UNESCO thông qua công cụ chuẩn mực toàn cầu về đạo đức trong công nghệ thần kinh

UNESCO chính thức thông qua khuyến nghị về đạo đức trong công nghệ thần kinh nhằm bảo vệ quyền con người và hướng tới phát triển công nghệ có đạo đức.

UNESCO chính thức thông qua khuyến nghị về đạo đức trong công nghệ thần kinh. (Nguồn: Shutterstock)

Đây là kết quả của một quá trình bắt đầu từ năm 2019 do Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay khởi xướng, tiếp nối sau thành công của sáng kiến toàn cầu về khung đạo đức trí tuệ nhân tạo (AI) được thông qua vào năm 2021.

Bà Azoulay nhấn mạnh công nghệ thần kinh là "biên giới mới của tiến bộ nhân loại," song đi kèm với những nguy cơ đạo đức nghiêm trọng và tiến bộ công nghệ chỉ có ý nghĩa khi được dẫn dắt bởi đạo đức, phẩm giá và trách nhiệm với các thế hệ
tương lai.

Công nghệ thần kinh bao gồm những thiết bị có khả năng tương tác trực tiếp với hệ thần kinh để đo lường, điều chỉnh hoặc kích thích não bộ, mang lại nhiều triển vọng, đặc biệt trong y học như kích thích não sâu giúp điều trị trầm cảm, Parkinson, hay giao diện não – máy tính hỗ trợ người khuyết tật điều khiển chân tay giả hoặc giao tiếp bằng ý nghĩ.

Tuy nhiên, ngoài lĩnh vực y tế, việc sử dụng công nghệ này vẫn còn chưa được quản lý nghiêm ngặt.

Nhiều người sử dụng các thiết bị phổ biến như băng đô hay tai nghe kết nối mà không hay biết chúng có khả năng thu thập dữ liệu thần kinh tiết lộ cảm xúc, suy nghĩ hoặc phản ứng, và bị chia sẻ mà không có sự đồng ý.

Khuyến nghị của UNESCO kêu gọi các chính phủ đảm bảo tính bao trùm và khả năng tiếp cận của công nghệ thần kinh, đồng thời thiết lập các biện pháp bảo vệ tính thiêng liêng của tâm trí con người.

Văn kiện cũng cảnh báo các rủi ro khác đối với trẻ em và thanh thiếu niên, khuyến cáo không dùng công nghệ này ngoài mục đích y học; phản đối việc giám sát năng suất hay thiết lập hồ sơ cá nhân từ dữ liệu thần kinh; và nhấn mạnh cần sự minh bạch, đồng thuận rõ ràng của người dùng.

UNESCO luôn tự hào là tổ chức tiên phong thiết lập các quy chuẩn quốc tế về phát triển, ứng dụng và quản trị một cách có đạo đức các công nghệ mới nổi. Việc thông qua Khuyến nghị này củng cố vai trò lãnh đạo toàn cầu của UNESCO trong việc dự đoán các bước đột phá khoa học quan trọng.

UNESCO sẽ hỗ trợ các quốc gia thành viên rà soát chính sách, xây dựng lộ trình phù hợp và tăng cường năng lực để áp dụng các nguyên tắc này vào luật pháp quốc gia và thực tiễn.