Ngành công nghiệp sản xuất, bao gồm chất bán dẫn và ô tô, đang phục hồi nhanh chóng, nhưng ngành dịch vụ, bao gồm du lịch và nhà hàng, vẫn đang phải oằn mình gắng gượng. Mức độ chênh lệch lạm phát ngày càng tăng giữa các ngành cho thấy sự phục hồi của chứng khoán do chính sách nới lỏng tiền tệ không phản ánh tình trạng thực sự của nền kinh tế.
| Ngày càng rõ ràng rằng, sự phục hồi của chứng khoán do nới lỏng tiền tệ không phản ánh thực nền kinh tế. (Nguồn: Reuters) |
Tăng trưởng - phần nổi của tảng băng
Ví dụ điển hình trong ngành bán dẫn là trường hợp của Renesas Electronics, một công ty bán dẫn hàng đầu ở Nhật Bản, đã thông báo với khách hàng về việc kéo dài thời gian giao hàng lên 12 tuần, gấp đôi thời gian thông thường do tình trạng thiếu chip. Nguyên nhân là do nhu cầu về chất bán dẫn cho các trung tâm dữ liệu đã tăng lên do có nhiều người làm việc trực tuyến tại nhà hơn. Nhu cầu về chất bán dẫn cho ngành công nghiệp ô tô cũng đã phục hồi nhanh chóng kể từ mùa thu năm ngoái, các công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (Trung Quốc) đã ghi nhận doanh thu hàng quý cao nhất trong giai đoạn tháng 10-12/2020.
Về ngành ô tô, doanh số bán ô tô hạng sang ở Trung Quốc đang tăng lên. Mercedes-Benz, BMW và Audi đã có doanh số kỷ lục trong năm 2020. Mặc dù sản lượng xe giảm mạnh vào mùa Xuân năm ngoái do dịch Covid-19, nhưng kể từ mùa Thu vừa rồi, nhu cầu đã phục hồi và các nhà sản xuất ô tô đang nhanh chóng tăng sản lượng.
Tuy nhiên, hình dạng tăng trưởng lành mạnh nói trên chỉ phản ánh một khía cạnh của nền kinh tế toàn cầu giữa cơn đại dịch; tình hình của ngành dịch vụ hoàn toàn khác biệt.
Tại Mỹ, doanh số bán hàng tại các trung tâm thương mại giảm mạnh trong tháng 12/2020, giảm 21% so với cùng kỳ năm ngoái. Theo Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia, hơn 110.000 nhà hàng ở Mỹ đã đóng cửa vĩnh viễn hoặc đóng cửa trong thời gian dài tính đến tháng 12/2020. Bên cạnh đó, Chỉ số Nhà quản lý Mua hàng IHS Markit cho thấy niềm tin của doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất tiếp tục ở trên mức đỉnh trước đại dịch, trong khi lĩnh vực dịch vụ hầu như vẫn ở dưới mức ổn định. Nhìn chung trong các nền kinh tế phát triển, tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội thực tế của châu Âu dự kiến rơi vào mức tăng trưởng âm trong tháng 10-12/2020, Nhật Bản cũng dự kiến sẽ tăng trưởng âm trong tháng 1-3/ 2021.
Khoảng cách giàu - nghèo sẽ gia tăng
Trong khi nền kinh tế thực đang hướng tới một đợt suy thoái khác do các hạn chế mới về di chuyển, thị trường chứng khoán toàn cầu đang ở mức cao trong lịch sử, với vốn hóa thị trường toàn cầu lần đầu tiên đạt mức 100 nghìn tỷ USD vào tháng 12 năm ngoái. Theo QUICK-FactSet đến ngày 22/1/2021, vốn hóa đã tăng 6% so với tháng trước, đạt 105 nghìn tỷ USD. Dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) về GDP danh nghĩa toàn cầu vào năm 2021 là 91 nghìn tỷ USD, đánh dấu một kỷ nguyên bất thường khi vốn hóa thị trường bị thiết lập để vượt quá mức GDP toàn cầu.
Ông Fumio Matsumoto, chiến lược gia trưởng của Okasan Securities, cho biết “Nền kinh tế càng tồi tệ, giá cổ phiếu càng tăng do các nhà đầu tư kỳ vọng vào các biện pháp kích thích kinh tế”. Số tiền các biện pháp kích thích mà các chính phủ trên thế giới thực hiện đã lên tới 1.300 nghìn tỷ Yen (khoảng12,5 nghìn tỷ USD).
Những người bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch phần lớn là công nhân bán thời gian hoặc những người trẻ tuổi làm việc trong ngành thực phẩm và du lịch. Các chính sách kinh tế táo bạo là cần thiết để hỗ trợ những người lao động dễ bị tổn thương trong lĩnh vực này, nhưng mức độ chi tiêu tài khóa lớn và chính sách nới lỏng tiền tệ của các ngân hàng trung ương hiện đang khiến thị trường tài chính trở nên quá nóng.
Các chính sách tài khóa và tiền tệ này sẽ càng làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo giữa các tầng lớp. Mặt khác, nếu rủi ro lạm phát gia tăng do giá tài sản tăng cao và bùng nổ lĩnh vực sản xuất, thị trường tài chính sẽ có nhiều khả năng chứng kiến các ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách, dẫn đến giá cổ phiếu giảm mạnh.
Mặc dù lạm phát của Nhật Bản tăng trưởng âm, nhưng giá thiết bị gia dụng như máy tính để bàn và lò vi sóng đang tăng do nhiều người làm việc tại nhà hơn. Tại Mỹ, lạm phát đã ổn định trên 1% kể từ mùa hè năm 2020; giá nhà ở tháng 12/2020 tăng 13% so với cùng kỳ năm ngoái, cho thấy các nhà đầu tư đã dần nhận thức về lạm phát, theo đó, lợi tức kho bạc kỳ hạn 10 năm của Mỹ đang dần tăng lên. Nếu đại dịch tiếp tục kéo dài, chính phủ và ngân hàng trung ương các nước sẽ gặp càng nhiều khó khăn trong điều hành chính sách.