"Cú đấm knock-out" từ năng lượng Nga, chưa thể hạ gục "lục địa già" châu Âu?

EU lên lịch họp thượng đỉnh bất thường, tuyên bố muốn Nga phải 'trả giá nhiều hơn'. (Nguồn: Istock)

Nga-EU, trước nguồn cung dầu Nga dần bị cắt giảm theo lệnh cấm vận, kinh tế châu Âu mặc dù phải vật lộn với cú sốc nghiêm trọng, nhưng sẽ chưa rơi vào suy thoái. (Nguồn: Istock)

EU mới đây thừa nhận tác động của việc cắt giảm 2/3 khí đốt nhập khẩu từ Nga 'chưa được tiến hành đánh giá'. Tuy nhiên, Ủy ban châu Âu (EC) sẽ không thực hiện đánh giá tác động kinh tế của quyết định cắt giảm 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu của Nga vào cuối năm nay - bước đầu tiên trong kế hoạch trị giá 300 tỷ Euro nhằm loại bỏ hoàn toàn việc nhập khẩu năng lượng của Nga vào năm 2027.

Thay vì tiến hành đánh giá, EC đã triển khai một "mô phỏng" trong bản Dự báo kinh tế mùa Xuân, trong đó xem xét tác động của việc ngừng nhập khẩu đột ngột bất kỳ loại khí đốt nào của Nga. Kết quả là, “so với việc ngừng nhập khẩu khí đốt của Nga một cách đột ngột, việc giảm dần 2/3 sẽ suôn sẻ hơn nhiều, vì các công ty và người tiêu dùng sẽ có thời gian chuẩn bị và các chính phủ có thể đảm bảo cơ sở hạ tầng quan trọng cho các mặt hàng nhập khẩu thay thế”, người phát ngôn của EC cho biết.

Nền kinh tế của Eurozone đang nguy hiểm?

Trong một bài nhận định mới đây, tờ The Economist cũng cho rằng, kinh tế châu Âu mặc dù đang vật lộn với cú sốc năng lượng nghiêm trọng, nhưng sẽ chưa rơi vào suy thoái.

Trước đây, lãi suất chạm đáy và lạm phát thấp dường như là một thực tế của cuộc sống ở Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone). Nhưng giờ đây, giá tiêu dùng đã tăng với tốc độ hàng năm vượt 8%, cao hơn nhiều so với mục tiêu của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) là 2%.

Các thành viên của hội đồng quản trị ngân hàng đã bắt đầu báo hiệu ý định tăng lãi suất sớm, một thông điệp mà họ có khả năng sẽ tái khẳng định tại cuộc họp chính sách tiền tệ vào ngày hôm nay (9/6).

Tuy nhiên, ECB đang thấy mình ở một vị trí khó khăn, họ không chỉ phải đối mặt với viễn cảnh giá cả tăng vọt mà triển vọng tăng trưởng kinh tế cũng trở nên ảm đạm hơn, điều này có thể đòi hỏi sự kiên nhẫn.

Nguyên nhân sâu xa của cả hai diễn biến này là một cú sốc giá năng lượng nghiêm trọng. Giá dầu và khí đốt tự nhiên đã tăng trước khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào hồi tháng 2/2022.

Tin liên quan
Giá vàng hôm nay 11/6: Giá vàng quay ngoắt tăng vọt, lạm phát chạm mức cao mới 40 năm, Fed bất lực; Thương hiệu vàng quốc gia SJC có độc quyền?

Giá hàng hóa tăng cao đã đóng một vai trò lớn hơn nhiều trong việc đẩy lạm phát giá tiêu dùng ở châu Âu lên cao hơn ở Mỹ, nơi các biện pháp kích thích hào phóng cũng là một “thủ phạm”. Theo ngân hàng Goldman Sachs, giá năng lượng ở Eurozone - vốn đã tăng với tốc độ hàng năm là 39% vào tháng Năm - đang đóng góp khoảng 4 điểm phần trăm vào lạm phát toàn phần, so với 2 điểm phần trăm ở Mỹ.

Tác động đang bắt đầu lan sang các mặt hàng tiêu dùng khác. Lạm phát lõi của Eurozone, không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng, đã tăng nhanh hơn vào tháng Năm so với dự đoán của các nhà kinh tế.

Giá sản xuất của Đức trong tháng Tư tăng ở mức kỷ lục 33,5% so với năm ngoái, được thúc đẩy không chỉ bởi năng lượng, mà còn cả hàng hóa trung gian sử dụng nhiều năng lượng, chẳng hạn như kim loại, xi măng và hóa chất. Kết quả của tất cả những điều này tạo thành một tác động lớn đối với chi phí của các doanh nghiệp và sức mua hộ gia đình.

Tình trạng này gây nguy hiểm đến mức nào đối với nền kinh tế của Eurozone? Một hậu quả của cú sốc năng lượng là thu nhập thực tế của các hộ gia đình thấp hơn. Tăng trưởng tiền lương khiêm tốn trong toàn khu vực và đi sau lạm phát. Một số người sử dụng lao động đã thanh toán một lần cho người lao động, để bù đắp cho giá cả tăng cao. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, tăng trưởng lương hàng năm ở Hà Lan cũng chỉ ở mức 2,8% trong tháng Năm, bất chấp tâm lý kinh doanh mạnh mẽ và thị trường lao động eo hẹp.

Theo một nghĩa nào đó, đây là tin tốt đối với ECB, vì điều này làm giảm nguy cơ xảy ra vòng xoáy giá cả-tiền lương. Tuy nhiên, điều này cũng có thể dẫn đến mức tiêu thụ thấp hơn, làm suy yếu phần còn lại của nền kinh tế. Nhu cầu sẽ chỉ làm tăng thêm những khó khăn cho lĩnh vực sản xuất, nơi mà niềm tin vốn đã suy giảm mạnh.

Nguồn cung tiếp tục bị gián đoạn do các đợt đóng cửa gần đây của Trung Quốc và giá năng lượng cao đang gây tổn hại cho các doanh nghiệp, trong đó Đức và Đông Âu có vẻ dễ bị tổn thương nhất, có nguy cơ dẫn đến suy thoái công nghiệp. Đơn đặt hàng mới cho các nhà sản xuất của khu vực trong tháng Năm đã giảm lần đầu tiên kể từ tháng 6/2020, cho thấy nhu cầu yếu hơn. Các đơn đặt hàng xuất khẩu cũng giảm với tốc độ nhanh nhất trong hai năm qua.

Do đó, các nhà kinh tế nhận định, mặc dù châu Âu sẽ chứng kiến mức tăng trưởng chậm hơn, song có ít khả năng về một cuộc suy thoái sẽ xảy ra.

Những "bộ đệm" phát huy tác dụng

Đó là bởi vì một số bộ phận của nền kinh tế phải đối mặt với cú sốc năng lượng từ vị thế mạnh hơn là yếu. Nhiều công ty dịch vụ vẫn đang gặt hái thành quả từ việc mở cửa trở lại và chấm dứt các biện pháp đóng cửa liên quan đến dịch bệnh Covid-19.

Các quốc gia phía Nam châu Âu đang được hưởng lợi nhiều nhất do phụ thuộc vào du lịch. Ở Tây Ban Nha, lượng người phương Bắc đi du lịch gần như đã đạt đến mức trước đại dịch vào tháng Tư. Nhìn chung, kể từ khi đại dịch không còn quá căng thẳng, tâm lý kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ vẫn mạnh mẽ, với nhiều công ty báo cáo lượng công việc tồn đọng ngày càng tăng.

Trong khi đó, thị trường việc làm vẫn rất dồi dào. Trong toàn khối, cứ 100 việc làm thì có ba vị trí được tuyển dụng trong quý đầu tiên của năm 2022, một mức cao theo tiêu chuẩn lịch sử. Kỳ vọng tuyển dụng của các doanh nghiệp vẫn vững chắc, mặc dù hơi yếu hơn kể từ khi xung đột tại Ukraine bắt đầu. Theo ước tính, có hơn một trong bốn doanh nghiệp ở châu Âu cho rằng, việc thiếu nhân viên đang ngăn cản họ sản xuất nhiều hơn.

Việc tích trữ các khoản tiết kiệm được tích lũy trong quá trình phong toả do dịch Covid-19 cũng sẽ cung cấp cho người tiêu dùng một “bộ đệm” chống lại cú sốc năng lượng. Theo tính toán của The Economist, khoản tiết kiệm “vượt mức” như vậy ở Pháp và Đức chiếm khoảng 1/10 thu nhập của các hộ gia đình trong quý đầu tiên của năm 2022.

Những "bộ đệm" này sẽ làm giảm tác động của cú sốc năng lượng, nhưng chúng sẽ không bù đắp hoàn toàn. Bởi vì khoản tiết kiệm dư thừa không được phân bổ đồng đều.

Chẳng hạn như ở Slovakia, tỷ lệ tiết kiệm chưa bao giờ tăng nhiều trong thời kỳ đại dịch và hiện đang ở mức thấp hơn nhiều so với mức trung bình dài hạn. Thực tế, doanh số bán lẻ đã đi ngang trong nhiều tháng.

Nhiều chính phủ đã đưa ra các chương trình chi tiêu lớn để bảo vệ các hộ gia đình khi giá năng lượng tăng cao. Theo tổ chức tư vấn Bruegel, Đức, Pháp và Italy và những nước khác đang chi tiêu từ 1-2% GDP. Tuy nhiên, không phải tất cả những điều đó đều đến được với các mục tiêu tốt. Phần nhiều trong số đó sẽ cứu trợ cho các hộ gia đình khá giả; các biện pháp khác liên quan đến việc can thiệp vào giá cả, với một số lợi ích sẽ thuộc về các nhà cung cấp năng lượng.

Tuy nhiên, ngay cả khi Eurozone không bị suy thoái, cú sốc năng lượng vẫn sẽ là lực cản đối với tăng trưởng. ECB phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan không thể giải quyết. Với việc lạm phát gia tăng do giá thực phẩm và năng lượng, kinh tế châu Âu đang ngày càng suy yếu.