị tốt hơn các hành vi và những rủi ro, tránh phức tạp nảy sinh. Một COC đáp ứng được điều đó mới là một COC thực chất, hiệu quả.
Trong vấn đề Biển Đông hiện nay, theo ông Phạm Quang Vinh cần nhấn mạnh nhiều điểm. Trước hết là việc không làm phức tạp tình hình và sau đó là việc xây dựng lòng tin và bảo đảm thực hiện, tuân thủ cam kết và luật pháp quốc tế. DOC có điều 5 nhấn rất mạnh về việc kiềm chế, không làm phức tạp tình hình. Phải có ổn định, lòng tin, tuân thủ luật pháp quốc tế trên biển, thì mới có thể đàm phán COC hiệu quả. Nếu bên nào có những hành động làm phức tạp thêm tình hình, làm trái với luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, thì rõ ràng đó là câu chuyện đặt ra với hòa bình, an ninh khu vực. Vừa qua, vẫn có các hành vi xâm phạm như vậy, bao gồm cả việc xâm phạm vào thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của các nước khác. ASEAN đã nêu nhiều về các nguyên tắc kể trên, trong các văn kiện, bao gồm các văn bản của ASEAN về các thành tố về COC năm 2012. Với những vấn đề này, ASEAN cần phải tiếp tục có tiếng nói.
“Đẩy” vì lợi ích chung
Biển Đông gắn với hoà bình, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, với phát triển khu vực và lợi ích của các nước. Nhất trí chung là như vậy, cũng như về các nguyên tắc đối với COC, nhưng đây tiếp tục là một vấn đề khó của ASEAN và khu vực, không phải lúc nào các nước cũng chung quan điểm.
Ông Phạm Quang Vinh nhấn mạnh cái “chất” của COC trong quản trị hành vi và rủi ro, do vậy, cần phải dựa vào các nguyên tắc, lợi ích chung để bàn bạc, có tiếng nói, từ đó thể hiện được vai trò trung tâm của ASEAN. Chặng đường để có được một COC khi càng còn nhiều khó khăn, thì càng cần gia tăng đối thoại, trao đổi, song song với kiềm chế, xây dựng lòng tin và nhất là càng cần phải thực hiện tốt DOC, luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982.
Trong năm Chủ tịch ASEAN 2020, theo Nguyên Thứ trưởng Phạm Quang Vinh, Việt Nam chắc chắn phải tiếp tục cùng ASEAN, các nước quan tâm và nhấn mạnh về Biển Đông, về hòa bình, ổn đinh, an ninh, an toàn, tự do hàng hải gắn với môi trường hòa bình và phát triển chung của khu vực.
"'Đẩy' vấn đề Biển Đông là lợi ích chung, quan tâm chung lâu nay của ASEAN, khu vực. Chữ 'đẩy' mang tinh thần 'chung'. 'Đẩy' vì một khu vực, một Biển Đông hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải, trong đó nhấn tuân thủ luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, DOC, thì rất đáng để 'đẩy'', ông Phạm Quang Vinh nhấn mạnh.