Chuyến thăm nâng cấp quan hệ Nga - Trung

Cuộc gặp mang ý nghĩa địa chính trị

Trong khuôn khổ chuyến thăm Nga lần này, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiến hành hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin và thảo luận các vấn đề trong quan hệ song phương, các chương trình nghị sự quốc tế. Dự kiến, hai bên sẽ ký kết các thoả thuận với tổng trị giá hơn 10 tỷ USD.

Đây là cuộc gặp thứ 3 trong năm nay của lãnh đạo Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, Tổng thống Putin và Đại sứ Trung Quốc tại Nga Lý Huy đều khẳng định chuyến thăm lần này mới là sự kiện quan trọng trong quan hệ song phương.

Một trong những hướng quan trọng trong phát triển quan hệ Nga - Trung Quốc dự kiến được thảo luận trong cuộc gặp này là Dự án Con đường Tơ lụa của Trung Quốc và Liên minh kinh tế Á - Âu của Nga. Liên minh kinh tế Á - Âu và Con đường Tơ lụa là các định dạng đa phương và quyết định của các tổ chức này đòi hỏi phải được tất cả quốc gia thành viên thông qua.

Chính vì vậy, Giám đốc Viện Viễn Đông Sergey Luzyanin tin rằng, trong quan hệ song phương, sẽ là hợp lý hơn nếu tập trung vào hợp tác kinh tế. Trong nửa đầu năm 2017, thương mại của Nga với Trung Quốc, vốn suy giảm vào năm 2015, đã tăng trưởng 24% trong quý I/2017. Nếu xu hướng này còn tiếp tục thì tới cuối năm 2017, kim ngạch thương mại giữa Nga và Trung Quốc có thể đạt về mức trước khủng hoảng.

Các thoả thuận liên ngành, liên Chính phủ vốn đã được Bộ Ngoại giao Trung Quốc thông báo về việc ký kết hay những thoả thuận cho tới lúc này mới chỉ tồn tại trên giấy cũng được thảo luận trong cuộc gặp lần này.

Bên cạnh đó, một trong những đề tài quan trọng trong cuộc gặp sắp tới là giải quyết vấn đề Triều Tiên. Trung Quốc đã bày tỏ sự ủng hộ đối với kế hoạch của Bộ Ngoại giao Nga về giải quyết vấn đề này nên có thể chủ đề này sẽ được nhắc tới trong thông cáo chung giữa lãnh đạo hai nước sau cuộc gặp.

Theo các nhà quan sát, mặc dù chuyến thăm sắp tới không thể phân tách ranh giới rõ ràng giữa chương trình nghị sự chính trị và kinh tế nhưng đối với cả hai bên, cuộc gặp sẽ có ý nghĩa địa chính trị nhất định.

Khó đạt bước tiến về kinh tế

Việc xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược và củng cố quan hệ song phương Nga - Trung diễn ra trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều căng thẳng. Tình hình ở Trung Đông tiếp tục xấu đi, khiến cho cuộc khủng hoảng ở Syria ngày càng trầm trọng. Trong khi đó, quan hệ giữa Nga với các quốc gia phương Tây vẫn tồn tại những căng thẳng khi phương Tây tiếp tục cho rằng cần thiết phải mở rộng và kéo dài các lệnh trừng phạt chống Nga.

Giới chuyên gia cho rằng, hiện tại sự phát triển đối thoại tích cực Nga - Trung vẫn đang tiếp diễn và cả hai phía đều nhấn mạnh tới mức độ quan hệ song phương phát triển chưa từng thấy. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin 22 lần kể từ năm 2012 tới nay.

Tuy nhiên, những chuyến thăm diễn ra thường xuyên này cộng với hàng loạt những thay đổi của bối cảnh địa chính trị dường như vẫn chưa khiến cho mục tiêu hợp tác kinh tế sâu rộng hơn giữa hai nước trở thành hiện thực.

Quan hệ kinh tế gần gũi hơn là mục tiêu mà cả Nga và Trung Quốc đều tìm kiếm từ năm 2014, khi Nga bắt đầu bị phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt liên quan đến cuộc khủng hoảng ở Ukraine. Nga khi đó đã phải hướng Đông để tìm kiếm nguồn tài chính thay thế cho tuyến huyết mạch bị phương Tây cắt đứt trong bối cảnh giá dầu trên thị trường thế giới lao dốc.

Năm 2014, Nga ký một thỏa thuận cung cấp khí đốt có thời hạn 30 năm và trị giá tới 400 tỷ USD cho Trung Quốc. Thỏa thuận này đã đem lại những lợi ích to lớn cho cả hai bởi Trung Quốc đang trong cơn khát năng lượng và không muốn phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt và dầu mỏ từ Trung Đông. Tuy nhiên, theo NBC News, ngoài thỏa thuận này, quan hệ Nga - Trung vẫn chưa thực sự xích lại gần nhau.

Không chỉ vậy, quan hệ thương mại giữa Nga và Trung Quốc trong những năm gần đây không mấy tích cực, thậm chí bị xem là khá trì trệ. Mặc dù kim ngạch thương mại Nga - Trung chỉ xếp sau kim ngạch Nga - EU với 9,6% khối lượng xuất khẩu của Nga trong năm 2016 là sang Trung Quốc, tăng so với mức 7,5% của năm 2014, song Nga lại không nằm trong nhóm 10 đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc.

Bên cạnh đó, sự hoài nghi của Nga trước sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc đối với các nước Trung Á cũng đang cản trở phần nào khả năng hợp tác giữa hai nước. Ngoài ra, Nga cũng không được coi là thị trường thu hút giới đầu tư Trung Quốc do chi phí lao động ở nước này thiếu tính cạnh tranh và độ kết nối với các thị trường châu Âu không lớn.

Nhiều nhà quan sát cho rằng với khả năng khía cạnh kinh tế khó đạt được bước đột phá, cuộc gặp thượng đỉnh lần này giữa hai nhà lãnh đạo Putin và Tập Cận Bình chủ yếu là vì mục đích chính trị.

Rộng hơn và xa hơn

Trong bối cảnh thế giới đang diễn biến phức tạp và khó lường, sự hợp tác Nga - Trung Quốc đang tạo ra cán cân mới trong cục diện quốc tế. Sự cần thiết của việc tăng cường làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Trung - Nga nằm trên nhiều phương diện.

Trung Quốc và Nga hiện đang đối mặt với thách thức chiến lược chung cũng như gánh vác trách nhiệm quốc tế chung trong bối cảnh thế giới bước vào thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh và chuẩn bị bước vào thế giới đa cực. Là hai cường quốc hàng đầu thế giới giữ ghế ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Trung Quốc và Nga phải gánh vác trách nhiệm phối hợp giải quyết một số vấn đề khu vực và toàn cầu, vì hòa bình và ổn định trên thế giới.

Vấn đề này đòi hỏi tầm nhìn của quan hệ hợp tác chiến lược Nga - Trung phải rộng hơn và xa hơn, có nhiều hành động hơn và phối hợp thống nhất hơn trong các vấn đề quan trọng của khu vực và thế giới.

Trung Á là khu vực hạt nhân của Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO), khu vực tập trung nhiều thành viên của Liên minh kinh tế Á-Âu, đồng thời là khu vực trung tâm của hợp tác kết nối “Vành đai và Con đường”. Sự an toàn và ổn định của khu vực này liên quan đến lợi ích chiến lược quan trọng của Trung Quốc và Nga, do đó hai nước cần có nhiều hành động thể hiện vai trò “nước lớn” nhiều hơn, triển khai hợp tác chiến lược mạnh mẽ hơn.

Một thực tế không thể phủ nhận là Trung Quốc và Nga có ưu thế lớn để bổ sung cho nhau nên cần đi sâu hợp tác thiết thực, thực hiện phát triển chung. Trung Quốc là nước lớn mới nổi phát triển nhanh, đóng vai trò động cơ chủ yếu cho sự tăng trưởng kinh tế thế giới. Về phần mình, Nga có tài nguyên thiên nhiên phong phú, đặc biệt là dầu mỏ, khí đốt, đất đai và nước ngọt. Theo giới phân tích, hai nước có thể liên kết thành “Liên minh chiến lược khai thác tài nguyên”.

Bên cạnh đó, công nghiệp quốc phòng, hàng không vũ trụ, kỹ thuật vật liệu của Nga khá phát triển trong khi ngành công nghiệp nhẹ, điện tử và công nghệ thông tin của Trung Quốc khá tiên tiến. Với nguồn vốn dồi dào, năng lực sản xuất dư thừa và khả năng xây dựng cơ sở hạ tầng mạnh mẽ này, hai nước có thể liên kết thành “đối tác hợp tác phát triển hiện đại hóa”. Hai nước cũng có thể kết nối với nhau để biến thành hiện thực chiến lược phát triển khu vực phía Đông của Nga và chiến lược cải cách những cơ sở công nghiệp cũ ở phía Đông Bắc của Trung Quốc.

Đó là chưa kể đến việc Nga và Trung Quốc cùng phải phát huy vai trò đầu tàu trong việc xây dựng SCO và hợp tác kết nối “Vành đai và con đường”.

Ngoài ra, về mặt ngoại giao chiến lược, sự phối hợp giữa hai nước có thể tạo ra ý nghĩa chiến lược to lớn đối với việc lập kế hoạch và quản lý chiến lược quốc tế.