| Nhiều công nhân trẻ Nhật Bản không đủ thời gian để nghĩ đến chuyện lập gia đình. Nguồn: DW |
Mỗi khi các công ty tuyển thêm lớp lao động mới, nhiều người đã tỏ ra lo lắng về những áp lực lớn mà những lao động này có thể gặp phải.
Tháng Một vừa qua, có khoảng 910 nghìn nhân viên mới tham dự buổi lễ chào đón tại các công ty lớn nhỏ trên toàn Nhật Bản. Những lời chào đón của các vị chủ tịch và giám đốc điều hành đi kèm với những lời đề nghị các nhân viên mới nỗ lực hết sức vì sự phát triển của công ty. Nhiều nhân viên mới tâm niệm công ty như gia đình mới của mình nhưng ít người nghĩ đến ảnh hưởng tiêu cực của công việc đến cuộc sống của họ.
Thậm chí ít người nhớ đến trường hợp của Mina Mori, 26 tuổi đã tự sát vào tháng Sáu năm 2008, chỉ hai tháng sau khi gia nhập công ty Watami, công ty sở hữu một loạt các quán bar Izakaya.
Mãi đến tháng 12/2015 công ty Watami mới đồng ý bồi thường cho cha mẹ của Mori 1,03 triệu Euro vì cái chết của cô con gái. Công ty này được thành lập bởi Miki Watanabe, một chính trị gia ở Thượng viện Nhật Bản, phải nhận được lệnh của tòa án để cung cấp chi tiết về vụ việc mới đưa ra lời xin lỗi trên trang web của mình.
Mori đã phải ở lại trong quán bar qua đêm khi ca làm việc kéo dài 10 giờ và kết thúc sau khi không còn chuyến tàu nào nữa. Ước tính mỗi tháng cô phải làm thêm trung bình 140 giờ không được trả lương.
Trong một bức thư viết không lâu trước cái chết, Mori nói: "Cơ thể tôi đau. Tôi cảm thấy kiệt sức. Tôi cảm thấy cảm xúc tê liệt. Tôi không thể di chuyển nhanh như tôi muốn. Xin hãy giúp tôi."
"Karoshi" tăng cao
Thống kê của chính phủ công bố trong tuần này cho thấy các trường hợp "karoshi" - một thuật ngữ tiếng Nhật có nghĩa là tử vong do làm việc quá sức - tăng vọt lên 1.456 ca trong năm tài khóa 2014-2015 kết thúc vào tháng Ba năm 2015. Trong khi đó, có tổng cộng 1.576 trường hợp tự sát do làm việc quá sức trong giai đoạn 2004 đến năm 2008 .
Các nhà phân tích chỉ ra, tình hình đang trở nên nghiêm trọng do thiếu hụt lao động trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả y tế, dịch vụ xã hội và xây dựng.
"Chúng tôi đang nhìn thấy có rất nhiều lý do tại sao vấn đề này ngày càng trở nên tồi tệ hơn", Hiroshi Kawahito, người đứng đầu Văn phòng Luật Kawahito ở Tokyo nói.
Kể từ khi bong bóng kinh tế của Nhật Bản bùng nổ vào đầu năm 1990, nền kinh tế đã bị đình trệ, có nghĩa là các công ty buộc phải thực hiện các biện pháp tinh giản biên chế và tuyển nhiều công nhân tạm thời hơn.
"Bên cạnh đó, người lao động toàn thời gian cũng phải làm việc giờ hơn và nhiều áp lực hơn", ông Hiroshi Kawahito nói. "Nỗi sợ hãi của họ là nếu họ không phấn đấu, họ sẽ mất công việc toàn thời gian của họ, do đó họ phải cố chịu đựng tình trạng này".
Một phần tư thế kỷ đã trôi qua kể từ khi bong bóng kinh tế vỡ, thì việc không được trả lương khi làm thêm giờ, ngày nghỉ ngắn hơn và ít đặc quyền đã trở nên phổ biến ở Nhật Bản.
Luật lao động chưa đủ chặt chẽ
"Các quốc gia châu Âu có giới hạn về số giờ mà nhân viên có thể làm việc", ông Kawahito nói. "Chúng tôi có các quy định về giới hạn tương tự ở Nhật Bản, nhưng các công ty lách luật bằng cách ký các thỏa thuận với người lao động và công đoàn".
Theo ông Kawahito, ngày làm việc 12 trở nên bình thường ở Nhật.
Robert Dujarric, giám đốc Viện nghiên cứu châu Á đương đại tại trường Đại học Temple, có cơ sở ở Tokyo cho rằng điều kiện làm việc của Nhật Bản là "tàn bạo". Ông Robert Dujarric chia sẻ với phóng viên tờ DW rằng công việc làm nhiều giờ, các kỳ nghỉ ngắn, áp lực lớn nên sau khi rời văn phòng, họ thường phải giải tỏa bằng các đi uống rượu với các đồng nghiệp.
Chính phủ đã cố gắng để giải quyết vấn đề này, qua một đạo luật vào cuối năm 2014 được thiết kế để ngăn chặn hiện tượng karoshi bằng cách giám sát các công ty và nghiên cứu trường hợp tử vong do bệnh tật hay do làm việc quá sức. Năm ngoái, nhà chức trách điều tra 2.362 đơn khiếu nại và báo cáo có 60% các trường hợp vi phạm.
Trong khi đó, Kawahito tin rằng con số các trường hợp được báo cáo hoặc điều tra chỉ là phần nhỏ, ông cũng đồng thời chỉ ra các hậu quả do làm việc quá sức. “Các công nhân trẻ tuổi phải làm việc nhiều giờ nên không có thời gian cho bạn trai hay bạn gái. Họ chỉ biết đến công việc và công việc, và họ sẽ kết hôn muộn hơn nhiều. Nếu họ kết hôn quá muộn thì họ sẽ không có con”. Kawahito nói thêm rằng, Chính phủ Nhật Bản lo lắng về sự suy giảm dân số và dân số già nhưng chưa hành động đủ để giúp người dân có cuộc sống gia đình bình thường.