EU thấy 'cứu tinh' thay khí đốt Nga trước mùa Đông, LNG có phải 'liều thuốc đắng'?

LNG - 'cứu tinh' cho châu Âu trước mùa Đông lạnh giá

Theo dữ liệu từ Financial Times, xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga sang EU tăng khoảng 40% trong một năm qua, do khối 27 thành viên mạnh tay mua hàng để thay thế dòng chảy khí đốt qua các đường ống đang cạn kiệt.

Điều này cho thấy, châu Âu vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt sự phụ thuộc vào Nga đối với nhiên liệu quan trọng này, bất chấp những nỗ lực mạnh mẽ nhằm đa dạng hóa nguồn cung khỏi khí đốt Nga.

Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia, đây là một "liều thuốc đắng", bởi EU vốn đã nỗ lực áp đặt các biện pháp trừng phạt nặng nề đối với Điện Kremlin trong lĩnh vực năng lượng. EU đã chi kỷ lục 12,5 tỷ Euro (13 tỷ USD) cho LNG của Nga từ tháng 1 đến tháng 9 năm nay, gấp 5 lần so với một năm trước đó.

Nhu cầu gia tăng từ các quốc gia như Pháp và Bỉ đã giúp Nga trở thành nhà cung cấp LNG số 2 cho Tây Bắc châu Âu trong năm nay, sau Mỹ.

Trước khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, khí đốt của Moscow là nguồn nhiên liệu lớn nhất của châu Âu.

Sau đó, Điện Kremlin siết chặt nguồn cung để trả đũa "sóng gió" trừng phạt từ phương Tây, khu vực này buộc phải nhập thêm LNG từ Nga và khắp thế giới để duy trì hoạt động của các ngành công nghiệp, hộ gia đình và lấp đầy kho dự trữ khí đốt trước khi mùa Đông tới.

Bà Anne-Sophie Corbeau, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia nhận định: “LNG của Nga phải tiếp tục chảy. Chúng tôi cần điều đó đối với cán cân LNG toàn cầu. Tôi nghĩ rằng hầu hết các nước châu Âu thực sự rất vui khi 'nhắm mắt làm ngơ' trước điều này.”

Trong số các quốc gia châu Âu, chỉ có Vương quốc Anh và các quốc gia vùng Baltic ngừng mua LNG của Nga. Ngược lại, dầu của quốc gia này đã bị khu vực "xa lánh" và lệnh cấm dầu vận chuyển bằng đường biển sẽ được EU áp dụng vào ngày 5/12.

Cũng theo bà Anne-Sophie Corbeau, một lệnh cấm vận hoàn toàn đối với khí đốt của Nga chưa bao giờ được xem xét nghiêm túc, do sự khan hiếm nguồn cung toàn cầu.

Tuy nhiên, EU đã nỗ lực tìm kiếm nguồn cung cấp thay thế. Vào tháng 3, khối đã cam kết thay thế gần 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga, với phần lớn khối lượng mới đến ở dạng LNG của các quốc gia trên khắp thế giới.

Tính đến thời điểm hiện tại, khí đốt của Nga hiện chiếm chưa đến 10% nguồn cung cấp nhiên liệu của khu vực, giảm so với hơn 1/3 vào năm ngoái. Tuy nhiên, tỷ trọng LNG trong các đợt giao hàng của Nga đến châu Âu đã tăng mạnh.

Với việc Anh từ chối LNG của Nga, hàng hóa đã tìm thấy "những ngôi nhà mới" ở nơi khác.

Đơn cử như tại Bỉ, các cảng hàng hàng hóa của nước này đã nhận hơn gấp đôi lượng LNG của Nga từ tháng 1 đến tháng 10 so với một năm trước. Con số này tại Pháp cũng lên tới 60%.

Khó cấm hoàn toàn khí đốt Nga?

Phát ngôn viên chính của Ủy ban châu Âu (EC) Eric Mamer cho biết trong một cuộc họp ngắn ngày 25/11 rằng: “Chúng tôi chưa bao giờ công bố về lệnh cấm khí đốt của Nga và điều đó không thay đổi".

Hầu hết các nguồn cung cấp LNG toàn cầu đều được ký kết trong các hợp đồng dài hạn, "người bán" thường là các công ty đa quốc gia lớn và không chịu sự kiểm soát của chính phủ.

Chẳng hạn, TotalEnergies SE của Pháp có 20% cổ phần trong Yamal LNG, cơ sở sản xuất lớn nhất của Nga.

Mặc dù công ty đã tạm dừng các khoản đầu tư mới vào Nga và bán một số tài sản ở nước này, nhưng công ty đã cam kết ở lại Yamal để giúp đảm bảo nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu - miễn là lệnh trừng phạt cho phép.

Total cũng sở hữu 19% cổ phần của Novatek PJSC của Nga - một công ty kiểm soát dự án.

Giám đốc điều hành Novatek Leonid Mikhelson cho biết vào tháng 10 rằng: “Trong điều kiện hiện tại, không thể có dự án LNG 'tốt' và 'xấu'. Công ty cũng đang bổ sung công suất, với việc phát triển dự án Arctic LNG 2 khổng lồ sẽ bắt đầu ngay trong năm tới".

Gã khổng lồ năng lượng nhà nước Nga - Gazprom - chủ yếu là nhà cung cấp khí đốt cho châu Âu cũng đã bắt đầu vận chuyển LNG đến khu vực này. Mặc dù dự án Sakhalin 2 khổng lồ ở vùng Viễn Đông của Nga thường vận chuyển hàng hóa đến châu Á, nhưng một cơ sở mới, nhỏ hơn, trên bờ biển Baltic của Nga đã gửi những chuyến hàng đầu tiên đến Hy Lạp.

Điều đó không có nghĩa là Nga sẽ không hạn chế nguồn cung LNG trong tương lai, như đã làm với dòng chảy khí đốt qua đường ống.

Bà Anne-Sophie Corbeau cho hay: “Một ngày nào đó, phía Nga có thể nói rằng ‘chúng tôi sẽ ngừng xuất khẩu LNG sang châu Âu’, buộc châu lục này phải mua từ thị trường giao ngay với giá đắt đỏ hơn nhiều”.

Ngoài ra, Nga cũng có thể chuyển hướng các chuyến hàng LNG sang những nước đang “khát” khí đốt như Bangladesh và Pakistan với giá rẻ.

Bà Anne-Sophie Corbeau nói: "Cần phải nhớ rằng trên thế giới hiện có rất nhiều quốc gia đang thiếu khí đốt vì họ không đủ khả năng chi trả cho LNG".

Đầu năm nay, Moscow đã cấm vận chuyển nhiên liệu siêu lạnh tới một đơn vị kinh doanh cũ của Gazprom bị Đức tịch thu.

Một số chuyên gia cũng nhận định, Tổng thống Nga Putin có thể yêu cầu các nước mua LNG thanh toán bằng đồng Ruble - như những gì đã làm đối với khí đốt hồi mùa xuân. Nhưng cho đến nay vẫn chưa có quyết định nào như vậy.

Châu Âu không có nhiều lựa chọn

Tác động của hoạt động bán LNG đối với ngân sách của Nga là không rõ ràng, mặc dù chính phủ đang tìm kiếm thuế lợi nhuận cao hơn từ các nhà xuất khẩu nhiên liệu.

Bên cạnh đó, dù Moscow giảm mạnh dòng chảy khí đốt đến châu Âu qua các đường ống, nhưng quốc gia này vẫn thu được lợi nhuận từ giá thị trường hấp dẫn.

Hiện tại, có vẻ như châu Âu có rất ít lựa chọn, ngoài việc tiếp tục mua LNG của Nga.

Với việc người tiêu dùng đang phải gánh chịu cuộc khủng hoảng năng lượng, lạm phát tồi tệ nhất trong nhiều thập niên thì an ninh năng lượng là ưu tiên hàng đầu của các chính phủ trong khu vực.

Chuyên gia tư vấn Kate Dourian, thành viên không thường trú tại Viện Các quốc gia vùng Vịnh Arab ở Washington nhận thấy, thị trường khí đốt có thể sẽ tiếp tục khan hiếm cho đến khi có nguồn cung cấp LNG mới - không phải từ Nga - sớm nhất vào năm 2025.

Vị chuyên gia này nhấn mạnh: "Có nghi ngờ rằng, EU sẽ tìm thấy sự đồng thuận xung quanh các biện pháp trừng phạt chặt chẽ hơn với Nga, bao gồm cả LNG".