| Cảng Sihanoukville ở Campuchia, một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường Trung Quốc. (Nguồn: Getty Images) |
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã khởi động BRI vào năm 2013, mục đích là khai thác sức mạnh của Trung Quốc trong lĩnh vực tài chính và xây dựng cơ sở hạ tầng nhằm xây dựng một cộng đồng chung lợi ích trên khắp châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh.
Tuy nhiên, theo nghiên cứu của AidData, "dự án thế kỷ" này của Tập Cận Bình đang phải đối mặt với những trở ngại lớn và những "cơn gió ngược" mạnh mẽ ở nước ngoài.
Brad Parks, một trong những tác giả của nghiên cứu trên nhận định: "Tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, ngày càng có nhiều nhà hoạch định chính sách tỏ ra thờ ơ với các dự án của BRI do lo ngại tình trạng 'đội giá', tham nhũng và nợ nần kéo dài".
Theo AidData, các dự án trị giá 11,58 tỷ USD ở Malaysia đã bị hoãn lại trong giai đoạn 2013-2021, trong khi các dự án trị giá gần 1,5 tỷ USD ở Kazakhstan và hơn 1 tỷ USD ở Bolivia cũng rơi vào tình cảnh tương tự.
Trong một tuyên bố, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng, không phải tất cả các khoản nợ đều không thể trả, đồng thời nói thêm rằng kể từ khi được triển khai, BRI "luôn duy trì các nguyên tắc tham vấn chung, đóng góp chung và chia sẻ lợi ích".
Bộ này cho biết, nhiều nước đối tác nhận định BRI đã đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế ở những quốc gia mà BRI được triển khai.
He Lingxiao - người phát ngôn của Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng cơ sở châu Á do Trung Quốc đứng đầu, vốn có liên quan mật thiết với BRI - cho rằng "các quy định bao trùm của BRI là rất hợp lý".
AidData đã nghiên cứu 13.427 dự án do Trung Quốc hậu thuẫn tại 165 nước trong suốt 18 năm qua, với tổng giá trị là 843 tỷ USD, và lưu ý rằng các cam kết tài chính phát triển quốc tế hàng năm của Bắc Kinh hiện gấp đôi của Mỹ.
Tuy nhiên, theo ông Parks, những thay đổi lớn trong cách nhìn nhận của công chúng đối với BRI đã khiến cho các nước tham gia sáng kiến này khó có thể duy trì quan hệ gần gũi với Bắc Kinh.
Nghiên cứu cho hay, ngày càng có nhiều dự án mà Trung Quốc hậu thuẫn dã bị trì hoãn hoặc đình lại kể từ khi BRI ra đời năm 2013, bằng chứng là nhiều nước đã cảm thấy hối hận vì tham gia sáng kiến này, chẳng hạn như Kazakhstan, Costa Rica and Cameroon.
Những rủi ro tín dụng cũng gia tăng. Nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình hiện mắc nợ Trung Quốc vượt mức 10% GDP. Nghiên cứu của AidData cho biết, 35% các dự án thuộc BRI đang phải vật lộn với tình trạng tham nhũng, vi phạm quy định lao động, gây ô nhiễm môi trường và bị công chúng phản đối.
Tháng 6/2021, Mỹ đã thông báo về một sáng kiến của nhóm G7 nhằm đối trọng với BRI của Trung Quốc. Sáng kiến này mang tên "Xây dựng lại thế giới tốt đẹp hơn" (B3W) nhằm cung cấp sự hỗ trợ về tài chính để các nước đang phát triển xây dựng cơ sở hạ tầng.
Ông Parks nói: "B3W sẽ làm gia tăng sự lựa chọn trong lĩnh vực tìm kiếm tài chính để phát triển cơ sở hạ tầng và BRI có thể bị ảnh hưởng".