Biển Đông: Chuyên gia quốc tế gọi ý đồ của Trung Quốc tại Đá Ba Đầu là 'cắt lát salami'

Các nước đồng loạt quan ngại

Sau khi Philippines phát hiện hơn 200 tàu – được cho là tàu do dân quân Trung Quốc điều khiển tập kết tại Đá Ba Đầu (còn gọi là bãi san hô nông Whitsun), Australia và Nhật Bản lên tiếng bày tỏ lo ngại về “những hành động gây bất ổn” có thể làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông.

Đá Ba Đầu là một rạn san hô hình chữ V có tổng diện tích khoảng 10km2, chỉ nổi lên khỏi mặt nước khi triều xuống thấp.

Bãi Ba Đầu nằm trên cụm đảo Sinh Tồn trên quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam. Philippines gọi bãi này là Julian Felipe. Ba Đầu nằm cách thị trấn Bataraza ở tỉnh Palawan, miền Tây Philippines, khoảng 324km về phía Tây.

Australia ngày 24/3 cho biết, nước này lấy làm lo ngại về việc Trung Quốc thực hiện động thái như vậy trên tuyến đường biển quốc tế, đồng thời khẳng định tất cả các quốc gia cần phải tôn trọng pháp quyền.

Trong tuyên bố trên trang Twitter, Đại sứ Australia tại Philippines Steven Robinson nhấn mạnh: “Chúng tôi rất lo ngại về những hành động gây bất ổn có thể làm leo thang căng thẳng trong khu vực”.

Ông Steven Robinson nêu rõ: “Australia ủng hộ một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Biển Đông – tuyến đường biển quốc tế quan trọng, cần phải được quản lý bởi các quy tắc và chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982”.

Tuyên bố của Australia được đưa ra 1 ngày sau khi Mỹ và Nhật Bản lên tiếng về vấn đề này.

“Các vấn đề về Biển Đông liên quan trực tiếp đến hòa bình, ổn định và là mối quan tâm của tất cả các bên. Nhật Bản phản đối mạnh mẽ bất cứ hành động nào làm gia tăng căng thẳng. Chúng tôi ủng hộ việc thực thi pháp quyền ở Biển Đông và phối hợp với cộng đồng quốc tế để bảo vệ các vùng biển tự do, rộng mở và hòa bình”, Đại sứ Nhật Bản tại Philippines Koshikawa Kazuhio thông báo trên trang Twitter ngày 23/3.

Cùng ngày, Đại sứ quán Mỹ tại Philipines đã chia sẻ mối quan ngại của Manila, ủng hộ nước đồng minh này trong cuộc đối đầu mới nhất với Bắc Kinh.

“Chúng tôi chia sẻ quan ngại với đồng minh Philippines về sự xuất hiện của các tàu dân quân biển Trung Quốc gần Đá Ba Đầu .Chúng tôi kêu gọi Bắc Kinh chấm dứt việc sử dụng lực lượng dân quân biển nhằm khiêu khích và đe dọa các quốc gia khác, gây tổn hại hòa bình và an ninh trong khu vực", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nêu rõ.

Đằng sau động thái của Trung Quốc

Giới phân tích cho rằng, việc Trung Quốc cho tàu thuyền neo đậu tại Đá Ba Đầu tương tự như chiến thuật mà Bắc Kinh đã áp dụng với bãi cạn Scarborough, nhằm mục đích kiểm soát hoàn toàn nơi này và vùng nước xung quanh, tạo ra một sự hiện diện thường trực và liên tục.

Dù có diện tích nhỏ, nhưng Ba Đầu lại có vị trí chiến lược trên Biển Đông. Đây có thể coi là một cơ sở lý tưởng để giám sát và theo dõi các hoạt động hàng hải.

Theo Foreign Policy, thời gian gần đây, Trung Quốc đang gia tăng hoạt động gần Đá Ba Đầu, với việc điều động số lượng tàu lớn hơn và ở lại trong thời gian lâu hơn.

Vượt xa những gì được cho là để phục vụ mục đích giám sát, động thái của Trung Quốc nhằm tăng cường sự hiện diện và cưỡng ép các quốc gia có chủ quyền ở Biển Đông phải theo phương pháp tiếp cận dựa trên chính sách gây hấn của Bắc Kinh.

“Chiến lược của Trung Quốc tại Đá Ba Đầu với việc neo đậu tàu thuyền liên tục có thể là một phiên bản của “mô hình bãi cạn Scarborough”, theo đó, Trung Quốc muốn nắm quyền kiểm soát các thực thể trên biển bằng cách cho thấy sự hiện diện liên tục và thiết lập biện pháp răn đe đối với những tàu thuyền không phải của nước này”, chuyên gia Batongbacal đến từ Viện nghiên cứu Luật biển và các vấn đề hàng hải thuộc Đại học Philippines cho biết.

Việc sử dụng dân quân biển như lực lượng tiên phong trong chiến thuật "cắt lát salami” của Trung Quốc ở Biển Đông không phải là điều mới lạ.

Tờ Inquirer của Philippines cho rằng, bản chất của các tàu dân quân Trung Quốc khá gây tranh cãi. Hầu hết đều núp dưới lớp vỏ là tàu đánh cá, nhưng chúng lại không thực sự được sử dụng cho công việc này.

Trung Quốc đang sử dụng lực lượng dân quân một cách quyết liệt để thực thi các yêu sách chủ quyền phi lý của nước này, trong khi tạo tình huống dưới ngưỡng xung đột. Về mặt hình thức, dân quân biển là một phần của lực lượng vũ trang Trung Quốc.

Dữ liệu của AIS cho thấy, trong những năm qua, Trung Quốc đã triển khai luân phiên các tàu dân quân biển đến những thực thể hay tiền đồn mà nước này chiếm đóng và xây dựng trái phép trên Biển Đông.

Những con tàu này thường được trang bị “vũ khí hạng nhẹ”, có kích thước lớn hơn và mạnh hơn nhiều so với tàu cá thông thường.

Andrew S.Erickson, chuyên gia tại Đại học chiến tranh hàng hải của Mỹ cho rằng, trong trường hợp đụng độ xảy ra, những con tàu này có thể tấn công tàu dân sự hoặc tàu cảnh sát biển của nước khác.

Ngược lại, đối với các tàu nước ngoài có năng lực mạnh mẽ, chúng sẽ trở thành “vũ khí của kẻ yếu”, tức là lấy tình trạng dân sự làm lá chắn buộc phía bên kia phải chịu hậu quả về mặt ngoại giao hoặc phục vụ cho mục đích tuyên truyền.

Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc neo đậu nhiều tàu thuyền xung quanh Đá Ba Đầu. Giới quan sát đã nhận ra sự xuất hiện của các tàu Trung Quốc xung quanh Đá Ba Đầu vào tháng 3/2020.

“Song lần này, các bức ảnh cho thấy, Trung Quốc không chỉ đơn thuần đi qua mà còn sử dụng Đá Ba Đầu làm nơi neo đậu, tương tự như cách họ tập trung tàu thuyền tại các căn cứ xây dựng trái phép trên Đá Subi, Đá Vành Khăn”, chuyên gia Batongbacal nói.

Cựu phó chánh án Tòa án tối cao Philippines Antonio Carpio cảnh báo, việc nhiều tàu Trung Quốc xuất hiện ở Đá Ba Đầu có thể là hành động mở đầu việc chiếm đóng.

“Chúng ta nên rất cảnh giác về những gì đang diễn ra ở Đá Ba Đầu”, ông Antonio nhắc nhở.

Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana gọi đây là "hành động khiêu khích quân sự hóa khu vực", đồng thời yêu cầu Trung Quốc cho các tàu do lực lượng dân quân điều khiển rời khỏi đá Ba Đầu. Trước đó, Philippines đã gửi công hàm phản đối tới Trung Quốc.