Sổ tay Văn hóa Đông - Tây

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Freud và khái niệm chết

Hữu Ngọc
TGVN. Freud đã có dịp thể nghiệm khái niệm cái chết của mình về mặt xã hội và bản thân. Những phân tích của ông về xung năng chết, sự hủy hoại, say mê giết người đều thành hiện thực.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
nha van hoa huu ngoc freud va khai niem chet Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Cái tóc trong văn hóa
nha van hoa huu ngoc freud va khai niem chet Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Chuyện cái bắt tay
nha van hoa huu ngoc freud va khai niem chet
Bác sĩ Freud (1856-1939) là người sáng lập môn phân tâm học.

Bác sĩ Freud được đánh giá cùng Einstein và Marx là ba bộ óc siêu việt đã làm đảo lộn tri thức và cuộc sống của con người thế kỷ XX. Một cuốn từ điển Mỹ có uy tín đã viết: “Trong thế kỷ XX, chỉ có một nhân vật có ảnh hưởng lớn đến tư duy và hành động của con người như Freud, đó là Einstein”. Ảnh hưởng của Freud sâu đậm trong y học, nghệ thuật, triết học, văn học, khoa học xã hội, đạo đức học, phong tục tập quán.

Freud (1856-1939) là bác sĩ chuyên môn thần kinh và tâm thần người Áo, lập ra môn phân tâm học. Là người gốc Do Thái, vì hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ, cuối đời ông phải bỏ nước (1938) sống lưu vong ở Anh cho đến khi chết.

Thuyết Freud đề cập cái sống và cái chết. Giai đoạn đầu tập trung vào cái sống khi phân tích cái Tôi. Phần Tôi vô thức được đánh dấu bởi các xung năng (pulsion). Xung năng là một động lực có tính bản năng, thôi thúc con người tìm thỏa mãn trong những nhu cầu sinh lý cơ bản là ăn uống, sinh dục... Thỏa mãn những nhu cầu ấy sinh ra khoái cảm (plaisir), cho nên gây ra ham muốn, tức là dục vọng. Ngoài hai xung năng cơ bản trên (ăn uống, sinh dục), còn có xung năng hung tính (công kích kẻ khác để tự bảo vệ, như thú vật). Những khoái cảm của xác thịt nói chung gọi là libido. Nếu bị dồn nén, libido có thể gây nhiễu hoặc bệnh tâm thần, hoặc chuyển hóa thành hoạt động văn nghệ xã hội (theo Nguyễn Khắc Viện).

Từ năm 1920, phân tâm học của Freud bước sang giai đoạn hai, tập trung vào xung năng chết (pulsion de mort), tức là thực chất của xung năng hung tính: ngược với nguyên tắc tìm khoái cảm để sinh tồn, xung năng này chạy theo sự hủy diệt (người khác và bản thân), có thể tìm khoái cảm trong phá phách và chết chóc.

Theo tờ báo ảnh của Pháp Le Monde (3/10/2009), Freud đã có dịp thể nghiệm khái niệm cái chết của mình về mặt xã hội và bản thân.

Về mặt xã hội, ông chứng kiến sự mở màn Thế chiến II. Ngày 1/9/1939, Đức Quốc xã tấn công Ba Lan, sau đó thì Pháp và Anh nhập cuộc. Ông theo dõi tình hình cuộc chiến hàng ngày qua đài. Những phân tích của ông về xung năng chết, sự hủy hoại, say mê giết người đều thành hiện thực.

Trong vô thức con người, ai cũng có ít nhiều mầm mống hủy hoại chết chóc của xung năng chết, cần kìm hãm và chống lại bằng văn hóa, văn minh, nghệ thuật lời nói... Tính chất dã man của Đức Quốc xã thể hiện nguyên chất xung năng chết.

Về mặt cá nhân, Freud cũng thể nghiệm xung năng chết khi phải chống chọi 16 năm với căn bệnh ung thư hàm từ năm 1923. Trong suốt 16 năm cuối đời, cái chết gắn liền hàng giờ, hàng phút với thể xác và tinh thần ông, cuộc sống có nghĩa là tập hợp lực lượng thể xác và tinh thần để kháng cái chết. Mỗi năm hai lần mổ hàm, tổng cộng 32 lần. Freud phải đeo hàm giả mà ông gọi là cái “quái vật”. Mặc dù chạy tia X, khối u vẫn ngày một tăng. Năm 1939, ông bảo: “Tao với mày chung sống đã 16 năm. Để xem ai mạnh hơn ai!”. Dường như bệnh càng tăng thì lý trí của ông càng cao, ông muốn chứng minh lý thuyết của ông là tâm lý có cuộc sống riêng của nó. Nhà văn Áo Zweig đã ca ngợi lòng dũng cảm của Freud chống ung thư: “Ông nói năng rất khó, nhưng không bao giờ chịu bỏ rơi người đối thoại. Với tâm hồn thép của ông, ông có tham vọng đặc biệt là muốn chứng tỏ với bạn bè rằng nghị lực của mình coi thường những hành hạ tầm thường của thể xác. Quả là một cuộc chiến đấu kinh khủng. Mỗi lần gặp ông, thấy bóng thần chết càng rõ ràng hơn trên bộ mặt ông”.

Để giữ được đầu óc minh mẫn, Freud không dùng nhiều thuốc an thần.

Ngày 21/9/1939, Freud cầm tay bác sĩ Schur, người chữa cho mình từ lâu và tâm sự: “Anh đã từng hứa không bỏ rơi tôi khi giờ chết sẽ điểm. Bây giờ thì chỉ còn sự tra tấn đối với tôi nên điều đó không còn ý nghĩa gì”. Ông nói thêm: “Anh thử bàn với con gái Anna của tôi, xem con tôi có cho như thế là đúng không, nếu đúng thì hãy chấm dứt!”.

Anna muốn kéo thêm cuộc sống của bố, nhưng Schur phân tích, nhấn mạnh về cái đau đớn ác nghiệt Freud phải chịu đựng, Anna đồng ý. Schur tiêm 3cc morphine cho Freud , và sau hai ngày hôn mê, Freud ra đi.

Ông không biết được là ba năm sau, bốn chị em gái của ông bị giết trong trại tập trung của Đức Quốc xã. Số phận đã tránh cho ông khỏi phải chịu cơn đau đớn tinh thần kinh khủng nữa. Đó! Cuộc đời của một vĩ nhân!

nha van hoa huu ngoc freud va khai niem chet

Nhà văn hóa Hữu Ngọc bàn về trí thức Việt Nam và hội nhập quốc tế

TGVN. Trao đổi với PV, nhà văn hóa Hữu Ngọc cho rằng: Giai đoạn hội nhập quốc tế trước, trí thức Việt Nam góp phần ...

nha van hoa huu ngoc freud va khai niem chet

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Tìm một hướng mới cho phát triển

TGVN. Phát triển chủ yếu khi đó là tăng trưởng kinh tế (GDP), điều dẫn đến chủ nghĩa tiêu thụ, cạnh tranh khốc liệt trên ...

nha van hoa huu ngoc freud va khai niem chet

Nhà văn hóa Hữu Ngọc bàn về hài hước

TGVN. Hài hước nuôi dưỡng đầu óc sáng tạo, khiến người bớt căng thẳng trong giây lát trước thực tế, gay go, làm cho không ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Quản trị an ninh phi truyền thống trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Quản trị an ninh phi truyền thống trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Những nguy cơ đe dọa an ninh phi truyền thống trên thế giới xuất hiện rất nhiều ở Việt Nam với tác hại vô cùng nghiêm trọng, đặt ra yêu ...
Trừng phạt Nga hay cuộc 'chiến tranh kinh tế' tổng lực của phương Tây trên khắp thế giới

Trừng phạt Nga hay cuộc 'chiến tranh kinh tế' tổng lực của phương Tây trên khắp thế giới

Các vòng trừng phạt Nga, có thể ít tác động tới chủ thể, nhưng một cuộc 'chiến tranh kinh tế' tổng lực của phương Tây đã khiến toàn thế giới ...
Tăng cường nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam

Tăng cường nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam

Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam, Thường trực Hội đã có nhiều cách làm sáng tạo đem lại hiệu quả thiết ...
Dự án y tế AI giảm gánh nặng chữa bệnh cho cư dân bản địa Australia

Dự án y tế AI giảm gánh nặng chữa bệnh cho cư dân bản địa Australia

Dự án y tế Healthy Connections nhằm giải quyết những thách thức trong việc tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản của cư dân vùng hẻo lánh ở phía ...
Trung Quốc 'ra đòn' mới, căng thẳng với EU đã tiến đến sản phẩm sữa

Trung Quốc 'ra đòn' mới, căng thẳng với EU đã tiến đến sản phẩm sữa

Ngày 22/11, Trung Quốc thông báo mở rộng cuộc điều tra chống trợ cấp đối với các sản phẩm sữa nhập khẩu từ Liên minh châu Âu (EU).
Mê mẩn khung cảnh của cung đường bao biển đẹp nhất Việt Nam ở Quảng Ninh

Mê mẩn khung cảnh của cung đường bao biển đẹp nhất Việt Nam ở Quảng Ninh

Tuyến đường bao biển nối Hạ Long và Cẩm Phả (Quảng Ninh) được đánh giá là một tuyến đường ven biển đẹp nhất Việt Nam bởi có sự kết hợp ...
Mê mẩn khung cảnh của cung đường bao biển đẹp nhất Việt Nam ở Quảng Ninh

Mê mẩn khung cảnh của cung đường bao biển đẹp nhất Việt Nam ở Quảng Ninh

Tuyến đường bao biển nối Hạ Long và Cẩm Phả (Quảng Ninh) được đánh giá là một tuyến đường ven biển đẹp nhất Việt Nam bởi có sự kết hợp của núi và biển.
Miễn phí vé tham quan Thành nhà Hồ nhân ngày Di sản văn hóa Việt Nam

Miễn phí vé tham quan Thành nhà Hồ nhân ngày Di sản văn hóa Việt Nam

Nhân kỷ niệm ngày Di sản văn hóa Việt Nam, sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại Di sản Thành nhà Hồ.
Xứ Đài mùa Thu Đông: Thiên đường cho những người yêu hoa

Xứ Đài mùa Thu Đông: Thiên đường cho những người yêu hoa

Thiên nhiên của đảo Đài Loan (Trung Quốc) quanh năm như một bức tranh sống động, mùa nào cũng thu hút đông đảo du khách đến thưởng ngoạn.
Australia: Ngành du lịch kỳ vọng tăng trưởng tốt nhờ công cụ mới

Australia: Ngành du lịch kỳ vọng tăng trưởng tốt nhờ công cụ mới

LIVE Framework là một công cụ tương tác, thân thiện với người dùng, giúp doanh nghiệp, tổ chức và chính phủ truy cập thông tin kịp thời và chính xác.
Festival Huế 2024: Những trải nghiệm mới trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe

Festival Huế 2024: Những trải nghiệm mới trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe

Từ ngày 22-24/11, Tuần lễ du lịch Chăm sóc sức khỏe - Wellness Tourism Weekend sẽ diễn ra trong khuôn khổ Lễ hội mùa Đông của Festival Huế 2024.
Nhật Bản: Trải nghiệm đặc biệt vào ban đêm với đoàn tàu nghệ thuật kỹ thuật số

Nhật Bản: Trải nghiệm đặc biệt vào ban đêm với đoàn tàu nghệ thuật kỹ thuật số

Những hành khách trên 'đoàn tàu nghệ thuật kỹ thuật số' chạy ban đêm ở Osaka (Nhật Bản) sẽ có dịp chiêm ngưỡng khung cảnh theo cách đặc biệt.
Vịnh Hạ Long và những lần được thế giới trao 'vương miện'

Vịnh Hạ Long và những lần được thế giới trao 'vương miện'

Cách đây gần 30 năm, ngày 17/12/1994, tại Thái Lan, lần đầu tiên Vịnh Hạ Long được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới.
Di sản văn hóa phi vật thể: 15 năm bảo tồn, phát huy giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Di sản văn hóa phi vật thể: 15 năm bảo tồn, phát huy giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Bắc Ninh đã không ngừng nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Dân ca Quan họ với nhiều cơ chế đặc thù.
Khám phá xác tàu đắm bí ẩn nhiều thế kỷ trong hồ lớn nhất Na Uy

Khám phá xác tàu đắm bí ẩn nhiều thế kỷ trong hồ lớn nhất Na Uy

Một xác tàu đắm được các nhà nghiên cứu Na Uy phát hiện ra tại Hồ Mjøsa của nước này, được xác định là có niên đại khoảng 7 thế kỷ trước.
Bộ sưu tập lấy cảm hứng từ các bảo vật quốc gia của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Bộ sưu tập lấy cảm hứng từ các bảo vật quốc gia của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Mang tên 'Khơi dậy tinh hoa, nối dài di sản', bộ sưu tập độc đáo đến từ thượng hiệu lụa DeSilk đã được giới thiệu tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Nghiên cứu xây dựng Bảo tàng Quốc gia 'Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình'

Nghiên cứu xây dựng Bảo tàng Quốc gia 'Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình'

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã có Công văn gửi UBND tỉnh Quảng Trị về việc xây dựng Bảo tàng Quốc gia 'Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình'.
Theo dấu chân Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Trung Quốc

Theo dấu chân Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Trung Quốc

Bảo tàng Hồ Chí Minh phối hợp với Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng tổ chức trưng bày chuyên đề 'Dấu chân Hồ Chí Minh ở Trung Quốc'.
Phiên bản di động