'Nghêu Sò Ốc Hến': Câu chuyện dân gian bước vào hiện tại qua ngôn ngữ múa rối cạn

Vở diễn Nghêu Sò Ốc Hến phiên bản rối cạn của Nhà hát Múa rối Việt Nam vừa ra mắt công chúng cho thấy, khi được tiếp cận bằng tư duy sáng tạo nghiêm túc, nghệ thuật múa rối không chỉ giữ được bản sắc mà còn tìm được tiếng nói chung với công chúng hôm nay.

Tác phẩm của nghệ sĩ Việt Nam gây ấn tượng tại Riyadh Đưa gốm Việt vào dòng chảy nghệ thuật đương đại Tác phẩm của nghệ sĩ gốc Việt tỏa sáng tại triển lãm nghệ thuật tầm cỡ thế giới

Trong bối cảnh các loại hình giải trí hiện đại ngày càng chiếm ưu thế, việc thu hút công chúng, đặc biệt khán giả trẻ đang là bài toán không dễ với sân khấu truyền thống nói chung và sân khấu múa rối nói riêng.

Phiên bản rối cạn của Nghêu Sò Ốc Hến chạm được đến cảm xúc của công chúng đương đại cho thấy sức sống bền bỉ của chất liệu dân gian khi được tiếp cận bằng tư duy sáng. (Ảnh: Hạnh Nguyên)

Luồng gió mới từ sân khấu rối cạn

Nghêu Sò Ốc Hến là một trong những câu chuyện dân gian tiêu biểu, mang đậm tinh thần phê phán và phản kháng xã hội. Tác phẩm phản ánh đời sống thường nhật của người dân lao động xưa, đồng thời sử dụng thủ pháp trào lộng, châm biếm sâu sắc để vạch trần thói cửa quyền, tham lam và sự lộng hành của tầng lớp quan lại địa phương.

Với giá trị nội dung, câu chuyện đã đi vào đời sống sân khấu qua nhiều loại hình khác nhau như chèo, tuồng, cải lương, kịch nói, xiếc… khẳng định sức sống lâu bền của một tích truyện dân gian trong đời sống nghệ thuật.

Tiếp nối hành trình ấy, Nhà hát Múa rối Việt Nam đã lựa chọn chuyển thể tác phẩm dưới hình thức rối cạn, câu chuyện hài hước phản ảnh sức nặng của đồng tiền lên con người, đồng thời tôn vinh trí tuệ, lòng nhân ái và khát vọng sống thiện lương. Đây là một quyết định táo bạo, thể hiện tư duy sáng tạo và tinh thần dấn thân vì nghệ thuật. Bởi múa rối, đặc biệt là rối cạn, không phải loại hình mạnh về lời thoại, mà thiên về hình thể và biểu đạt thị giác.

Thiết kế đồng xu mang nhiều triết lý sâu sắc tạo ấn tượng với khán giả. (Ảnh: Hạnh Nguyên)

Dựa trên kịch bản gốc của soạn giả Hoàng Châu Ký, kịch bản múa rối do Công Phượng chuyển thể đã được chắt lọc, cô đọng, giảm tối đa sự dài dòng của ngôn từ nhưng vẫn giữ lại tinh thần cốt lõi của câu chuyện. Nhịp điệu của vở diễn được làm nhanh, gọn, phù hợp với cảm thụ của khán giả đương đại, đặc biệt là khán giả trẻ.

Chạm đến trái tim công chúng

Với cách tiếp cận của nghệ thuật múa rối, câu chuyện Nghêu Sò Ốc Hến hiện lên một cách sống động. Những chi tiết dân gian được giữ gìn trọn vẹn, đồng thời được “trẻ hóa”, làm mới bằng thủ pháp nghệ thuật độc đáo, giúp câu chuyện trở nên gần gũi và có sức hấp dẫn hơn với khán giả đương đại.

NSND Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam chia sẻ: “Khi chuyển thể sang nghệ thuật múa rối, điều quan trọng không phải là kể lại câu chuyện dân gian, mà là làm sao để tinh thần dân gian ấy tiếp tục cất tiếng nói trong bối cảnh hôm nay. Với cách tiếp cận ấy, câu chuyện Nghêu Sò Ốc Hến hiện lên sinh động và gần gũi.

Những chi tiết dân gian quen thuộc được giữ gìn, đồng thời được làm mới bằng các thủ pháp nghệ thuật hiện đại, giúp vở diễn vừa giữ được tiếng cười dân gian, vừa không dừng lại ở sự mua vui đơn thuần.

Cảnh nhà Thị Hến trong vở “Nghêu Sò Ốc Hến”. (Ảnh: Hạnh Nguyên)

Thông qua tiếng cười, vở diễn còn phê phán thói cửa quyền, tham nhũng, sự lạm dụng đồng tiền – những vấn đề không chỉ tồn tại trong quá khứ mà vẫn hiện diện trong đời sống hôm nay. Chính sự gặp gỡ đó đã giúp câu chuyện dân gian bước ra khỏi "bảo tàng ký ức", trở thành một tác phẩm có khả năng đối thoại với khán giả hiện đại”.

Khán giả ở nhiều độ tuổi đã tìm thấy sự đồng cảm khi theo dõi vở diễn. Cô Nguyễn Thị Hà (Trung Yên, Hà Nội) chia sẻ: “Bên cạnh tiếng cười vui nhộn, hài hước, vở diễn còn phê phán khá sâu sắc thói cửa quyền, hống hách của tầng lớp quan lại xưa, đồng thời phản chiếu những vấn đề xã hội mang tính thời sự hôm nay. Câu chuyện về những người dân thấp cổ bé họng như anh Ốc, thầy bói Nghêu, Thị Hến… vì thế không hề cũ.”

Ở góc nhìn của khán giả trẻ, Nguyễn Huy Hoàng (sinh viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội) cho biết: “Điều khiến em ấn tượng nhất là thiết kế sân khấu. Hình ảnh đồng tiền xu lớn đặt giữa sân khấu rất lạ và dễ nhớ. Đồng tiền liên tục xoay, lật trong suốt vở diễn tạo cảm giác như mọi số phận đều bị cuốn theo nó. Xem vở diễn, em thấy câu chuyện không chỉ nói về xã hội ngày xưa mà vẫn khá gần với những gì đang diễn ra hôm nay.”

Phiên bản rối cạn của Nghêu Sò Ốc Hến chạm được đến cảm xúc của công chúng đương đại cho thấy sức sống bền bỉ của chất liệu dân gian khi được tiếp cận bằng tư duy sáng tạo. Thực tế tiếp nhận của khán giả cho thấy, làm mới chất liệu dân gian không phải là sự rời xa truyền thống, mà chính là cách để truyền thống tiếp tục hiện diện và cất tiếng nói trong đời sống hôm nay.

Trong bối cảnh sân khấu đang phải cạnh tranh với nhiều loại hình giải trí mới, đồng thời khẳng định vai trò xã hội của mình, vở diễn Nghêu Sò Ốc Hến cho thấy nghệ thuật truyền thống vẫn có khả năng chạm tới công chúng nếu biết khai thác đúng chiều sâu tư tưởng của dân gian – những vấn đề chưa bao giờ mất tính thời sự.

Chính từ sự đối thoại đó, sân khấu múa rối tìm thấy con đường đến gần hơn với khán giả hôm nay và khẳng định vị thế của mình trong đời sống văn hóa nghệ thuật nước nhà.