Trong suốt 10 năm qua, sự hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ với tư cách Đối tác toàn diện đã phát triển sâu rộng, hiệu quả và thực chất trên cả 3 bình diện song phương, khu vực và quốc tế.

Đặc biệt, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã tiến hành chuyến thăm đầu tiên đến Hoa Kỳ từ ngày 6-10/7/2015 theo lời mời của Chính quyền Tổng thống Barack Obama. Chuyến thăm lịch sử này của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đưa quan hệ hai nước vươn tới tầm cao mới.

Tháng 5/2016, Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama thăm chính thức Việt Nam

Trong bối cảnh ngày càng quan tâm hơn tới khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Đông Nam Á, Hoa Kỳ nhiều lần tuyên bố ủng hộ một Việt Nam độc lập, mạnh và thịnh vượng; coi trọng vai trò của Việt Nam trong khu vực, đánh gia cao một thị trường 100 triệu dân và một nền kinh tế có tiềm năng và quy mô ngày càng lớn.

Về phần mình, Việt Nam cũng nhiều lần khẳng định luôn sẵn sàng phát triển quan hệ hợp tác toàn diện với Mỹ trên cơ sở tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau, để thúc đẩy quan hệ hai nước tiếp tục phát triển, đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững, vì hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Việt Nam ưu tiên mở rộng hợp tác hơn nữa với Hoa Kỳ trên cả bình diện song phương, khu vực và toàn cầu phù hợp với lợi ích của Việt Nam, coi Hoa Kỳ là đối tác quan trọng hàng đầu, nhất là về kinh tế - thương mại.

Trong suốt 10 năm qua, sự hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ với tư cách Đối tác toàn diện đã phát triển sâu rộng, hiệu quả và thực chất hiệu quả trên cả 3 bình diện song phương, khu vực và quốc tế.

Về quan hệ thương mại, năm 2022, Hoa Kỳ trở thành đối tác thương mại lớn thứ 2 và là thị trường xuất khẩu lớn nhất (chiếm tỷ trọng 20% trong tổng trị giá xuất khẩu của cả nước) và cũng là thị trường xuất khẩu đầu tiên của Việt Nam vượt mốc 100 tỷ USD.

Hoa Kỳ cũng là thị trường đứng thứ 5 về cung cấp hàng hóa cho Việt Nam, chiếm tỷ trọng 5% trong tổng trị giá hàng hóa nhập khẩu của nước ta từ năm 2018. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 8 của Hoa Kỳ.

Giai đoạn 2020-2022, Hoa Kỳ vẫn duy trì vị thế là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, trong khi Việt Nam tiếp tục vươn lên, trở thành đối tác thương mại lớn thứ 7 của Hoa Kỳ. Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2022 là 123 tỷ USD, tăng gấp 4 lần so với năm 2013 và tăng tới 273 lần so với chỉ 450 triệu USD vào năm 1994. Việt Nam liên tục duy trì được thặng dư thương mại 2 con số trong với Hoa Kỳ nhiều năm qua.

Bên cạnh đó, hai bên phối hợp với nhau ngày càng hiệu quả trong phát triển bền vững và biến đổi khí hậu ở nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương mà cả hai nước là thành viên, như Liên hợp quốc, Hội đồng Nhân quyền của Liên hợp quốc, Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN và các đối tác (ADMM+)...

Thêm vào đó, Việt Nam-Hoa Kỳ cũng đẩy mạnh hợp tác liên quan đến chống tội phạm xuyên quốc gia, bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển bền vững sông Mê Kong; xây dựng các cấu trúc mới ở khu vực về chính trị, kinh tế, an ninh và thúc đẩy giải quyết tranh chấp, trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) tiến tới Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC); không dùng vũ lực và de dọa sử dụng vũ lực, bảo đảm tự do và an toàn an ninh hàng hải, hàng không, quyền khai thác tài nguyên hợp pháp, nhằm duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Việt Nam ủng hộ việc nâng cấp quan hệ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)-Hoa Kỳ lên Đối tác chiến lược.

Ngoài ra, quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam nói chung và quan hệ đầu tư Việt Nam-Hoa Kỳ nói riêng đang có thêm động lực bổ sung tích cực từ các sự kiện kinh tế đối ngoại mới, như: Ngày 27/5/2023, các Bộ trưởng thương mại của Việt Nam, Hoa Kỳ và 12 đối tác khác trong khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vì Thịnh vượng (IPEF), đã công bố kết thúc đàm phán về Thỏa thuận chuỗi cung ứng IPEF quốc tế đầu tiên. Thỏa thuận được đề xuất nhằm tăng cường khả năng phục hồi, hiệu quả, năng suất, tính bền vững, minh bạch, đa dạng hóa, an ninh, công bằng và tính toàn diện của chuỗi cung ứng thông qua cả các hoạt động hợp tác và hành động riêng lẻ được thực hiện bởi từng đối tác IPEF...

Bên cạnh đó, Việt Nam và Israel đã ký Hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam-Israel trong năm 2023 này nhân ký niệm 30 năm ngày hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao; Việt Nam cũng khởi động đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện giữa Việt Nam với Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (CEPA).

Thực tế đã, đang và sẽ còn cho thấy, quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ nói chung và kinh tế-thương mại-đầu tư nói riêng ngày càng phát triển nhờ sự chia sẻ những lợi ích ngày càng rộng lớn; với tinh thần “gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai” và thái độ đối thoại chân thành, thẳng thắn, xây dựng từ cả hai phía, dựa trên những nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc; đồng thời được đặt trong tổng thể chính sách đối ngoại của Việt Nam là rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa, hội nhập sâu rộng với thế giới, coi trọng quan hệ với các nước lớn, các đối tác quan trọng, cũng như của nhiều tổ chức, diễn đàn hợp tác khác.

Hoa Kỳ là thị trường khó tính, đòi hỏi cao, nhưng có tiềm năng xuất khẩu còn rất lớn cho các doanh nghiệp Việt (đặc biệt trong ngành hàng nông sản, dệt may, gia dầy, đồ gỗ...). Thúc đẩy quan hệ kinh tế - thương mại - đầu tư vừa là trọng tâm, vừa là cơ sở và động lực cho quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước.

Để không ngừng mở rộng, củng cố và hài hòa lợi ích trong quan hệ kinh tế - thương mại - đầu tư Việt Nam-Hoa Kỳ, hai bên đã, đang và sẽ cần tiếp tục nỗ lực vượt qua những trở ngại khách quan và chủ quan, triển khai hiệu quả các thỏa thuận song phương và đa phương có liên quan, góp phần duy trì hòa bình, ổn định hợp tác và phát triển châu Á-Thái Bình Dương.

Đặc biệt, triển vọng sự hợp tác này còn phụ thuộc quan trọng vào việc Việt Nam sớm được Hoa Kỳ công nhận có nền kinh tế thị trường và hai bên cùng nỗ lực để gỡ bỏ các rào cản liên quan đến hàng rào kỹ thuật, thủ tục pháp lý cho hoạt động hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư công bằng và mở rộng thị trường cho cả hai bên.

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Phòng Thương mại Hoa Kỳ, AmCham cần tiếp tục phát huy tính chủ động, sáng tạo, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ kết nối kinh doanh và đầu tư; sử dụng hiệu quả cơ chế của Hiệp định khung về Thương mại và đầu tư (TIFA), trong đó tập trung vào triển khai và phát huy cơ chế cảnh báo sớm để mỗi bên có sự chuẩn bị kịp thời đối với tác động của các chính sách, quy định mới.

Đồng thời, Việt Nam cần nỗ lực tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp Hoa Kỳ đầu tư, kinh doanh hiệu quả, thành công tại Việt Nam, nhất là trong những lĩnh vực mà Hoa Kỳ có thế mạnh và Việt Nam đang mong muốn phát triển, như năng lượng tái tạo, năng lượng sạch và bền vững, kết cấu hạ tầng, tài chính ngân hàng, giáo dục đào tạo, du lịch, công nghệ cao, nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp sáng tạo, ô tô, hàng không, kinh tế số, trang thiết bị y tế, năng lượng, ngân hàng... …

Đặc biệt, cả hai Chính phủ cần quan tâm thúc đẩy để hai bên khai thác các tiềm năng, dư địa rất lớn trong lĩnh vực thương mại dịch vụ, trong đó có dịch vụ về nền kinh tế số của Việt Nam để có thể xuất khẩu đi thế giới và sang Hoa Kỳ.

Các cơ quan chức năng và cộng đồng doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ trong hoàn thiện thể chế, tạo môi trường chính sách thuận lợi, ổn định trong việc nâng cao chất lượng hàng hóa, xây dựng thương hiệu, bảo đảm thông tin truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hoá và phòng chống các biểu hiện né tránh thuế và gian lận thương mai, cũng như bảo vệ những lợi ích chính đáng của doanh nghiệp trước các vụ điều tra, chống bán phá giá hay gian lận thương mại của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Việt Nam; xây dựng và tận dụng tốt hệ thống phân phối, triển khai hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại-đầu tư.

Đặc biệt, cần coi trọng xây dựng, phát triển các kết nối theo chuỗi với các doanh nghiệp và đối tác nội địa của Hoa Kỳ, trong đó có cộng đồng doanh nhân và người Việt đang sinh sống, kinh doanh trên cơ sở tuân thủ luật pháp của Hoa Kỳ và gắn kết sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu... Tất cả để phát triển quan hệ kinh tế - thương mại - đầu tư Việt Nam-Hoa Kỳ sang một trạng thái mới với quy mô lớn hơn, lợi ích nhiều hơn, chất lượng và hiệu quả cao hơn, tương xứng với sự gia tăng của quan hệ song phương.

Nhìn tổng thể, có nhiều căn cứ tin cậy để và đảm bảo cho tuyên bố của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken trong chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam từ ngày 14-16/4/2023: “Kể từ khi bình thường hóa quan hệ và thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện đến nay, Việt Nam và Hoa Kỳ đã tạo dựng được mối quan hệ bền vững, năng động và hiệu quả... Hoa Kỳ và Việt Nam đã hợp tác chặt chẽ với nhau trên hầu hết các lĩnh vực, hai nước xây dựng mối quan hệ hợp tác mạnh mẽ về đầu tư, thương mại, kinh tế, chống biến đổi khí hậu...

Việt Nam và Hoa Kỳ là những đối tác thực sự để cùng thúc đẩy lợi ích chung giữa hai nước và cùng vì lợi ích của người dân mỗi nước... Với Hoa Kỳ, Việt Nam luôn là một trong những mối quan hệ năng động nhất và quan trọng trong nhiều thập niên vừa qua và chúng tôi tin tưởng rằng mối quan hệ này sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong nhiều thập kỷ tới”.

*******************

Bài: TS. Nguyễn Minh Phong, Hải An; Đồ họa: Lim Dim | Ảnh: VGP, Gettyimages, AFP...