Từ Viện hàn lâm Thụy Điển đến giải thưởng Nobel [Kỳ cuối]

Hữu Ngọc
Năm 1895, Alfred Nobel ký ở Paris bức chúc thư gồm 300 từ kết thúc sự nghiệp và tư tưởng của cả cuộc đời.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Ảnh minh họa. (Nguồn: ABC)
Ảnh minh họa. (Nguồn: ABC)

Chúc thư cho nhân loại

Năm 1895, một năm trước khi chết, Alfred Nobel ký ở Paris bức chúc thư gồm 300 từ kết thúc sự nghiệp và tư tưởng của cả cuộc đời. Ông để lại phần lớn của cải, khoảng 30 triệu đồng Krona Thụy Điển, để đầu tư lấy lãi hàng năm thưởng cho những người đóng góp nhiều nhất cho nhân loại.

Nobel đề ra những giải thưởng này vì ông tin vào tương lai nhân loại: "Truyền bá trí thức là thúc đẩy sự thịnh vượng. Những đau khổ sẽ tiêu tan, những thành tựu của nghiên cứu khoa học cho chúng ta hy vọng...".

Ông muốn dành tiền thưởng cho những lĩnh vực khoa học mà suốt đời ông quan tâm (vật lý, hóa, sinh lý học, y học), văn học là một lĩnh vực làm phong phú trí tuệ, tình cảm (ông có làm thơ, viết văn rất hay) và tình anh em giữa các dân tộc, tức là hòa bình thế giới.

Chịu ảnh hưởng của nhà thơ lãng mạn Anh Shelly, ông rất ghét chiến tranh, ghét cả sự cãi lộn giữa những cá nhân. Ông chịu ảnh hưởng của người bạn gái thân thiết là Bertha von Suttner, một nhà hoạt động xã hội lỗi lạc đấu tranh cho hòa bình. Ông viết cho bà: "Những nhà máy của anh rất có thể chấm dứt chiến tranh nhanh hơn các cuộc hội họp của em". Ông đề ra một ý kiến bị coi là không tưởng: các chính phủ tự nguyện cùng nhau bảo vệ bất cứ quốc gia nào bị tấn công, dần dần sẽ dẫn đến giải trừ quân bị từng phần.

Việc thực hiện di chúc của ông Nobel không thuận buồm xuôi gió. Chỗ ở của ông có tại rất nhiều nơi, nhiều nước muốn đứng ra nhận phần. Cuối cùng, Thụy Điển là quê hương ông được hưởng quyền thực hiện di chúc.

Của cải của ông rải rác ở khắp tám nước châu Âu. Một số người thừa kế trong gia đình đặt vấn đề tranh chấp. Cuối cùng, một phụ tá của ông là Ragnar Sohlman đã dàn xếp việc thừa kế và đề ra được những quy tắc thực hiện chúc thư. Tổ chức Nobel (Fondation Nobel) được thành lập. Hồi đó, Thụy Điển và Na Uy cùng là một quốc gia; sau khi tách thành hai nước, những thể chế có liên quan đến các giải thưởng Nobel của hai quốc gia cộng tác với nhau rất chặt chẽ.

Tổ chức Nobel quản lý của cải do ông Nobel để lại, áp dụng những biện pháp hành chính về giải thưởng, nhưng quyền lựa chọn và quyết định người được giải thưởng lại thuộc về những tổ chức khác. Viện hàn lâm khoa học Thụy Điển quyết định các giải thưởng vật lý, hóa và cả khoa học kinh tế (giải này mới đặt ra từ 1968 do sáng kiến của Ngân hàng Thụy Điển), Hội nghị Nobel của viện Karolinska Institutet quyết định giải thưởng sinh lý học hay y học, Viện hàn lâm Thụy Điển quyết định giải thưởng văn học, Ủy ban Nobel Na Uy quyết định giải thưởng hòa bình.

Diện mạo của giải thưởng văn học Nobel

Tôi xin được nói riêng về giải thưởng văn học Nobel. Hàng năm, những người đủ tư cách có thẩm quyền (theo điều lệ) phải gửi đề xuất bằng văn bản đến Ủy ban Nobel văn học và Ủy ban giải thưởng văn học trước ngày 1/2. Đó là các viện sĩ Viện hàn lâm Thụy Điển và những viện hoặc hội tương tự, giáo sư văn học hoặc ngôn ngữ, những người đã được giải thưởng Nobel, chủ tịch các hội nhà văn quốc gia.

Giá trị giải Nobel năm 1991 là 6 triệu Krona Thụy Điển (khoảng gần 1 triệu USD). Theo chúc thư, Nobel muốn tặng giải cho "một tác phẩm xuất sắc có khuynh hướng lý tưởng". Cách giải thích "khuynh hướng lý tưởng" là thế nào thay đổi theo lịch sử.

Từ 1901 đến 1912, người ta chú trọng nội dung tác phẩm và hiểu "khuynh hướng lý tưởng" theo chủ nghĩa lý tưởng bảo thủ và thẩm mỹ lý tưởng chủ nghĩa của thế kỷ XIX. Lev Tolstoi bị gạt vì ông "phủ nhận nhà thờ, Nhà nước, quyền sở hữu cá nhân". Strindberg, nhà văn Thụy Điển lớn nhất, bị gạt vì có những tư tưởng quá cấp tiến. Giải thưởng được tặng cho bà Selma Lagerlof cũng là nhà văn Thụy Điển lớn.

Trong thời kỳ Thế chiến I (1914-1918), quan niệm chọn mở rộng ra ngoài châu Âu, nên nhà văn Tagore xứ Bengal (Ấn Độ) được giải. Người ta đề cao những nhà văn lên án chiến tranh hoặc thuộc các nước trung lập như Romain Rolland (Pháp), Heindenstam (Thụy Điển), Gjellerup và Pontoppidan (Đan Mạch).

Trong thập kỷ tiếp theo (1919-1929), "khuynh hướng lý tưởng" được hiểu là chủ nghĩa nhân đạo rộng mở. Điển hình cho sự lựa chọn này là nhà văn Đức Thomas Mann, nhà văn Ireland B. Shaw.

Những năm 30 kéo dài đến hết Thế chiến II (1930-1945) nhấn mạnh bản thông điệp nào có tiếng vang rộng rãi nhất đối với nhân loại. Do đó, cả một nền thơ hiện đại tinh vi mà phức tạp nằm ngoài quỹ đạo. Đáp ứng đòi hỏi trên tốt nhất nên kể nhà viết kịch Italy Pirandello, nhà viết kịch Mỹ O'Neil, các nhà viết tiểu thuyết Mỹ Sinclair Lewis và Pearl Buck.

Thời kỳ hậu chiến đến những năm 60 (1946-1960) đề cao những tác giả đi "tiên phong" như Hesse (Đức), Gide (Pháp), Faulkner (Mỹ).

Hai thập kỷ 70 và 80, Ủy ban Nobel "thực tiễn" hơn, quan tâm đến những thành tựu xuất sắc mà chưa được đánh giá đúng mức; địa bàn mở rộng. Một số thí dụ như I. Singer (Mỹ, Ba Lan), viết bằng tiếng Yiddish; Soyinka (Nigeria); C. Milosz (Mỹ, Ba Lan); Mahfouz (Ai Cập).

Một số tác phẩm được giải thưởng Nobel được cho là chọn theo ý đồ phục vụ chính sách "chiến tranh lạnh" như tác phẩm của nhà văn Tây Đức Heinrich Bill, các nhà văn Xô viết Pasternak, A. Solhzhenitsyn. Viện hàn lâm Thụy Điển thanh minh là đánh giá tác phẩm không theo tiêu chuẩn chính trị mà theo tính chất của nhà văn đứng ra bảo vệ các giá trị con người, nhất là theo giá trị nghệ thuật.

Một thoáng văn học Thụy Điển: Swedenborg, vị tiên tri phương Bắc [Kỳ cuối]

Một thoáng văn học Thụy Điển: Swedenborg, vị tiên tri phương Bắc [Kỳ cuối]

Swedenborg thấy Thượng đế ở khắp nơi. Sự sinh tồn, theo ông, là sự vươn lên cao của linh hồn, từng giai đoạn một tiến ...

Từ Viện hàn lâm Thụy Điển đến giải thưởng Nobel [Kỳ 1]

Từ Viện hàn lâm Thụy Điển đến giải thưởng Nobel [Kỳ 1]

Thư viện Nobel là một bộ phận của Viện hàn lâm Thụy Điển, đặt trụ sở ngay trong tòa lâu đài giao dịch Chứng khoán.

Lễ hội Văn hóa-Ẩm thực Việt Nam 2023 sắp được tổ chức tại Quảng Trị

Lễ hội Văn hóa-Ẩm thực Việt Nam 2023 sắp được tổ chức tại Quảng Trị

Với chủ đề 'Hồn dân tộc - Vị quê hương', Lễ hội Văn hóa-Ẩm thực Việt Nam 2023 sẽ diễn ra từ 28-30/4 tại Quảng ...

Nét văn hoá đặc sắc của 10 ngày cuối tháng Ramadan

Nét văn hoá đặc sắc của 10 ngày cuối tháng Ramadan

Hôm nay, ngày 20/4, theo lịch Hồi giáo là ngày cuối cùng của tháng lễ Ramadan. Giai đoạn 10 ngày cuối cùng của tháng chứng ...

Kỷ niệm 20 năm Công ước 2003: Việt Nam tự hào với những thành quả và đóng góp tích cực

Kỷ niệm 20 năm Công ước 2003: Việt Nam tự hào với những thành quả và đóng góp tích cực

Việt Nam có thể tự hào về những thành tựu và đóng góp cho việc thực hiện Công ước 2003, ở cả tầm quốc gia ...

Đọc thêm

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 30/3 và sáng 31/3: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh vòng 30 -  Brentford vs MU; Bundesliga vòng 27 - Munich vs Dortmund

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 30/3 và sáng 31/3: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh vòng 30 - Brentford vs MU; Bundesliga vòng 27 - Munich vs Dortmund

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 30/3 và sáng 31/3: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh vòng 30 - Brentford vs MU; La Liga vòng 30 - ...
XSMN 29/3, kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xổ số ngày 29 tháng 3

XSMN 29/3, kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xổ số ngày 29 tháng 3

XSMN 29/3 - xổ số hôm nay 29/3. trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay 29/3/2024. xo so mien nam. SXMN 29/3. kết quả xổ số ngày ...
Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 30/3/2024: Cự Giải vận trình sự nghiệp tốt

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 30/3/2024: Cự Giải vận trình sự nghiệp tốt

Tử vi hôm nay 30/3/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Việt Nam đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Nhóm châu Á-Thái Bình Dương tại Liên hợp quốc

Việt Nam đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Nhóm châu Á-Thái Bình Dương tại Liên hợp quốc

Đại sứ Đặng Hoàng Giang khẳng định Việt Nam sẽ hợp tác chặt chẽ với các thành viên và nỗ lực hoàn thành tốt công việc của Chủ tịch Nhóm.
Trực tiếp kết quả xổ số miền Nam - XSMN 29/3 - SXMN 29/3/2024 - kết quả xổ số hôm nay 29/3

Trực tiếp kết quả xổ số miền Nam - XSMN 29/3 - SXMN 29/3/2024 - kết quả xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay 29/3/2023. kết quả xổ số ngày 29 tháng 3. xổ số hôm nay 29/3. SXMN 29/3. XSMN ...
Giá cà phê hôm nay 29/3/2024: Giá cà phê thế giới quay đầu giảm mạnh, thị trường đón tín hiệu mới, sắp 'có biến'?

Giá cà phê hôm nay 29/3/2024: Giá cà phê thế giới quay đầu giảm mạnh, thị trường đón tín hiệu mới, sắp 'có biến'?

Giá cà phê robusta thế giới dự kiến còn hướng lên vùng kỷ lục 4.000 USD/tấn. Giá cà phê trong nước sẽ tiếp tục hướng tới các mức trên 100.000 ...
Xu hướng 'hoán đổi điểm đến' đang lan rộng trong ngành du lịch - 5 lý do cân nhắc

Xu hướng 'hoán đổi điểm đến' đang lan rộng trong ngành du lịch - 5 lý do cân nhắc

Lựa chọn một điểm đến phù hợp, tối giảm chi phí mà vẫn tận hưởng được những cảm xúc mới mẻ, tuyệt vời đang trở thành xu hướng lan rộng trong ngành du lịch toàn ...
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động