Duras tên thật là Marguerite Donnadieu(1914- 1996), năm 1943 bà đổi thành Margarite Duras theo tên một làng vùng Garonne, nơi có ngôi nhà của cha mẹ bà. Sinh tại Gia Định, cha là một giáo sư toán và mẹ là một cô giáo tiểu học, hiệu trưởng của trường École De jeunes filles tức trường Tiểu học Trưng Vương ngày nay ở Sa Đéc. Tuổi thơ và thời niên thiếu ở Việt Nam, đã gợi nên nhiều cảm hứng và in đậm trong những tác phẩm của bà. Năm 18 tuổi Duras trở về Pháp. Trong suốt cuộc đời bà đã viết 51 cuốn tiểu thuyết, thực hiện 15 bộ phim và hàng chục vở kịch khác nhau. Điều đó đã đưa bà trở thành một trong những nhà văn quan trọng nhất thế kỉ 20 của nước Pháp.
Người tình Hoa Bắc và mối tình đầu đầy nước mắt
"Mười lăm tuổi rưỡi, đang lúc qua sông..." chuỗi kí ức ăm ắp kỉ niệm về mối tình đầu tiên được khơi nguồn như thế, say đắm, ám ảnh, thấm đẫm nhục cảm. Mối tình thao thiết ấy được kể với bối cảnh Việt Nam những năm ba mươi, từ giải miệt vườn Sa Đéc mênh mông mà nghèo khó cho đến vùng Chợ Lớn - Gia Định đô hội, phồn hoa, từ ngôi nhà đẹp đến mê hồn của Người tình Hoa Bắc ở Vĩnh Long hoang sơ đến căn hộ kiểu Pháp giữa Chợ Lớn sầm uất. Và dòng sông Mekong cuồn cuộn chảy mê mải, rười rượi những đam mê cháy bỏng giữa cô gái nhỏ hiện thân của Duras và Người tình Hoa Bắc. Mặc dù phải chia tay người đàn ộng Trung Hoa hơn gấp đôi tuổi mình ngay khi vừa tròn 18 tuổi để trở về mẫu quốc nhưng thiên tình sử đầy đau thương và nhục cảm ấy đã là một phần máu thịt của Duras, làm nên một nhà văn bất tử với những mối tình si làm ngây ngất lòng người. Mối tình vừa sợ hãi vừa bi thương vừa u mê vừa chói sáng ấy còn ám ảnh nhà văn cho đến tận những năm tháng cuối cùng của cuộc đời. Sau này khi đã thành danh trở thành một trong những tiểu thuyết gia xuất sắc nhát thế kỉ 20 của nước Pháp khi nghe tin người tình xa xăm từ thủa thiếu thời tưởng đã khuất lấp nghìn trùng qua đời tất cả những kỉ niệm, những xúc cảm ấy vẫn ùa về nguyên sơ khao khát trong bà. Và bà lại tiếp tục cầm bút để làm nên kiệt tác L’Amant de la Chine du Nord (Người tình Hoa Bắc) vào năm 1991.
Trong những dòng đầu tiên của cuốn sách Duras viết: “Tôi được biết anh ấy qua đời từ nhiều năm nay. Đó là vào tháng 5 năm 90, như vậy là cách đây một năm. Tôi chưa bao giờ từng nghĩ đến sự ra đi của anh ấy. Người ta còn nói với tôi rằng anh được an táng ở Sa Đéc, rằng ngôi nhà màu xanh vẫn luôn ở chỗ đó, nơi gia đình và con cái anh cư ngụ. Rằng anh được người ta yêu mến ở Sa Đéc vì lòng tốt, vì tính giản dị của anh và cũng bởi vì anh trở nên rất mộ đạo vào lúc cuối đời. Tôi từ bỏ công việc đang làm. Tôi viết câu chuyện giữa người tình Hoa Bắc và đứa trẻ: cô bé vẫn chưa có mặt trong cuốn truyện Người tình, họ không có đủ thời gian. Tôi viết cuốn truyện này trong niềm hạnh phúc điên dại. Tôi đắm mình trong cuốn tiểu thuyết một năm, giam mình trong năm đó cùng với tình yêu giữa người đàn ông Trung Hoa và cô bé. Tôi khônq đi xa hơn chuyến khởi hành của con tàu, nghĩa là chuyến ra đi của cô bé. Tôi đã không hình dung ra được người đàn ông Trung Hoa lại có thể ra đi, sự ra đi của thân thể, của làn da, của cái bộ phận ấy, của đôi bàn tay anh. Trong suốt một năm, tôi đã thấy lại cái độ tuổi khi tôi đi qua dòng MeKong trên chuyến phà từ Vĩnh Long”.
Nguyên mẫu Người tình Hoa Bắc tên thật là Huỳnh Thủy Lê (1894 – 1990), con trai út đại địa chủ Huỳnh Cẩm Thuận những năm đầu thế kỉ XX ở Sa Đéc. Hiện nay ngôi nhà cổ của ông là một địa chỉ văn hóa nổi tiếng của tỉnh Đồng Tháp.
Robert Antelme, cuộc chiến và Nỗi đau
Khi nhớ về người chồng đầu tiên của mình, Duras đã viết những dòng thấm đẫm thương đau trong cuốn tiểu thuyết La douleur (Nỗi đau) « Tôi không biết lúc nào mình đã đến trước mặt anh, chính anh, Robert L. Tôi nhớ là có tiếng khóc trong toà nhà, những người láng giềng đứng rất lâu trên cầu thang, các cánh cửa mở to. Về sau người ta bảo với tôi rằng bà gác cửa đã trang trí lối ra vào đế đón anh, nhưng sau khi anh đi qua, bà tháo tất cả và trốn vào nhà để khóc, điên cuồng. Trong ký ức của tôi, vào một lúc nào đó, các tiếng động im bặt và tôi nhìn thấy anh. Mênh mông. Trước mặt tôi. Tôi không nhận ra anh. Anh nhìn tôi. Anh mỉm cười. Anh cứ để cho nhìn. Một sự mệt mỏi phi phàm hiện lên trong nụ cười của anh, cái mệt mỏi của kẻ đã sống được đến tận giây phút này. Chính nhờ nụ cười ấy mà thình lình tôi nhận ra anh, nhưng rất xa, cứ như tôi nhìn thấy anh ở cuối một đường hầm. Một nụ cười bối rối. Anh xin lỗi là đã đến mức này, biến thành thứ đồ vứt đi như thế. Rồi nụ cười biến mất. Và anh lại thành người xa lạ. Nhưng vẫn biết kẻ xa lạ đó là anh, Robert L., hoàn toàn anh ».Nguyên mẫu của Robert L chính là nhà văn Robert Antelme, người đã kết hôn với Duras năm 1939 và cùng hoạt động trong một tổ chức kháng chiến tại Paris. Tháng 6 năm 1944, bị Gestapo bắt, Antelme được tự do lúc hết Thế chiến thứ hai sau khi đã qua nhiều trại tập trung ở Fresnes, Buchenwald, Gandersheim và Dachau. Tháng 4 năm 1945, nhờ người bạn Marguerite đi tìm dấu vết của Robert nhưng vô vọng. Cùng lúc, cô phát hiện ra tội ác kinh hoàng của phát xít Đức. Trong chờ đợi tuyệt vọng, hồ nghi, giận giữ, ban ngày cô làm việc cho Bộ phận tìm kiếm những người mất tích, còn ban đêm thiếp ngủ «trong cái hố đen, bên cạnh anh ấy đã chết » . Tháng 5 năm đó, một người bạn cùng tổ chức kháng chiến của Marguerite là François Mitterrand, lúc đó là thứ trưởng bộ Người lưu vong và Tù nhân, Tổng thống tương lai nước Cộng Hoà Pháp, tình cờ tìm thấy Robert trong một lán vứt người chết. Ông tổ chức cho Robert hồi hương. Suốt nhiều tháng trời, Marguerite chăm sóc bóng ma đó. Cho tận đến lúc ông hoàn toàn bình phục vào năm 1946. Sau đó 2 người đã chính thức chia tay nhưng mãi mãi về sau họ vẫn dành cho nhau một sự trân trọng và thương yêu vời vợi.
| Bìa cuốn tiểu thuyết "Người tình Hoa Bắc" |
Antelme in L’Espèce humaine (Loài người), tiểu thuyết duy nhất trong sự nghiệp văn chương của ông, kể lại những trải nghiệm nghiệm về cái đói, nỗi nhục, và sự chết chóc trong trại tập trung bằng một văn phong trần trụi đến lạnh người. Trong chốn địa ngục trần gian đó, con người tha hoá không phải vì ăn thứ rác rưởi, mà vì không chia sẻ thứ rác rưởi đó với đồng loại của mình. Tác phẩm là một kiệt tác của văn học đương đại, «một cuốn sách thiết yếu để hiểu thế kỷ 20», ở đó Antelme đã cho tất cả nhân loại một sự thật kinh hoàng về ý thức thuộc về loài người là điều duy nhất giúp ông sống sót, thoát khỏi thú tính mà Đức quốc xã muốn giam cầm đồng loại.
Dionys Mascolo, mười năm hạnh phúc và sôi động.
Duras và Altelme có chung với nhau một người con trai. Nhưng cuộc chiến khắc nghiệt lúc đó đã cướp đi sự sống của đứa trẻ vào năm 1942. Khi đó Altelme đang biệt vô âm tín trong những trại tập trung chết chóc còn Duras đang sống những ngày bi tráng nhất cuộc đời khi bà tham gia một cách tích cực vào phong trào phản chiến. Và trong thời gian đó bà đã gặp và yêu một người tình mới, một người bạn tri âm trong nghề cầm bút đồng thời cũng là người đồng chí, đồng đội của bà trong tổ chức bí mật. Người đó là nhà thơ, nhà cách mạng Dionys Mascolo.
Dionys Mascolo là người bạn thân với Altelme và François Mitterrand, vị tổng thống huyền thoại của nước Pháp sau này. Trong thời gian Altelme bị mất tích nhiều người nghĩ rằng ông đã chết ở đâu đó trong những trại tập trung khủng khiếp của phát xít Đức. Khi ấy Duras một mình vừa tham gia hoạt động cách mạng vừa nuôi con nhỏ. Và may mắn thay trong khoảng thời gian đó Dionys Mascolo xuất hiện và luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cô. Chính ông là người trợ giúp tích cực nhất giúp Duras tìm kiếm Altelme. Nhiều lúc tưởng chừng Duras đã bỏ cuộc nhưng Dionys đã giúp cô đứng dậy và tiếp tục cuộc tìm kiếm tưởng như vô vọng. Khi người con trai của Duras và Altelme qua đời chính là lúc cô thực sự rơi vào tuyệt vọng. Nhưng cũng chính lúc đó, sự quan tâm và nghị lực của người cách mạng trong Dionys đã giúp cô đứng vững. Và tình cảm giữa bà với Dionys bắt đầu nảy sinh, ban đầu chỉ là tình cảm đơn phương của người phụ nữ có trái tim luôn cháy bỏng nhựa sống ấy. Khi đã tìm thấy Altelme, Duras đã dành toàn bộ thời gian để chăm ông. Cho đến khi ông khỏe mạnh bà đã nói lên tình yêu thầm kín của mình với Dionys. Và Altelme và Duras đã chia tay nhau thanh thản tựa như một bản nhạc vừa ngân lên đã tắt nhưng đầy dư ba và cảm xúc.
Duras và Dionys Mascolo mặc dù không làm đám cưới nhưng đã sống với nhau 10 năm hạnh phúc và sôi động. Kết quả tình yêu của hai người là Jean Mascolo, sinh năm 1947 người sau này cũng theo nghiệp mẹ vừa viết văn, vừa tham gia lĩnh vực điện ảnh.
Yann Andréa, mối tình không tuổi
|
Khi họ gặp nhau lần đầu năm 1975, Marguerite Duras đã 61 tuổi, còn Yann Andréa mới 22 tuổi. Duras quá lừng danh, còn Yann chỉ là một người hâm mộ vô danh. Mối tình trớ trêu của họ đã trở thành chủ đề cho cả Paris đàm tiếu nhiều năm liền. Lần gặp gỡ đầu tiên ấy đã được Yann viết « ...Mùa hè đáng nhớ đó cực kỳ nóng nực. Đám sinh viên chúng tôi nóng lòng chờ đợi ngày công chiếu bộ phim India song ( Bài ca Ấn Độ ) dựng theo tác phẩm của Marguerite Duras. Chúng tôi kéo nhau vào rạp cả đoàn. Và không hiểu sao hôm ấy tôi lại tình cờ ngồi vào ngay hàng ghế đầu tiên, gần sát màn ảnh. Và ở cách tôi ba mét là nhóm làm phim và... Marguerite Duras! Trời ơi, công chúng đã đón chào nàng nồng nhiệt thế nào! Ngỡ như đó là một ngôi sao nhạc pop! Tôi còn nhớ như in hình ảnh của nàng: nàng mặc áo gilê da mềm màu hạt dẻ của hãng Gucci, đôi giày hiệu Weston bó lấy đôi chân thanh tú, váy kẻ ô mà có lẽ nàng đã mặc liên tục 30 năm liền, điếu thuốc lá trong tay... Nàng nhìn quanh có vẻ thẹn thùng... Người ta hỏi nàng dồn dập, còn nàng mỉm cười lộng lẫy và trả lời mọi câu hỏi một cách chi tiết. Với nỗi rụt rè vô cùng tận, tôi cũng định đặt cho nàng câu hỏi nhưng mới nói được nửa chừng đã tắc tị khiến cho khán phòng bật cười rũ rượi. Thật may là nàng cũng đoán được điều tôi định hỏi và trả lời đúng ý, nhưng lúc đó tôi còn tâm trí nào mà nghe nữa. Một niềm sung sướng trào dâng vô cùng khó tả!". Sau lần đó Yann thường xuyên viết thư cho Duras và phải mất 5 năm sau họ mới có dịp gặp lại nhau.
Đó là một ngày định mệnh ngày 29/7 năm 1980. Marguerite Duras đón Yann với nụ cười rạng rỡ. Họ trò chuyện với nhau đầy hứng khởi, nói hoài không chán. Tới gần nửa đêm, bà ngỏ ý muốn đưa anh đi dạo phố trên chiếc xe Peugeot-104 của bà. Kéo cửa xe xuống, một tay cầm vô lăng, bà vừa lái xe vừa vui vẻ hát ca khúc "Đời màu hồng" nổi tiếng với giọng ca Edith Piaf. Anh thì cố hòa theo giọng bà. Sau một tiếng lãng du trong đêm, bất ngờ bà bảo: "Anh có thể ở lại chỗ tôi, ngủ trong phòng con trai tôi ấy, cậu ấy hiện không có ở đây". Và thế là anh ở lại cùng bà. Và đêm nghỉ lại ấy kéo dài suốt 16 năm trời.
Sau khi Marguerite Duras mất, Yann Andréa trở nên nát rượu một thời gian nhưng rồi những hồi ức về 16 năm chung sống với nữ văn sĩ đầy cá tính này đã đánh thức trong anh khát khao sáng tạo. Cuốn sách mà anh viết về tình yêu của họ đã được thể hiện đầy cảm xúc và với một nghệ thuật cao, tới mức các nhà phê bình văn học cho rằng, dường như hồn bà đã nhập vào anh để làm sống dậy những ký ức của họ. Để hạnh phúc cho nhau, họ đã định sửa cả luật trời và dù không mấy thành công trong những cố gắng tuyệt vọng ấy, họ vẫn không phải là người bại trận trước số phận nghiệt ngã. Bởi lẽ, cuối cùng họ vẫn còn những trang văn có thể làm đồng loại nao lòng và đủ sức tin vào những điều kỳ diệu của tình yêu. Theo VieTimes