| PGS. TS. Phạm Chiến Thắng cho rằng, báo chí đối ngoại của Việt Nam cần giữ vai trò tiên phong trong việc chủ động cung cấp bức tranh chân thực và hấp dẫn về đất nước. (Ảnh NVCC) |
Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6), PGS. TS. Phạm Chiến Thắng, Trưởng khoa Báo chí - Truyền thông, Trường Đại học Khoa học (Đại học Thái Nguyên) đã có những chia sẻ tâm huyết liên quan câu chuyện báo chí chuyển mình trong kỷ nguyên số.
Chìa khóa kể câu chuyện về Việt Nam
Trong bối cảnh bùng nổ của mạng xã hội hiện nay, dưới góc nhìn của ông, những thách thức và cơ hội đối với báo chí Việt Nam trong việc truyền tải thông điệp và giá trị quốc gia là gì?
Sự phát triển của mạng xã hội (MXH) tạo ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng mang tới bài toán đầy thách thức cho báo chí Việt Nam trong nhiệm vụ lan tỏa thông điệp và giá trị quốc gia. Ở hướng tiêu cực, chúng ta đang đối mặt với cuộc đua về tốc độ thông tin, sự nhiễu loạn của tin giả và việc công chúng ngày càng có nhiều lựa chọn giải trí khiến họ bị phân tán khi tập trung vào các nội dung quan trọng.
Ngược lại, sự phát triển của MXH cũng chính là cơ hội vàng để báo chí dễ dàng tiếp cận trực tiếp hàng triệu người dân, đặc biệt là giới trẻ, thông qua những kênh tương tác đa chiều và các hình thức thể hiện nội dung sáng tạo, hấp dẫn hơn. Việc truyền tải những giá trị cốt lõi của dân tộc, thông điệp chính thống đòi hỏi sự khéo léo để vừa giữ vững bản sắc, vừa hòa nhịp cùng dòng chảy thông tin của mạng xã hội.
Làm thế nào để chúng ta biến thách thức thành cơ hội để tiếp cận rộng hơn và hiệu quả hơn?
Để biến thách thức thành cơ hội, báo chí Việt Nam cần một chiến lược sáng tạo và chủ động hơn. Điều cốt lõi là đầu tư vào chất lượng nội dung sáng tạo, đảm bảo tính chính xác, tin cậy và chạm đến cảm xúc của công chúng, có thể lồng ghép các giá trị quốc gia một cách tinh tế qua những câu chuyện truyền cảm hứng.
Bên cạnh đó, cần theo kịp "luật chơi" của từng nền tảng mạng xã hội, từ việc sáng tạo định dạng nội dung phù hợp đến tăng cường đối thoại, lắng nghe phản hồi của công chúng trên các nền tảng này. Vấn đề quan trọng khác là phải nâng cao năng lực số cho đội ngũ nhà báo, xây dựng cơ chế phản ứng nhanh nhạy với tin giả. Đồng thời, hợp tác cùng những người có tầm ảnh hưởng sẽ giúp báo chí không chỉ mở rộng phạm vi tiếp cận mà còn nâng cao hiệu quả truyền tải thông điệp, góp phần củng cố niềm tin và sự đồng thuận xã hội.
Theo ông, báo chí nước ta nên tận dụng những nền tảng MXH như thế nào để lan tỏa giá trị Việt Nam một cách tự nhiên, hấp dẫn và thuyết phục đối với công chúng quốc tế, đặc biệt là thế hệ trẻ?
Để chinh phục công chúng quốc tế, đặc biệt là thế hệ trẻ, báo chí Việt Nam cần những chiến lược linh hoạt và "chạm" đúng thị hiếu của nhóm đối tượng này. Thay vì dàn trải thông tin trên nhiều kênh khác nhau, chúng ta nên tập trung vào các nền tảng có đông đảo người dùng trẻ toàn cầu như YouTube, Instagram, TikTok, Facebook, điều chỉnh "ngôn ngữ" và nội dung cho phù hợp với từng kênh.
Chìa khóa nằm ở việc kể những câu chuyện về Việt Nam bằng hình ảnh trực quan, video cuốn hút, xoay quanh con người và văn hóa bản địa với nhưng đặc điểm đa dạng từ ẩm thực, nghệ thuật đến đổi mới sáng tạo. Yếu tố quan trọng khác là tạo ra nội dung tự nhiên, chân thực, có tính tương tác cao, khuyến khích sự tham gia của người xem và hợp tác với những người có tầm ảnh hưởng quốc tế hoặc người Việt Nam trẻ tuổi, có uy tín ở nước ngoài để thông điệp lan tỏa một cách gần gũi và đáng tin cậy.
Về hình thức thể hiện, những nội dung "bắt trend" và dễ tiêu thụ cần được ưu tiên, ví dụ như video ngắn trên TikTok, Instagram hay YouTube Shorts với những khoảnh khắc ấn tượng, mẹo vặt thú vị hoặc các thử thách văn hóa vui nhộn sẽ dễ dàng thu hút và lan tỏa.
Các series video tài liệu ngắn khám phá sâu về một khía cạnh văn hóa, du lịch hay những câu chuyện truyền cảm hứng trên YouTube, cùng với hình ảnh chất lượng cao, thiết kế đồ họa sáng tạo trên Instagram và Facebook sẽ giúp xây dựng hình ảnh Việt Nam đa chiều và hấp dẫn. Bên cạnh đó, các buổi livestream tương tác, Q&A trực tuyến để tạo kết nối trực tiếp và khuyến khích nội dung do chính người dùng quốc tế tạo ra, biến họ thành những "đại sứ" quảng bá giá trị Việt Nam một cách tự nhiên.
| Phóng viên tác nghiệp tại sự kiện. (Ảnh: Nguyệt Anh) |
Trong kỷ nguyên thông tin đa chiều, đôi khi nhiễu loạn trên MXH, làm thế nào để báo chí đối ngoại có thể dẫn dắt thông tin chính xác, chính thống về Việt Nam, đồng thời ứng phó hiệu quả với những thông tin sai lệch, xuyên tạc nhằm tạo ảnh hưởng tích cực và xây dựng hình ảnh quốc gia?
Trong môi trường thông tin toàn cầu đầy biến động, báo chí đối ngoại của Việt Nam cần giữ vai trò tiên phong trong việc chủ động cung cấp bức tranh chân thực và hấp dẫn về đất nước. Điều này đòi hỏi chúng ta không chỉ xuất bản thông tin chính xác, đa ngôn ngữ trên các nền tảng khác nhau, mà còn phải đầu tư vào nội dung chất lượng cao, có chiều sâu, kể những câu chuyện cuốn hút về con người, văn hóa, sự đổi mới và những thành tựu của Việt Nam.
Việc xây dựng một mạng lưới "đại sứ thông tin" gồm các chuyên gia, nhà báo quốc tế uy tín và cộng đồng người Việt ở nước ngoài am hiểu, yêu quê hương cũng là yếu tố then chốt để tăng cường tính thuyết phục và lan tỏa thông điệp một cách tự nhiên.
Bên cạnh việc chủ động xây dựng dòng thông tin tích cực, cần tăng cường khả năng ứng phó nhanh nhạy và hiệu quả với các thông tin sai lệch, xuyên tạc. Báo chí đối ngoại cần thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ, phản ứng kịp thời bằng những thông tin đính chính mạch lạc, dựa trên bằng chứng xác thực, nếu có thể, chủ động "đón đầu" các luận điệu sai trái bằng cách cung cấp thông tin minh bạch về những vấn đề dễ bị lợi dụng.
Việc hợp tác với các nền tảng MXH để xử lý tin giả, đồng thời không ngừng nhấn mạnh những giá trị tốt đẹp, đóng góp tích cực của Việt Nam cho cộng đồng quốc tế, sẽ củng cố niềm tin và xây dựng một hình ảnh quốc gia vững mạnh, đáng tin cậy.
Cởi mở, sẵn sàng thử nghiệm các hình thức sáng tạo
Theo ông, báo chí đối ngoại cần đổi mới tư duy và cách thức sản xuất nội dung như thế nào để các câu chuyện về Việt Nam trở nên gần gũi, dễ hiểu và dễ lan truyền trên các nền tảng số, thay vì chỉ tập trung vào các thông điệp truyền thống?
Để thu hút sự chú ý của công chúng trong kỷ nguyên số, báo chí đối ngoại cần một bước chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy, đặt công chúng quốc tế và "ngôn ngữ của thời đại" làm trung tâm. Điều này có nghĩa chuyển từ việc truyền tải thông điệp truyền thống đơn thuần sang chủ động lắng nghe, thấu hiểu những gì khán giả toàn cầu, đặc biệt là giới trẻ quan tâm và cách họ tiêu thụ thông tin.
Tư duy mới đòi hỏi sự cởi mở, sẵn sàng thử nghiệm các hình thức sáng tạo, chấp nhận sự chân thực, đôi khi "ít bóng bẩy" hơn để đổi lấy tính kịp thời và gần gũi, đồng thời xem các nền tảng số là kênh tương tác chính yếu chứ không chỉ là nơi đăng tải lại nội dung.
Từ sự thay đổi tư duy đó, cách thức sản xuất nội dung cũng cần được làm mới triệt để, ưu tiên những gì dễ xem, dễ hiểu và dễ lan tỏa. Trọng tâm sẽ là video ngắn, hình ảnh chất lượng cao biết kể chuyện, và các nội dung tương tác như livestream, Q&A, hay các game thử thách online. Các câu chuyện về Việt Nam cần được thể hiện qua lăng kính gần gũi như những trải nghiệm đời thường, những "lát cắt cuộc sống" phản ánh sự năng động và bản sắc độc đáo, thay vì chỉ là các bài tường thuật đơn giản.
Ngoài ra, có thể hợp tác với những người sáng tạo nội dung có ảnh hưởng và liên tục phân tích dữ liệu để tối ưu hóa phạm vi và khả năng tiếp cận sẽ giúp thông điệp về Việt Nam chạm đến đông đảo công chúng một cách tự nhiên và thuyết phục nhất.
| Nhiều sản phẩm của Báo Thế giới và Việt Nam được trưng bày tại Hội báo. (Ảnh: Nguyệt Anh) |
Công nghệ đang thay đổi nhanh chóng cách chúng ta tiếp cận thông tin. Theo ông, báo chí Việt Nam cần đầu tư và ứng dụng những công nghệ và đổi mới sáng tạo nào để nâng cao hiệu quả công tác thông tin đối ngoại trên không gian mạng?
Để bắt kịp dòng chảy thông tin toàn cầu và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại trên không gian mạng, báo chí Việt Nam cần chủ động đón đầu và đầu tư chiến lược vào các công nghệ mới. Ví dụ như trí tuệ nhân tạo (AI) nổi lên như công cụ đắc lực, có thể giúp phân tích sâu sắc thị hiếu công chúng quốc tế, cá nhân hóa nội dung, hỗ trợ dịch thuật, thậm chí là sáng tạo những sản phẩm truyền thông cơ bản, giúp thông điệp về Việt Nam trở nên gần gũi và trúng đích hơn.
Bên cạnh đó, việc làm chủ các công nghệ sản xuất nội dung đa phương tiện tiên tiến như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), video 360 độ hay podcast chất lượng cao sẽ tạo ra những trải nghiệm thông tin sống động, cuốn hút, đưa hình ảnh Việt Nam đến với thế giới một cách ấn tượng và dễ ghi nhớ.
Tuy nhiên, công nghệ chỉ thực sự phát huy giá trị khi được áp dụng với một tư duy đổi mới và quy trình làm việc linh hoạt. Báo chí cần tích hợp các nền tảng quản lý và phân phối nội dung thông minh, sử dụng hiệu quả công cụ để “lắng nghe” mạng xã hội.
Bên cạnh đó, không ngừng củng cố an ninh mạng và phát triển các giải pháp xác thực thông tin để bảo vệ “tin thật”, chống lại “tin giả”. Quan trọng hơn cả là đầu tư vào con người, bao gồm xây dựng đội ngũ nhà báo đa năng, có kỹ năng số, khuyến khích văn hóa sản xuất báo chí dữ liệu, mở rộng hợp tác với các nhà sáng tạo nội dung quốc tế. Việc kết hợp nhuần nhuyễn giữa công nghệ hiện đại và năng lực con người sẽ tạo nên sức mạnh mới cho thông tin đối ngoại của Việt Nam.
Chúng ta cần có những chính sách và định hướng như thế nào để đào tạo và phát triển đội ngũ phóng viên, biên tập viên và chuyên gia truyền thông đối ngoại có đủ năng lực, kiến thức và kỹ năng để làm chủ không gian mạng trong bối cảnh mới?
Để xây dựng đội ngũ truyền thông đối ngoại tinh nhuệ, có khả năng làm chủ không gian mạng và lan tỏa giá trị Việt Nam hiệu quả, chúng ta cần một chiến lược quốc gia bài bản với sự đầu tư phù hợp. Điều này bao gồm việc ban hành các chính sách ưu tiên cho công tác đào tạo, hiện đại hóa trang thiết bị công nghệ cho các cơ quan báo chí. Đồng thời, tạo dựng cơ chế đãi ngộ hấp dẫn và cơ hội thăng tiến rõ ràng để thu hút, giữ chân nhân tài.
Song song với đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý, các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp và đẩy mạnh hợp tác quốc tế sẽ tạo nền tảng vững chắc để đội ngũ này tự tin tác nghiệp và hội nhập.
Trọng tâm của sự thay đổi nằm ở việc cách mạng hóa nội dung và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng. Các chương trình cần được cập nhật liên tục, tập trung trang bị những kỹ năng phải có của thời đại số như: làm chủ AI, sản xuất nội dung đa phương tiện, phân tích dữ liệu, ngoại ngữ chuyên sâu, hiểu biết liên văn hóa và nghệ thuật kể chuyện sáng tạo.
Quan trọng không kém là rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng ứng phó với thông tin tiêu cực, tăng cường thực hành qua các dự án thực tế và khuyến khích văn hóa học tập suốt đời, xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, sáng tạo và hợp tác.
* Đón đọc Bài cuối: Làm báo không chỉ bằng kỹ năng mà bằng lương tâm và lòng trắc ẩn