| Đóng vai trò là đối trọng với tầm ảnh hưởng quá lớn của Trung Quốc và sự suy giảm hiện diện của Mỹ tại châu lục này, Nga đã xây dựng các mối quan hệ đối tác quân sự mới nhằm tái lập chính mình như một thế lực đáng kể ở châu Phi. (Nguồn: The Economist) |
Tờ Arab news nhận định, trong khi hầu hết thế giới đang bị ám ảnh về khả năng can dự của Nga vào nền tảng chính trị Mỹ và sức mạnh ngày càng lớn của Moscow ở khu vực Trung Đông, thì Nga đã âm thầm tiến sâu vào châu Phi.
Đóng vai trò là đối trọng với tầm ảnh hưởng quá lớn của Trung Quốc và sự suy giảm hiện diện của Mỹ tại châu lục này, Nga đã xây dựng các mối quan hệ đối tác quân sự mới nhằm tái lập chính mình như một thế lực đáng kể ở châu Phi. Kể từ sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh đến nay, Moscow mới thực sự cho thấy tầm ảnh hưởng của mình từ Angola cho đến Tanzania.
Thách thức sức mạnh của Trung Quốc
Cũng như với trường hợp Syria, nỗ lực của Nga sẽ trở nên khó khả thi hơn nếu Mỹ không “bỏ rơi” khu vực này. Bắt đầu với việc cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama xoay trục chính sách sang châu Á và sau đó là sự “chối bỏ” của Tổng thống Donald Trump đối với sức mạnh và ảnh hưởng của Mỹ tại châu Phi.
Chính quyền Washington đã hạ cấp rõ rệt các vị trí kinh tế, văn hóa và quân sự của mình tại lục địa này. Nhiều sứ quán Mỹ đã không còn đại sứ hay nhân viên nòng cốt. Ngay cả tại Nam Phi, một trong những nền kinh tế quan trọng nhất tại châu Phi, vị trí Đại sứ cũng chỉ mới được bổ nhiệm hồi cuối tháng Chín vừa qua, chấm dứt thời kỳ bỏ trống trong gần 3 năm.
Nga đã nhanh chóng tận dụng cơ hội này để thách thức sức mạnh của Trung Quốc ở châu Phi. Trong sáng kiến “Vành đai, Con đường” (BRI) của Bắc Kinh – một dự án đầy tham vọng được tạo ra nhằm định hướng lại dòng chảy thương mại từ phương Tây sang Trung Quốc, Chính phủ Trung Quốc đã mở rộng nguồn tín dụng và ảnh hưởng của mình trên khắp châu Phi.
Thông qua tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng công cộng ở những quốc gia nghèo hơn, Trung Quốc đã đưa một số quốc gia châu Phi vào quỹ đạo kinh tế của mình thông qua các khoản vay. Ngoài chính sách “ngoại giao bẫy nợ”, Trung Quốc cũng đang thống trị thị trường công nghệ châu Phi khi thị trường này đang tràn ngập điện thoại thông minh Trung Quốc, ứng dụng của Trung Quốc như WeChat trở nên rất phổ biến. Rõ ràng, Bắc Kinh đã tự khẳng định mình là một “siêu cường” ở châu Phi.
Ý đồ của Nga
Khác với Trung Quốc, Nga chọn hướng mở rộng ảnh hưởng chủ yếu thông qua hỗ trợ quân sự và truyền thông. Theo Daily Maverick, một tờ báo của Nam Phi, Nga hiện là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho châu Phi và đã ký thỏa thuận quân sự với 21 quốc gia tại lục địa này.
Ngoài các thỏa thuận quân sự và hợp tác đào tạo với gần một nửa các quốc gia châu Phi, Moscow còn duy trì các quan hệ đối tác năng lượng hạt nhân với Ai Cập, Rwanda, Ethiopia, Uganda và Zambia.
Thay vì chuyển sang tìm kiếm sự giúp đỡ từ nước láng giềng Nam Phi hay thậm chí là Liên minh châu Phi (EU), Mozambique lại lựa chọn các lực lượng của Nga để đối phó với những cuộc nổi dậy trong nước. Tương tự như Mozambique. Các lực lượng của Nga cũng đang huấn luyện quân sự cho quân đội Tanzania để được phát triển và thử nghiệm vũ khí tại quốc gia này.
Nhiều thỏa thuận khác cũng đã được Moscow ký kết với Niger, Nigeria, Sudan, Mali, Madagascar và Eritrea. Thành quả của những thỏa thuận này là dấu ấn tăng trưởng ấn tượng trong kim ngạch thương mại giữa Nga và châu Phi, từ mức 17,4 tỷ USD năm 2017 lên 20,4 tỷ USD năm 2018.
Tháng Mười vừa qua, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Nga-châu Phi lần đầu tiên ở thành phố Sochi (Nga) nhằm giới thiệu những thành quả trong nỗ lực của Nga ở lục địa này. Hội nghị đã thu hút tới 43 trên tổng số 55 nguyên thủ quốc gia châu Phi tới tham dự.
Lo ngại trước việc Nga đang thâm nhập ngày càng sâu vào một trong những khu vực tăng trưởng ấn tượng trên thế giới, báo chí Mỹ hiện đang tích cực đưa tin về sự cạnh tranh giành ảnh hưởng địa - chính trị của Moscow tại châu Phi.
Đơn cử như tờ New York Times đưa tin Nga đang triển khai "vũ khí tuyên truyền quốc tế" của mình dưới hình thức phổ biến kênh truyền hình RT thuộc sở hữu nhà nước và hãng tin tức Sputnik tới nhiều quốc gia khác nhau tại châu Phi nhằm truyền bá thông điệp Moscow sẵn sàng tham gia cùng với châu Phi dựa trên các điều khoản đôi bên cùng có lợi.
Cũng như Bắc Kinh và Washington trước đây, Moscow coi châu Phi là một tài sản quý giá trong quỹ đạo địa - chính trị mới của mình. Nga đã thành công trong việc thâm nhập Trung Đông và giờ sự tập trung của Moscow đổ dồn vào mảnh đất với nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào.
Mặc dù vậy, Mỹ chắc chắn cũng sẽ không dễ dàng từ bỏ vị thế một siêu cường toàn cầu của mình.