| Toàn cảnh Phiên họp. |
Phiên thảo luận về Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2016-2021 của Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao được phát thanh và truyền hình trực tiếp.
Thực hiện nghiêm, hiệu quả các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp và phòng, chống tham nhũng
Dự thảo Báo cáo của Tòa án nhân dân Tối cao về công tác của các tòa án trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV khẳng định, trong nhiệm kỳ qua, mặc dù số lượng công việc tăng (bình quân mỗi năm tăng khoảng 8%) với tính chất phức tạp, quy mô lớn và phải thực hiện nghiêm việc tinh giản biên chế nhưng các tòa án đã không ngừng đổi mới, triển khai nhiều biện pháp đột phá, sáng tạo, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Quốc hội giao và đạt được nhiều kết quả nổi bật như: Hệ thống tòa án nhân dân đã hoàn thành nhiệm vụ, đạt và vượt các chỉ tiêu, yêu cầu quan trọng Quốc hội giao với chất lượng cao; tổ chức xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế được Đảng, Nhà nước và nhân dân đánh giá cao, dư luận đồng tình, ủng hộ; triển khai thành lập hệ thống tòa án 4 cấp, nay hoạt động đã đi vào ổn định, nề nếp và phát huy tác dụng của mô hình tổ chức tòa án mới.
Tổ chức xét xử theo đúng tinh thần cải cách tư pháp với việc thực hiện ngày càng đầy đủ nguyên tắc tranh tụng, góp phần nâng cao chất lượng xét xử; triển khai mô hình phòng xét xử mới và mô hình phòng xét xử thân thiện; tổ chức thí điểm thành công việc đổi mới, hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trên cơ sở đó đã đề xuất và được Quốc hội xem xét, ban hành Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án.
Dự thảo Báo cáo của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao về công tác của ngành kiểm sát nhân dân trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV (2016-2021) nhấn mạnh, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao đã chỉ đạo toàn ngành kiểm sát quán triệt, thực hiện nghiêm, hiệu quả các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp và phòng, chống tham nhũng, các nghị quyết của Quốc hội về công tác đấu tranh phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm; nỗ lực triển khai, thực hiện quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp, tạo được sự chuyển biến tích cực trên tất cả các mặt công tác, nhất là nhiệm vụ phòng, chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm, thực hiện đạt và vượt các nhiệm vụ, chỉ tiêu công tác được Quốc hội giao.
Công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực, trách nhiệm công tố được tăng cường ngay từ giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; thực hiện nghiêm các nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của viện kiểm sát theo luật định, nhất là những nhiệm vụ mới, quy định mới của pháp luật; gắn hoạt động công tố với hoạt động điều tra; chất lượng tranh tụng của kiểm sát viên tại phiên tòa được nâng cao.
Viện kiểm sát các cấp đã phối hợp tốt với các cơ quan chức năng trong việc điều tra, truy tố, đưa ra xét xử nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, được dư luận đồng tình ủng hộ, tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa trong xã hội, củng cố thêm niềm tin của nhân dân vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Các trường hợp oan sai giảm, việc bỏ lọt tội phạm từng bước được hạn chế.
Đánh giá rõ hơn những tồn tại, có giải pháp khắc phục triệt để
Phát biểu tại Phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Tạo – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng thống nhất cao với những kết quả được nêu trong báo cáo tổng kết nhiệm kỳ của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân tối cao.
Với sự nỗ lực, cố gắng, các ngành, các cấp đã có nhiều đổi mới, cải cách, trong đó có một số giải pháp có tính đột phá, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về pháp luật, về tổ chức bộ máy, biên chế, về cơ sở vật chất, điều kiện làm việc để cơ bản hoàn thành tốt tất cả các nhiệm vụ, mục tiêu đã đề ra, có nhiều chỉ tiêu đạt và vượt so với chỉ tiêu được nêu trong nghị quyết Quốc hội về công tác tư pháp, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần Hiến pháp 2013 và Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị khóa IX về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.
Tuy nhiên, theo đại biểu, vẫn còn đâu đó những băn khoăn, trăn trở của cử tri và nhân dân về những hạn chế, bất cập đối với những hoạt động của các cơ quan tư pháp trong nhiệm kỳ vừa qua. Đó là, trong án hình sự có những vụ án lớn, án điểm đã được xử lý tốt, theo báo cáo của Tòa án thì xét xử các vụ án hình sự bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra oan sai, kết án oan người không có tội nhưng dường như đâu đó vẫn còn dư âm của một số vụ án gây tranh cãi đã được dư luận quan tâm về quyền con người trong tố tụng, về việc áp dụng các nguyên tắc về điều tra, truy tố và xét xử trong tố tụng hình sự. Đề nghị trong báo cáo của các cơ quan tư pháp cần phải đánh giá đầy đủ và chặt chẽ một cách khách quan hơn.
Cho ý kiến thảo luận, đại biểu Nguyễn Minh Sơn - Đoàn ĐBQH tỉnh Tiền Giang cho rằng, trong nhiệm kỳ tới cần tập trung giám sát, phân tích làm rõ hơn những tồn tại, hạn chế để có giải pháp khắc phục triệt để, nâng cao chất lượng trong công tác ngành. Ngoài ra, về nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại trong hoạt động của ngành tòa án nhân dân, báo cáo của Chánh án tòa án nhân dân có nêu một số quy định của pháp luật mâu thuẫn, chồng chéo nên còn có quan điểm nhận thức và áp dụng khác nhau giữa thẩm phán giữa các cấp Tòa án, đại biểu cho rằng đây là một vấn đề rất đáng lưu tâm.
Cuối năm 2020, thực hiện chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã có báo cáo rà soát văn bản quy phạm pháp luật thuộc tất cả các lĩnh vực quản lý nhà nước, với trọng tâm là pháp luật có tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đã tiến hành thẩm tra các báo cáo và gửi báo cáo cho các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ mười để nghiên cứu.
Kết quả nhận định chung là: "Tuy rằng còn có một số quy định chưa thống nhất hoặc chưa phù hợp trong văn bản quy phạm pháp luật nhưng cơ bản không ảnh hưởng đến thực tiễn thi hành dẫn đến phải sửa đổi, bổ sung ngay các văn bản quy phạm pháp luật. Một số nội dung khác chưa phù hợp là do thực tiễn phát sinh các vấn đề mới nên cần được tiếp tục tổng kết, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung. Một số nội dung gặp khó khăn trong thực tiễn thi hành là do khâu tổ chức thực hiện hoặc chưa kịp thời có văn bản hướng dẫn thi hành, không phải vướng mắc của luật, pháp lệnh, nghị quyết".
Do vậy, đại biểu đề nghị cần có nhận định rõ ràng, chính xác hơn về nội dung này để người dân, doanh nghiệp và chính các cơ quan nhà nước có cách hiểu chính xác. Thời gian tới, Tòa án nhân dân tối cao cần tăng cường phối hợp với Quốc hội, Chính phủ, Viện kiểm sát nhân dân tối cao để nâng cao hơn nữa chất lượng xây dựng pháp luật, đặc biệt là việc xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành pháp lệnh, nghị quyết có chứa quy phạm pháp luật.
Cần làm tốt hơn nữa công tác ngành tư pháp
Phát biểu tại Hội trường, đại biểu Ngọ Duy Hiểu- Đoàn ĐBQH Tp Hà Nội cho rằng, trong nhiệm kỳ tới, cần tiếp tục nâng cao chất lượng cán bộ của hai cơ quan, cả về chuyên môn, kỹ năng công tác, kiến thức xã hội, đặc biệt là sự liêm chính và ý thức về lẽ công bằng. Đại biểu rất quan tâm đến kiến thức xã hội, vì việc giải quyết các vụ án đòi hỏi kiến thức rất tổng hợp của nhiều lĩnh vực.
Trong khi đó, những người làm tiến hành tố tụng ở một công việc rất nhiều năm, lại ít tiếp cận thực tiễn, thì điều này sẽ dẫn đến rất khó khăn trong quá trình giải quyết các vụ việc, vụ án. Đồng thời, quan tâm hơn nữa tới phòng chống tội phạm ma túy. Vì tội phạm ma túy là tội phạm làm nảy sinh tiếp rất nhiều những loại tội phạm khác. Do vậy, chúng ta cần phải quan tâm. Chống 1 tội phạm ma túy, 1 trường hợp, 1 vụ án ma túy, đồng thời chúng ta là thực hiện kép và hơn cả kép để phòng, chống được nhiều những tội phạm khác có nguồn gốc từ tội phạm ma túy; rồi các tội phạm về lừa đảo trên mạng xã hội, tín dụng đen và tội phạm trẻ em.
Hơn nữa, đại biểu đề xuất cần có đề án để đưa các chức danh tố tụng, như điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán trải nghiệm ở các phòng tiếp công dân của đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp để thấu hiểu nhân dân hơn. Đại biểu cho rằng nếu các chức danh này mà chứng kiến những ánh mắt, những nỗi buồn và cả những câu chuyện của người dân nhiều năm đi đòi công lý thì chắc chắn những người tiến hành tố tụng sẽ động lòng và thấy mình cần phải thận trọng hơn, trách nhiệm hơn, công bằng và khách quan hơn.
Ngoài ra, cần huy động cả hệ thống chính trị và toàn xã hội tham gia phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật và các tranh chấp. Nâng cao quản lý hiệu quả quản lý xã hội và quản trị quốc gia để giảm tội phạm vi phạm pháp luật, nhất là đổi mới phương thức giáo dục của nhà trường, gia đình, xã hội, lan tỏa các giá trị đạo đức, văn hóa tốt đẹp để tạo môi trường chống virus tội phạm hiệu quả là vấn đề rất cần thiết.
Cũng quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Mai Khanh- Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình chỉ ra rằng, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, các cơ quan tư pháp cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa, nhất là trong việc xử lý các vụ án lớn, các vụ án nghiêm trọng mà dư luận quan tâm. Vì theo đại biểu, ở đây kết quả xử lý của các cơ quan tư pháp không chỉ là những kết quả riêng biệt của từng cơ quan mà nó thể hiện quan điểm, thái độ của Nhà nước đối với những vấn đề của xã hội. Do đó, cần có một sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa.
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, với mục tiêu và nhiệm vụ của công cuộc cải cách tư pháp đã được đặt ra trong Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị, với mục tiêu trọng tâm là nâng cao chất lượng xét xử, giải quyết các vụ án và lấy hoạt động của tòa án làm trung tâm.
Vấn đề này một số đại biểu cũng đã có nhắc tới, nhưng trong nhiệm kỳ tới, các cơ quan tư pháp, công an, Viện kiểm sát, Tòa án cần đặc biệt tham mưu cho Quốc hội, các cơ quan có thẩm quyền, cần ban hành những chính sách, những quy định, làm sao để hoạt động của các cơ quan tư pháp ngày càng độc lập.
Kết luận một số nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, các đại biểu Quốc hội đều ghi nhận và đánh giá các báo cáo được chuẩn bị công phu, nghiêm túc, chất lượng, cơ bản phản ánh đầy đủ, toàn diện kết quả các mặt công tác của Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân các cấp trong nhiệm kỳ 2016-2021, tán thành với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp.
Trên cơ sở phân tích, đánh giá những kết quả đạt được cũng như hạn chế tồn tại, các đại biểu Quốc hội tán thành với các giải pháp kiến nghị được nêu trong các báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp.
Đồng thời nhấn mạnh, đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp về hoàn thiện pháp luật, tổ chức cán bộ, tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện, trong đó có việc đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác của ngành trong nhiệm kỳ tới.