| Vaccine Covid-19 không có khả năng bảo vệ mãi mãi. (Nguồn: iStock) |
Vaccine sởi bảo vệ trọn đời cho 96% số người được tiêm, vaccine thủy đậu bảo vệ bạn từ 10 tới 20 năm và các mũi tiêm phòng uốn ván kéo dài tác dụng một thập kỷ.
Trong khi đó, nhiều nước đang xem xét phê duyệt tiêm nhắc lại cho những người trưởng thành vừa mới chỉ tiêm vaccine Covid-19 được 6-8 tháng.
Mục tiêu của vaccine Covid-19 là cung cấp khả năng bảo vệ, tránh nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng hoặc tử vong.
Giáo sư sinh học Rustom Antia, Đại học Emory (Mỹ), người nghiên cứu các phản ứng miễn dịch, cho biết: “Một loại vaccine thực sự tốt sẽ giúp bạn không bị mắc bệnh ngay cả khi tiếp xúc với virus. Nhưng không phải tất cả các loại vaccine đều lý tưởng".
Ba cấp độ bảo vệ bao gồm bảo vệ đầy đủ chống lại nhiễm bệnh và lây truyền, bảo vệ chống lại bệnh trở nặng và lây truyền hoặc chỉ bảo vệ chống lại bệnh nghiêm trọng.
Hiệu quả phụ thuộc vào cường độ của phản ứng miễn dịch mà vaccine tạo ra, tốc độ suy giảm của các kháng thể, virus hoặc vi khuẩn có xu hướng đột biến hay không và cơ quan bị nhiễm bệnh. Ngưỡng bảo vệ là mức độ miễn dịch đủ để không bị ốm.
Giáo sư Mark Slifka, Đại học Khoa học & Sức khỏe Oregon cho biết: “Về cơ bản, đó là mức độ kháng thể hoặc kháng thể trung hòa trên mỗi ml máu”.
Ngưỡng 0,01 IU/ ml đã được xác nhận đối với bệnh uốn ván vào năm 1942 khi hai nhà nghiên cứu người Đức cố tình phơi nhiễm để kiểm tra những phát hiện của nghiên cứu trên động vật trước đó.
Ngưỡng đối với bệnh sởi đã được xác định vào năm 1985 sau khi một ký túc xá đại học phơi nhiễm với căn bệnh này ngay sau đợt truyền máu. Các nhà nghiên cứu đã kiểm tra nồng độ kháng thể trong máu của sinh viên hiến tặng. Họ xác định 0,02 IU/ml là mức cần thiết để ngăn ngừa nhiễm sởi.
| Khoảng thời gian có tác dụng cao của các loại vaccine. (Nguồn: Vietnamnet) |
Với những bệnh trên, mức độ phản ứng với vaccine kết hợp với tốc độ phân hủy của kháng thể tạo ra các phản ứng miễn dịch bền vững: Các kháng thể với bệnh sởi suy giảm chậm, kháng thể uốn ván suy giảm nhanh hơn, nhưng vaccine khiến cơ thể sản sinh ra nhiều hơn mức cần thiết, bù đắp cho sự suy giảm.
Giáo sư Slifka nói: “Chúng ta đã xác định được ngưỡng bảo vệ với bệnh uốn ván, bạch hầu và sởi. Bạn theo dõi sự suy giảm kháng thể theo thời gian và nếu bạn biết ngưỡng bảo vệ, bạn có thể tính toán độ bền của vaccine. Với Covid-19, chúng ta không biết điều đó".
Trong lịch sử, các loại vaccine hiệu quả nhất đã sử dụng virus sao chép, tạo ra khả năng miễn dịch suốt đời như sởi.
Các loại vaccine không dùng virus sao chép và vaccine dựa trên protein (uốn ván) dễ phai nhưng hiệu quả của chúng có thể được nâng cao khi có chất bổ trợ giúp tăng cường mức độ của phản ứng. Đó là vaccine ngừa uốn ván và viêm gan A.
Vaccine Johnson & Johnson và AstraZeneca sử dụng vector virus không sao chép và không chứa chất bổ trợ. Vaccine Pfizer và Moderna dùng công nghệ mRNA, không chứa bất kỳ loại virus nào.
Câu chuyện còn phức tạp hơn khi virus đột biến để thoát khỏi phản ứng miễn dịch của cơ thể.
Theo Tạp chí Y khoa Anh, các yếu tố gây bệnh sởi, quai bị, rubella và thủy đậu hầu như không đột biến. Trong khi đó, virus SARS-CoV-2 có nhiều biến thể.
Tiến sĩ Slifka nhận định: “Điều đó làm cho hoạt động của vaccine trở nên phức tạp hơn. Theo thời gian, bạn phải theo đuổi nhiều mục tiêu. Virus gây cảm cúm cũng đột biến. Chúng tôi sản xuất các loại vaccine mới mỗi năm sao cho phù hợp nhất với chủng cúm hiện hành”.
Thuốc chủng ngừa cúm có thể bảo vệ cơ thể trong ít nhất sáu tháng.
Trong tương lai, vaccine Covid-19 sẽ được cập nhật để chống lại các biến thể của virus. Thế hệ vaccine tiếp theo có thể tập trung vào tăng cường khả năng miễn dịch ở các bề mặt ẩm ướt của mũi và phổi.
Trong thời gian chờ đợi, để tránh virus lây lan, có thể cần mũi tiêm nhắc lại.