Dự báo chính sách đối ngoại Trung Quốc sau Đại hội 20

TS. Nguyễn Hùng Sơn
Là nước lớn với một phần năm dân số toàn cầu trên đường thực hiện giấc mơ trở thành cường quốc trung tâm của thế giới vào năm 2049, mọi mặt phát triển của Trung Quốc đều có tác động tới đời sống quốc tế, nhất là cách thức Trung Quốc ứng xử với phần còn lại của thế giới.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Dự báo chính sách đối ngoại Trung Quốc không phải việc dễ dàng do có quá nhiều biến số. (Nguồn: Xinhua)
Dự báo chính sách đối ngoại Trung Quốc không phải việc dễ dàng do có quá nhiều biến số. (Nguồn: Xinhua)

Định hướng chính sách đối ngoại của Trung Quốc sau Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 được quan tâm đặc biệt do sẽ dẫn dắt Trung Quốc bước vào giai đoạn phát triển 100 năm lần thứ hai với dấu ấn đậm nét của Chủ tịch Tập Cận Bình, trong bối cảnh quan hệ giữa các nước lớn đang có nhiều diễn biến với các tác động xoay chuyển cục diện thế giới.

Tuy nhiên, dự báo chính sách đối ngoại Trung Quốc không phải việc dễ dàng do có quá nhiều biến số cả bên trong và bên ngoài Trung Quốc tác động, do các khó khăn trong tiếp cận thông tin và nghiên cứu quá trình hoạch định chính sách đối ngoại của Trung Quốc.

Vì vậy, cần tiếp cận Trung Quốc từ nhiều góc độ và phương pháp khác nhau để “giải mã” từng phần trong chính sách đối ngoại Trung Quốc. Mỗi cách tiếp cận đều có tính hữu ích riêng nhưng không có cách tiếp cận nào là toàn diện và hoàn hảo.

Sự “kéo dài” của chính sách đối nội

Với 1,4 tỷ dân, đối nội luôn là quan tâm hàng đầu của mọi tầng lớp lãnh đạo Trung Quốc. Chính sách đối ngoại phải phục vụ chính sách đối nội.

Bước sang giai đoạn 100 năm phát triển lần hai, mục tiêu chiến lược của Trung Quốc là xây dựng xã hội “khá giả toàn diện” và “thịnh vương chung” vào năm 2035, giải quyết mâu thuẫn căn bản giữa nhu cầu có cuộc sống tốt hơn của người dân và tình trạng phát triển không cân bằng, không đầy đủ.

Để đạt mục tiêu đó, Trung Quốc cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tăng năng suất lao động bằng đầu tư cho phát triển khoa học công nghệ và vòng tuần hoàn trong nước, qua đó tạo động lực mới cho tăng trưởng; đồng thời tăng cường tự chủ để giảm lệ thuộc vào thị trường và công nghệ từ bên ngoài.

Trung Quốc cũng phải giải bài toán vùng miền để tạo phát triển đồng đều trong bối cảnh dân số bắt đầu giảm và già hoá, lao động Trung Quốc không còn sẵn và rẻ như 40 năm đổi mới vừa qua.

Do vậy, Trung Quốc sẽ đẩy mạnh cạnh tranh về công nghệ với Mỹ và phương Tây, nhất là các công nghệ tương lai như viễn thông, điện tái tạo, nông nghiệp chất lượng cao, công nghệ vũ trụ, sinh học, xe điện, trí tuệ nhân tạo… đẩy mạnh tìm kiếm thị trường cho hàng công nghệ để thay thế cho hàng giá rẻ thâm dụng lao động của 40 năm vừa qua.

Để hỗ trợ chiến lược đó đồng thời thực hiện “đại khai phá miền Tây”, Trung Quốc sẽ đưa chiến lược Vành đai và con đường (BRI) lên bước phát triển mới, không chỉ tạo hạ tầng kỹ thuật mà còn xác lập các tiêu chuẩn công nghiệp, tiến tới các chuẩn mực thương mại và đầu tư trong các lĩnh vực kinh tế chủ chốt đó.

Trung Quốc sẽ chủ động “phân tách” có chọn lọc trong một số lĩnh vực để giảm lệ thuộc vào công nghệ và thị trường Mỹ và phương Tây chứ không để rơi vào thế bị động phản ứng lại chính sách của Mỹ và phương Tây như một số dự báo.

Định hình bởi tư duy của Trung Quốc về thế giới

Trung Quốc nhìn nhận thế giới đang trong giai đoạn có những thay đổi “trăm năm có một”, đó là xu thế “Đông lên - Tây xuống” (châu Á trỗi dậy, vai trò của Mỹ và phương Tây suy giảm), tạo ra “cơ hội chiến lược” cho Trung Quốc phục hưng dân tộc và hiện thực hoá “Giấc mộng Trung Hoa”.

Theo đó, Trung Quốc xác định “lợi ích quốc gia” trong tương quan với thế giới theo thứ tự ưu tiên sau: (1) Giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc, trong đó có vai trò “lãnh đạo hạt nhân” của chủ tịch Tập Cận Bình; (2) Bảo đảm thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, trong đó Đài Loan, Tây Tạng, Tân Cương, Hong Kong là lợi ích cốt lõi; (3) Cải cách thành công mô hình phát triển kinh tế; (4) Bảo vệ môi trường; (5) Hiện đại hoá quân đội; (6) duy trì môi trường hoà bình ổn định, nhất là khu vực “chu biên” (láng giềng); (7) Phát triển Trung Quốc thành cường quốc biển, gồm cả kinh tế biển và cường quốc quân sự trên biển; (8) Thúc đẩy chiến lược Vành đai con đường để chuyển hoá lục địa Á – Âu; (9) Phát triển quan hệ với các nước đang phát triển; (10) Từng bước tác động điều chỉnh trật tự thế giới theo hướng Trung Quốc mong muốn.

Các ưu tiên này sẽ định hướng ứng xử của Trung Quốc trong các vấn đề quốc tế, nhất là khi phải xử lý mâu thuẫn lợi ích giữa đối nội và đối ngoại, và trong quan hệ với các quốc gia khác.

Phản ánh dấu ấn của tư tưởng Tập Cận Bình

Chủ tịch Tập Cận Bình đã xác lập vai trò là lãnh đạo đưa Trung Quốc “cán đích” mục tiêu 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc và có thể sẽ dẫn dắt Trung Quốc hướng tới mục tiêu 100 năm thứ hai để trở thành cường quốc trung tâm thế giới vào năm 2049.

Các tư tưởng của Chủ tịch Tập Cận Bình được coi là hệ tư tưởng đặc sắc riêng của Trung Quốc, giúp soi đường dẫn dắt Trung Quốc trong nhiều thập niên tới.

Về đối ngoại, tư tưởng ngoại giao Tập Cận Bình được khái quá hoá thành “1 tinh hoa, 2 mục tiêu, 3 cách tiếp cận, 4 tôn chỉ và 5 nguyên tắc”, Trung Quốc xác định lấy quan hệ với các nước lớn làm then chốt; quan hệ với các nước láng giềng đặt lên hàng đầu; quan hệ với các nước phát triển làm nền tảng và đa phương hóa là một mặt trận quan trọng.

Với quan niệm mới về an ninh quốc gia, được Chủ tịch Tập Cận Bình lần đầu tiên được nêu ra tại Hội nghị CICA năm 2014, Trung Quốc đã và sẽ nội luật hoá nhiều khái niệm an ninh mới, như an ninh mạng, an ninh biển, an ninh con người… tạo ra cơ chế, bộ máy trong nước nhằm bảo đảm an ninh quốc gia theo quan điểm của Trung Quốc, thúc đẩy hợp tác quốc tế để tạo lập trật tự an ninh quốc tế phù hợp với Trung Quốc.

Trung Quốc sẽ sớm có các bước cụ thể hoá Sáng kiến An ninh toàn cầu mà Chủ tịch Tập Cận Bình đề xuất tại Diễn đàn châu Á Bác Ngao năm 2022. Tuy nhiên, nhiều khả năng Trung Quốc sẽ chưa gỡ bỏ ngay chính sách “Zero Covid” sau Đại hội 20, do Trung Quốc tin rằng đây là phương cách hữu hiệu nhất với hoàn cảnh của mình hiện nay.

Chính sách đối ngoại được hoạch định bằng quy trình đặc thù của Trung Quốc. Có nhiều quan điểm và lợi ích cùng tác động vào quá trình ra các quyết sách đối ngoại của Trung Quốc, như quan điểm của Đảng, chính quyền Trung ương, các bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn kinh tế, giới tri thức, học giả, dư luận trong nước và quốc tế…

Sau khi nhậm chức tại Đại hội 18, Chủ tịch Tập Cận Bình đã chú trọng phối hợp, hài hoà hoá các trường phái quan điểm, lợi ích trong nội bộ Trung Quốc bằng việc phát huy vai trò của các “Tiểu tổ” - cơ chế phối hợp liên ngành – dưới sự chủ trì của các lãnh đạo cấp cao Trung Quốc, nhiều tiểu tổ do Chủ tịch Tập Cận Bình trực tiếp chủ trì.

Đến Đại hội 19, Trung Quốc đã thể chế hoá đa số các Tiểu tổ đó thành các Ủy ban nhằm chính thức hoá, hành chính hoá và củng cố vị trí hạt nhân của Đảng trong các cơ chế này. Tiểu tổ về đối ngoại được nâng cấp thành Ủy ban trung tâm vào tháng 3/2018, giúp thống nhất quản lý đối ngoại dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Các nhà quan sát quốc tế cho rằng việc thắt chặt quản lý đối ngoại là cần thiết với Trung Quốc trong bối cảnh quốc tế hết sức phức tạp, cạnh tranh đối đầu nước lớn gia tăng, song cũng có thể khiến thông tin đa chiều và các quan điểm đa dạng khó tiếp cận lãnh đạo cấp cao nhất Trung Quốc, tạo khoảng cách giữa ý chí của lãnh đạo và các cấp thực thi, làm tăng nguy cơ khác biệt trong nhận thức giữa các cấp hoạch định chính sách.

Chịu tác động quan trọng bởi cạnh tranh nước lớn

Quan hệ với Mỹ luôn là một nhân tố chủ chốt tác động tới chính sách đối ngoại Trung Quốc. Trong 10-15 năm tới, dự báo kinh tế Trung Quốc có thể thu hẹp đáng kể khoảng cách với kinh tế Mỹ. Với tốc độ tăng cường tiềm lực quốc phòng hiện tại, nhất là bộ ba vũ khí chiến lược là tên lửa tầm xa, tàu ngầm hạt nhân và máy bay ném bom hạt nhân, Trung Quốc có thể sớm có năng lực răn đe hạt nhân đủ mạnh và không còn quá “lép vế” với Mỹ trong cạnh tranh chiến lược nước lớn.

Khi cả kinh tế và quân sự Trung Quốc thu hẹp khoảng cách với với Mỹ, nhiều khả năng Trung Quốc sẽ tự tin hơn, cứng rắn hơn, nhất là trong các điểm “nóng”.

Mặt khác, sự “tự tin” cũng có thể khiến Trung Quốc điềm tĩnh thể hiện là một cường quốc đáng “được yêu mến” với tầm nhìn xa trông rộng ở tầm toàn cầu.

***

Chính sách đối ngoại thường không phải là nội dung chính được thảo luận tại các kỳ Đại hội Đảng Trung Quốc. Chính sách đối ngoại Trung Quốc thay đổi thế nào sau Đại hội 20 sẽ là kết quả gián tiếp của đường lối phát triển của Trung Quốc được quyết định tại Đại hội, của nhân sự được lựa chọn vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt của Trung Quốc, và việc sắp xếp tổ chức, bộ máy và cơ chế vận hành hệ thống chính trị của Trung Quốc.

Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ: Washington phải thắng trong cuộc 'chạy đua vũ trang kinh tế' với Trung Quốc

Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ: Washington phải thắng trong cuộc 'chạy đua vũ trang kinh tế' với Trung Quốc

Ngày 12/10, Mỹ đã công bố chiến lược an ninh quốc gia mới, trong đó tái khẳng định tầm quan trọng của việc hợp tác ...

Kinh tế Đức sẽ không còn là 'đầu tàu' trong EU?

Kinh tế Đức sẽ không còn là 'đầu tàu' trong EU?

Tác động từ xung đột Nga-Ukraine và quan hệ trắc trở với Trung Quốc có thể khiến kinh tế Đức sớm mất đi vị thế ...

Báo Trung Quốc: EU không nên quá phụ thuộc vào Mỹ

Báo Trung Quốc: EU không nên quá phụ thuộc vào Mỹ

Tờ Thời báo Hoàn cầu số ra ngày 10/10 đưa tin, chịu ảnh hưởng của Mỹ, EU đang theo đuổi một chính sách thiếu sót ...

Dự kiến các sự kiện quốc tế nổi bật tuần từ ngày 10/10-16/10

Dự kiến các sự kiện quốc tế nổi bật tuần từ ngày 10/10-16/10

Đại hội đồng Liên hợp quốc họp khẩn về xung đột Nga-Ukraine, khai mạc Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc, Australia đón Thủ tướng ...

Đảng Cộng sản Trung Quốc họp Hội nghị Trung ương 7, chuẩn bị cho Đại hội XX

Đảng Cộng sản Trung Quốc họp Hội nghị Trung ương 7, chuẩn bị cho Đại hội XX

Sáng 9/10, Hội nghị Trung ương 7 của Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa XIX đã diễn ra tại thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc.

Xem nhiều

Đọc thêm

Chuyến công tác Mỹ Latinh của Thủ tướng Phạm Minh Chính: Truyền động lực vì tương lai

Chuyến công tác Mỹ Latinh của Thủ tướng Phạm Minh Chính: Truyền động lực vì tương lai

Chuyến công tác Mỹ Latinh của Thủ tướng khẳng định vị thế Việt Nam trên các diễn đàn quốc tế, mở ra động lực hợp tác vì tương lai phát ...
Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khánh thành tôn tạo Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Dominica

Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khánh thành tôn tạo Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Dominica

Ngày 21/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân dự Lễ khánh thành công trình tôn tạo tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Toàn văn Tuyên bố chung Việt Nam-Dominica

Toàn văn Tuyên bố chung Việt Nam-Dominica

Nhân chuyến thăm chính thức Cộng hoà Dominica của Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân, hai bên đã ra tuyên bố chung.
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Nhiều tiềm năng, cơ hội hợp tác với tính khả thi rất cao giữa Việt Nam và Dominica

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Nhiều tiềm năng, cơ hội hợp tác với tính khả thi rất cao giữa Việt Nam và Dominica

Sáng 21/11 (theo giờ địa phương), Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam-Dominica.
Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Sáu ngày 22/11/2024: Kim Ngưu mâu thuẫn tình cảm

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Sáu ngày 22/11/2024: Kim Ngưu mâu thuẫn tình cảm

Tử vi hôm nay 22/11/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia

Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm, hai bên đã nâng cấp quan hệ Việt Nam-Malaysia lên Đối tác chiến lược toàn diện.
Tin thế giới 21/11: Ông Trump được hoãn tuyên án, mặt trận miền Đông Ukraine nguy cơ sụp đổ, Mỹ chỉ trích hành động của Trung Quốc ở Biển Đông

Tin thế giới 21/11: Ông Trump được hoãn tuyên án, mặt trận miền Đông Ukraine nguy cơ sụp đổ, Mỹ chỉ trích hành động của Trung Quốc ở Biển Đông

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong ngày.
Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Không quân Ukraine xác nhận, Nga phóng một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa từ vùng Astrakhan ở miền Nam nước này trong đợt tấn công vào sáng 21/11.
Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép xảy ra việc tấn công hạt nhân đối kháng khi Washington bảo toàn được một phần kho vũ khí của mình để ngăn chặn đối thủ tiềm tàng.
Thủ tướng cùng chính phủ Mali bị cách chức, đây là lý do

Thủ tướng cùng chính phủ Mali bị cách chức, đây là lý do

Thủ tướng Mali Maiga đã chỉ trích các nhà lãnh đạo quân sự của nước này chậm trễ trong việc kết thúc thời kỳ chuyển tiếp.
Ukraine được 'cởi trói', Hungary khẩn cấp đưa hệ thống phòng không đến gần, Kiev lần đầu dùng thứ vũ khí này tấn công Nga

Ukraine được 'cởi trói', Hungary khẩn cấp đưa hệ thống phòng không đến gần, Kiev lần đầu dùng thứ vũ khí này tấn công Nga

Hungary sẽ lắp đặt hệ thống phòng không và kiểm soát không phận ở Đông Bắc, giáp biên giới Ukraine, để đề phòng rủi ro khi xung đột leo thang.
New Zealand chính thức coi Hezbollah và Houthi là các tổ chức khủng bố

New Zealand chính thức coi Hezbollah và Houthi là các tổ chức khủng bố

New Zealand đã chỉ định toàn bộ phong trào Hezbollah là tổ chức khủng bố, động thái điều chỉnh so với quyết định trước đây.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Không cần phải chờ đợi thêm, ứng cử viên Donald Trump đã giành chiến thắng thuyết phục trong cuộc Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024.
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Tổng thống Joe Biden đã quyết định 'xé rào' vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, những 'đòn giáng' không thể tạo ra bằng lời nói.
Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Truyền thông Mexico đề cao vị thế và sự tham gia, đóng góp hiệu quả của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương gần đây như APEC, G20...
Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Nhằm tiếp cận trữ lượng khoáng sản khổng lồ của châu Phi, Mỹ và Trung Quốc đã bỏ vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, bao gồm ngoại giao đường sắt tại đây.
Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử

Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử

Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử của “kỷ nguyên vươn mình".
Phiên bản di động