Chương trình Lãnh đạo Mekong trao đổi về biến đổi khí hậu và biện pháp ứng phó ở đồng bằng sông Cửu Long

Các diễn giả tham gia thảo luận tại Phiên 1 “Sử dụng dữ liệu, thông tin, kiến thức trong hoạch định chính sách liên quan đến biến đổi khí hậu”.

Đồng bằng sông Cửu Long là một đồng bằng bồi tích do sông Mekong vận chuyển phù sa trải qua hàng nghìn năm mà hình thành. Đây vốn là vùng đất thấp và bằng phẳng, cao độ trung bình phổ biến từ 1 đến 2 m so với mực nước biển.

Tin liên quan
Khai mạc khoá đào tạo Chương trình Lãnh đạo Mekong tại Việt Nam

Vùng đồng bằng có diện tích gần 4 triệu ha (39.734 km2), trong đó có trên 2,4 triệu ha đất canh tác nông nghiệp và gần 700 ngàn ha đất nuôi trồng thủy sản. Vùng đất nàycung cấp 55% sản lượng gạo (trong đó đóng góp 90% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam ra thế giới), hơn 60% lượng thủy sản và hơn 70% lượng trái cây cho cả nước.

Quan trọng là vậy, nhưng theo PGS. TS.Lê Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ, những năm gần đây, biến đổi khí hậu gây ra những hiện tượng thời tiết cực đoan như: hạn hán, lũ lụt thất thường, xâm nhập mặn, nước biển dâng... đã gây ra ảnh hưởng nặng nề đối với Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp và đời sống của người dân.

Thống kê của Cục quản lý đê điều và phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho thấy, từ đầu mùa khô năm 2024 đến nay, hạn hán và xâm nhập mặn đã làm hơn 50.000 hộ dân ở đồng bằng sông Cửu Long bị thiếu nước sinh hoạt; gần 1.000 tuyến đường, bờ kênh, nhà ở, kho xưởng, cầu giao thông bị hư hỏng, đổ sập do sụt lún, sạt lở; hàng ngàn ha rau màu bị thiếu nước tưới, chết khô; hàng trăm ha rừng bị cháy rụi…

Cả vùng hiện có hơn 800 khu vực sạt lở với tổng chiều dài hơn 1.000km; trung bình mỗi năm mất từ 300 đến 500 ha đất do lở bờ sông, bờ biển. Cũng theo thống kê, tổng mức sụt lún trung bình trong giai đoạn từ 2005 đến năm 2017 cho toàn vùng là 12,3cm (từ 3,45 cm đến 23,27 cm). Tốc độ sụt lún trung bình hàng năm cho toàn khu vực trong giai đoạn này là 1,07cm/năm (từ 0,38cm đến 1,99 cm/năm).

Các đại biểu cùng nhau thảo luận.

PGS. TS.Lê Anh Tuấn ước tính, nếu mực nước biển dâng cao 1 mét, đồng bằng sông Cửu Long có thể mất 15.000 - 20.000 km2 đất (30%) và khoảng 3,5 đến 5,0 triệu người (20%) sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ngoài tình trạng sụt lún, đồng bằng sông Cửu Long còn phải đối mặt với tình hình xâm nhập mặn gây ảnh hưởng nặng nề đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của bà con. Cục Thủy lợi lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là nguồn nước thượng lưu về đồng bằng sông Cửu Long thời gian qua ở mức thấp, kết hợp với nắng nóng kéo dài, lượng nước bốc hơi cao.

Theo Báo cáo đánh giá lần thứ 4 của Ban liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC), đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam là một trong ba vùng đồng bằng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu trên toàn thế giới.

Tại buổi trao đổi, PGS. TS.Lê Anh Tuấn và các học viên Chương trình Lãnh đạo Mekong cùng nhau bàn thảo về các giải pháp nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đối với vùng đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có: Tăng cường Luật kiểm soát sử dụng nước; Loại bỏ rác thải công nghiệp không kiểm soát; Tăng cường sự tham gia của người dân vào quản lý nước; Tăng cường bảo tồn nước và sử dụng nước hợp lý; Giám sát và kiểm soát chất lượng nước; Chia sẻ tài nguyên nước theo liên kết khu vực…

Các học viên đều nhận thấy, biến đổi khí hậu là một thực tế rõ ràng và có tác động mạnh mẽ đến hạ lưu sông Mekong, đặc biệt là ở các vùng ven biển. Thiệt hại do các đập thủy điện trên cao sẽ có tác động biến đổi khí hậu theo hiệu ứng domino và gây ra nhiều rủi ro có thể không được dự báo.

Người dân vùng đồng bằng sông Cửu Long cũng đã biết cách thích nghi tốt nhất với sự thay đổi của thiên nhiên và có nhiều sáng kiến thông minh được áp dụng trong nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản để tăng hiệu quả sản xuất và đáp ứng nhu cầu thị trường…

Tuy nhiên, các đại biểu cũng cho rằng, cần có sự liên kết của nhiều bên liên quan, từ chính sách của chính phủ, các chương trình khoa học và giáo dục, các khu vực doanh nghiệp, các tổ chức tài chính và các hỗ trợ khác từ các tổ chức xã hội khác để dần hỗ trợ người dân ứng phó với biến đổi khí hậu.

Các đại biểu cùng nhau thảo luận tại Phiên 3 “Tiếp cận theo cấp độ từ vĩ mô đến vi mô trong phát triển nông nghiệp thông minh”.

Cũng tại Chương trình Lãnh đạo Mekong, các học viên và đại biểu sẽ trao đổi về: Sử dụng dữ liệu, thông tin, kiến thức trong hoạch định chính sách liên quan đến biến đổi khí hậu; Tích hợp công cụ mềm trong hoạch định chiến lược và kế hoạch quản lý nguồn nước; Tiếp cận theo cấp độ từ vĩ mô đến vi mô trong phát triển nông nghiệp thông minh; Tiếp cận đa phương và đa ngành trong hoạch định và thực thi chiến lược và chính sách tại tiểu vùng Mekong…

Các đại biểu cũng sẽ đi thực địa tại hệ thống thuỷ lợi Cái Lớn - Cái Bé, tỉnh Kiên Giang để tìm hiểu tình hình chịu tác động của xâm nhập mặn tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và đi thực địa mô hình nông nghiệp thông minh tại địa phương.