Hội nghị Bắc Đới Hà: “Hộp đen” của chính trường Trung Quốc

Bắc Đới Hà là địa điểm du lịch nổi tiếng thuộc tỉnh Hà Bắc, nằm cạnh biển Bột Hải và cách thủ đô Bắc Kinh 280 km về phía Đông. Với bờ biển dài 22,5 km và bãi biển cát trắng dài 10 km, Bắc Đới Hà là nơi nghỉ mát ưa thích của những người phương Tây tại Trung Quốc thời nhà Thanh.

Thời nay, không chỉ là địa điểm nghỉ dưỡng, Bắc Đới Hà mùa hè còn được coi là “trung tâm chính trị” hay “Trại David” của Trung Quốc.

Nghỉ hè hay đi họp?

Có rất nhiều cách gọi về cuộc họp hay hội nghị bí ẩn này. Cuộc họp kín hay hội nghị đóng này không có lễ khai mạc hay bế mạc, cụ thể, và cũng không công bố chương trình nghị sự chính thức. Cách gọi sự kiện này thậm chí không được thống nhất là “cuộc họp” hay “kỳ nghỉ” của lãnh đạo.

 Tương truyền, hội nghị này được cho là bắt nguồn từ thói quen của Mao Chủ tịch tới bơi lội ở vùng biển này vào mùa hè, nên các nhà lãnh đạo đảng, chính phủ và quân đội đã tập họp tại đây. Bởi vì địa điểm diễn ra cuộc họp là tại khu nghỉ dưỡng Bắc Đới Hà, nên đơn giản gọi đây là hội nghị Bắc Đới Hà.

Tuy nhiên, truyền thông Trung Quốc thường không đưa tin các nhà lãnh đạo đi “nghỉ hè”. Tờ SCMP giải thích rằng giới lãnh đạo Trung Quốc không muốn công khai kỳ nghỉ bởi làm như vậy có thể ảnh hưởng đến uy tín chính trị và gây tổn hại đến hình ảnh tận tâm vì dân, vì nước.

Do những cuộc họp kín ở Bắc Đới Hà là nơi các lãnh đạo đương nhiệm và cựu lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) bàn thảo về phương hướng chính sách, thay đổi nhân sự cấp cao và đưa ra những quyết định lịch sử, nên nó còn được phương Tây gọi là “Hội nghị Thượng đỉnh Mùa hè”.

Điều đặc biệt là, Trung Quốc chưa bao giờ công bố thời điểm chính thức diễn ra hội nghị mùa hè dù cuộc họp này được coi là nơi quyết định vận mệnh Trung Quốc. Tất cả đều kín và không có trong chương trình nghị sự chính thức. Cách duy nhất mà báo chí và người quan tâm có thể nhận biết thời điểm hội nghị diễn ra là sự vắng mặt đồng loạt của giới lãnh đạo cấp cao trên các bản tin truyền hình buổi tối và tình hình kiểm tra an ninh chặt chẽ hơn bình thường ở Bắc Đới Hà.

“Kỳ nghỉ hè” chi phối chính trường

Có thể nói, sự bí ẩn của kỳ nghỉ Bắc Đới Hà đã khiến nó trở thành đề tài gây tò mò đối với nhiều hãng truyền thông nước ngoài và cả với người Trung Quốc.

Tờ SCMP nhận định, trong hơn 6 thập niên qua, những điều diễn ra tại Bắc Đới Hà dường như là tấm gương phản chiếu sự chuyển dịch trong chính trường Trung Quốc.

Thông thường vào cuối tháng 7, đầu tháng 8 hàng năm, truyền thông Trung Quốc và quốc tế lại xôn xao khi các thành viên Bộ Chính trị “mất tích”, báo hiệu hội nghị Bắc Đới Hà sắp mở màn.

Theo trang tin Đa chiều, hội nghị Bắc Đới Hà không phải là một cuộc họp công tác chính thức của Trung ương, tuy nhiên các thành viên tham dự đều là những lãnh đạo cấp cao, thường bao gồm các Ủy viên thường trực Bộ Chính trị, các nguyên lão về hưu, lãnh đạo cấp tỉnh…

Tại hội nghị Bắc Đới Hà, những người tham dự sẽ đưa ra quyết sách đối với đường lối chính sách và kể cả điều động nhân sự. Trong lịch sử, Hội nghị Bắc Đới Hà 1958 từng đưa ra quyết sách về chiến lược Đại nhảy vọt, thống nhất xây dựng mô hình công xã ở khắp các vùng thôn quê trên cả nước. Cũng trong mùa hè năm đó, ông Mao Trạch Đông ra lệnh dội pháo vào đảo Kim Môn do chính quyền Tưởng Giới Thạch kiểm soát…

Thực chất, Hội nghị Bắc Đới Hà có một tên gọi chính thống hơn, đó là “Chế độ nghỉ mát & làm việc của Trung ương”. Mùa thu năm 1953, Trung ương ĐCSTQ quyết định mùa hè sẽ công tác tại Bắc Đới Hà. Đến 1954, Quốc vụ viện ra quy định về phương châm sử dụng khu nghỉ dưỡng Bắc Đới Hà là “phục vụ Trung ương công tác trong mùa hè”, từ đó Bắc Đới Hà được nhắc đến với cái tên “Hạ đô” (thủ đô mùa hè).

Họp mặt tại Bắc Đới Hà bị “đóng băng” trong gần hai thập niên từ khi Cách mạng Văn hóa nổ ra vào năm 1966. Sau cái chết của Chủ tịch Mao Trạch Đông, ông Đặng Tiểu Bình trở thành lãnh đạo quyền lực nhất đất nước và cho tái khôi phục lại chế độ nghỉ mát tại Bắc Đới Hà sau 18 năm gián đoạn năm 1984.

Mùa hè năm 1987, chính sự kiện không chính thức ở Bắc Đới Hà đã quyết định về thế hệ lãnh đạo mới của Trung Quốc trước thềm đại hội toàn quốc vào cuối năm đó. Thông qua mô hình này, ông Đặng có thể kiểm soát quyền lực trên chính trường Trung Quốc trong một thời gian dài, mặc dù ông  chỉ nắm chức Chủ tịch Quân ủy Trung ương.

Năm 1997, sau khi ông Đặng qua đời, ông Giang Trạch Dân tiếp tục duy trì những luật lệ bất thành văn này. Tất cả thay đổi then chốt trong Bộ Chính trị cũng như báo cáo kế hoạch 5 năm đều được ông Giang trình bày với các cựu lãnh đạo ĐCSTQ trước khi tiến hành những thay đổi trong kỳ đại hội toàn quốc vào cuối năm 1997.

Trong năm đầu tiên khi ông Hồ Cẩm Đào lên nắm quyền (2003), truyền thống này từng bị phá vỡ do vướng dịch SARS. Tuy nhiên, sau đó các hội nghị kiểu này đã được khôi phục. Từ năm 2013, khi ông Tập Cận Bình cầm quyền, kỳ nghỉ mang tính “nghi thức” tiếp tục được duy trì.

Từ đó đến nay, hàng năm các quan chức cấp cao nhất của ĐCSTQ đều đến Bắc Đới Hà để nghỉ dưỡng và họp hội nghị cơ mật mặc dù vai trò và quy mô của hội nghị thường niên không chính thức tại Bắc Đới Hà đã thay đổi theo các đời lãnh đạo khác nhau của Trung Quốc.

Wang Zhengxu, chuyên gia về chính trị cấp cao Trung Quốc tại Đại học Nottingham, cho rằng từ thập niên 1980, cuộc gặp Bắc Đới Hà là một kênh quan trọng để các cựu lãnh đạo thể hiện ảnh hưởng còn lại của mình.

Chiến tranh thương mại che phủ Bắc Đới Hà 2018?

Năm nay, Hội nghị Bắc Đới Hà được cho là đã diễn ra từ đầu tháng 8. Theo Reuters, Hội nghị diễn ra trong bối cảnh Đại hội 19 của ĐCSTQ và kỳ họp Quốc hội hồi tháng 3 đã quyết bãi bỏ quy định Chủ tịch nước chỉ được đảm nhiệm hai nhiệm kỳ liên tiếp. Ở Trung Quốc hiện tại, người đúng đầu Nhà nước giữ 3 vị trí quan trọng nhất là Tổng bí thư ĐCSTQ, Chủ tịch nước và Chủ tịch quân ủy trung ương.

Thời điểm này trong nước cũng xảy ra vụ bê bối sản xuất vắc-xin rởm của công ty Trường Sinh bị phanh phui.

Tuy nhiên, giới thạo tin cho rằng các lãnh đạo Trung Quốc sẽ tập trung bàn thảo đối sách cho những thách thức từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Theo SCMP, nhiều chuyên gia nhận định tình hình căng thẳng hiện nay có thể tác động tiêu cực đến chính trị và chiến lược dài hạn của Trung Quốc.

Đặng Duật Văn, cựu biên tập báo Study Times thuộc Trường Đảng Ủy ban Trung ương ĐCSTQ, cho rằng bản thân chiến tranh thương mại sẽ không là trọng tâm của cuộc họp ở Bắc Đới Hà vì Bắc Kinh đã nêu rất rõ lập trường thời gian qua, mà chính là các hệ lụy từ chiến tranh thương mại đối với chính trị, xã hội, chính sách đối ngoại và cách điều hành đất nước. Ông Đặng nhận định, sức ép từ căng thẳng thương mại với Mỹ buộc các lãnh đạo Trung Quốc phải suy nghĩ lại về những chiến lược chủ đạo, quan hệ song phương và cách ứng xử với Mỹ.

Như những lý do đã nêu ở trên, Hội nghị Bắc Đới Hà 2018 không có bất cứ thông tin chính thức nào từ phía chính quyền.

Tuy nhiên, kênh truyền thông thuộc Nhân dân Nhật báo của ĐCSTQ hôm 9/8/2018 dẫn lời của người tham gia “kỳ nghỉ” tiết lộ: “So với trước đây, không khí của 'kỳ nghỉ' năm nay có phần khác biệt”, “căng thẳng” và “cấp bách”.

Thông qua phỏng vấn nhân vật, bài báo của truyền thông nhà nước đã phần nào xác nhận chiến tranh thương mại Trung - Mỹ trở thành chủ đề thảo luận trong thời gian diễn ra Hội nghị Bắc Đới Hà và gây áp lực rất lớn cho tầng lớp đưa ra quyết sách của ĐCSTQ. Giới quan sát cho rằng, đây cũng là dịp để ban lãnh đạo Trung quốc đánh giá lại và cân nhắc điều chỉnh một số chính sách.