| ASEAN đã hoạt động hiệu quả hơn bất kỳ diễn đàn nào khác trong việc quản lý các xung đột tiềm tàng và thúc đẩy ý thức về an ninh khu vực tại Biển Đông. Ảnh minh họa: Tàu tuần duyên Philippines và tàu hải cảnh Trung Quốc trong một lần hoạt động gần nhau trên Biển Đông. (Nguồn: AFP) |
Trong một bài viết đăng tải trên Diễn đàn chính sách xã hội châu Á-Thái Bình Dương (APPS), PGS.TS. Dương Văn Huy, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, đã nêu bật tầm quan trọng của ASEAN trong giải quyết các tranh chấp khu vực, đặc biệt là tranh chấp ở Biển Đông.
Không ngừng khẳng định vai trò
Ngay từ khi Hiến chương ASEAN ra đời, vai trò trung tâm của ASEAN đã được pháp điển hóa, vừa trở thành mục tiêu, vừa trở thành nguyên tắc định hướng cho mọi hoạt động của ASEAN.
Vai trò trung tâm được hiểu là động lực chính trong quan hệ của ASEAN với các đối tác, hướng tới xây dựng một cấu trúc khu vực mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật lệ.
Trong những năm gần đây, ASEAN đã đóng vai trò to lớn trong việc gìn giữ hòa bình cho khu vực, nỗ lực giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông.
ASEAN đã hoạt động hiệu quả hơn bất kỳ diễn đàn nào khác trong việc quản lý các xung đột tiềm tàng và thúc đẩy ý thức về an ninh khu vực tại Biển Đông. ASEAN đã đăng cai tổ chức các diễn đàn an ninh đa phương chính thức quan trọng nhất của khu vực.
ASEAN cũng nỗ lực đàm phán với Trung Quốc, ký kết Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) năm 2002. Văn kiện này có thể đóng vai trò là nền tảng cho an ninh Biển Đông trong tương lai, ngay cả khi việc thực thi vẫn gặp nhiều khó khăn.
| Tại AMM-55 đầu tháng 8 vừa qua, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN nhất trí kiến nghị các bên liên quan giải quyết vấn đề Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp hiện hành. (Ảnh: Tuấn Anh) |
Sứ mệnh quan trọng với tương lai khu vực
Với Biển Đông, ASEAN luôn có một chỗ đứng quan trọng. An ninh của khu vực có thể được cải thiện nếu các nhà hoạch định chính sách khu vực ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong việc giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông.
Vị trí trung tâm của ASEAN cũng rất quan trọng đối với các nước bên ngoài Đông Nam Á, nhằm quản lý xung đột tiềm tàng giữa các nước lớn và trong việc xây dựng kiến trúc an ninh cho phần còn lại của châu Á-Thái Bình Dương.
Nhờ sự can thiệp và việc tổ chức các diễn đàn an ninh đa phương chính thức có ý nghĩa của ASEAN, các tranh chấp lãnh thổ trong khu vực đã không leo thang căng thẳng và xảy ra đối đầu quân sự.
Tuy nhiên, ASEAN đang đứng trước nguy cơ bị chia rẽ nếu không đạt được sự thống nhất trong hành động và sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế trong giải quyết vấn đề căng thẳng trên Biển Đông.
Một ASEAN lớn mạnh là cách duy nhất để một nhóm các nước tương đối nhỏ đoàn kết lại với nhau với tư cách là một nhân tố hòa giải, trung gian của thế giới.
Do đó, tầm quan trọng của ASEAN cần được phản ánh trong các diễn đàn khu vực do ASEAN lãnh đạo nhiều hơn nhằm thúc đẩy sự gắn kết khu vực, hội nhập kinh tế và quan trọng nhất là nâng cao vị thế và uy tín trên trường quốc tế.
ASEAN cần lưu ý không để tham vọng ngoại giao của các cường quốc làm xói mòn những thành quả bấy lâu của khối trong việc hình thành một cấu trúc an ninh ở Biển Đông.
Cần phải thừa nhận rằng vai trò trung tâm của ASEAN không thể xây dựng trong một thời gian ngắn, mà có nền tảng từ những thành quả hợp tác hiệp hội đã đạt được trong quá trình hình thành và phát triển.
ASEAN đang tích cực quản lý tiến trình hòa bình giữa các bên xung đột tại Biển Đông. Mặc dù mức độ thành công còn khiêm tốn, nhưng ASEAN là diễn đàn tốt nhất hiện nay trong giải quyết tranh chấp trong khi vai trò trung tâm của khối cũng đang gặp nhiều thách thức.
Thay vì nôn nóng tìm kiếm các giải pháp khác, các nhà hoạch định chính sách an ninh trong và ngoài Đông Nam Á cần phải hỗ trợ việc ASEAN tham gia giải quyết tranh chấp ở Biển Đông, đồng thời đóng góp nhiều hơn nữa để giúp hiệp hội thành công trong sứ mệnh quan trọng với tương lai khu vực này.