| Đạn thông minh có khả năng tiêu diệt mục tiêu đang di chuyển. (Nguồn: Buzz Worthy) |
Nhiệm vụ không dễ dàng
Một trong những mối đe dọa đối các đơn vị mặt đất là các tay súng bắn tỉa. Nhiệm vụ của xạ thủ bắn tỉa là tiêu diệt các mục tiêu ở tầm xa hơn so súng bộ binh thông thường. Lính bắn tỉa được huấn luyện sử dụng súng chính xác, hiệu suất cao để tấn công các mục tiêu mà thường chỉ là những đốm sáng trên đường chân trời, như người chỉ huy, điều khiển và liên lạc, các kỹ sư, người vận hành vũ khí hạng nặng... Mục tiêu bắn tỉa cũng có thể là các máy bay và xe hạng nhẹ, dàn ăng-ten...
Khi thoát khỏi nòng súng, đầu đạn ngay lập tức bắt đầu chậm lại do ảnh hưởng của trọng lực - điều khiến đầu đạn bay theo hình vòng cung. Đạn cũng dễ bị ảnh hưởng do điều kiện thời tiết, đặc biệt là khi chúng bị mất tốc độ dần. Ngoài khoảng cách, lính bắn tỉa phải đối mặt với những hạn chế kỹ thuật của vũ khí của họ và vật lý để thực hiện những phát bắn từ cự li xa.
Một xạ thủ bắn tỉa có thể khắc phục tốt các tác động của khoảng cách khi có được các dữ liệu cần thiết (khoảng cách, tốc độ gió, độ ẩm) để xác định và hiệu chỉnh phát bắn. Một phương pháp đơn giản hóa các công việc này là sử dụng máy tính đạn đạo tự động thu thập dữ liệu và chiếu điểm ngắm được điều chỉnh lên màn hình gắn trên súng bắn tỉa. Tuy nhiên, cách hiện đại và tin cậy nhất là biến viên đạn trở thành vũ khí được dẫn đường (đạn thông minh).
EXACTO - “trăm phát trăm trúng”
EXACTO (Chương trình Vũ khí cực chính xác nhằm tạo ra khẩu súng bắn tỉa bắn đạn thông minh) đang được Tập đoàn Lockheed Martin phát triển theo đơn đặt hàng của Cơ quan Quản lý các Dự án Nghiên cứu Quốc phòng Tiên tiến (DARPA) Mỹ, từ tháng 11/2008.
Súng BMG 0,550 (bắn đạn tiêu chuẩn NATO 12,7×99mm) mới và kính ngắm cải tiến sử dụng nguyên lý "bắn và quên" có thể bắn các loại đạn tích hợp nhiều công nghệ tiên tiến. DARPA đã bắn thử nghiệm EXACTO từ đầu năm 2014. Tuy nhiên, công nghệ cụ thể được sử dụng trong các viên đạn không được tiết lộ. Cảnh quay cho thấy khẩu súng được cố tình nhắm lệch mục tiêu để đạn có thể điều chỉnh đường bay của chúng.
EXACTO có nhiệm vụ tạo ra các đầu đạn tích hợp các cảm biến quang học phía mũi của viên đạn và các kết cấu động học có khả năng điều chỉnh đường bay của viên đạn ở đuôi. Cảm biến quang học có thể được chiếu bởi một nguồn phát laser, theo nguyên lí dẫn đường tương tự như các tên lửa dẫn đường bằng laser như Maverick và Hellfire.
Một lợi thế của công nghệ EXACTO so với công nghệ máy tính đạn đạo: trong khi máy tính đạn đạo có thể biến vũ khí thông thường thành vũ khí dẫn đường chính xác, một khi viên đạn được bắn ra, máy tính không còn có thể hỗ trợ bắn. Nếu mục tiêu di chuyển trong lúc đạn ở cuối quỹ đạo bay, cú bắn sẽ không thể trúng đích. Với EXACTO thì khác, viên đạn tiếp tục được hướng về phía mục tiêu đang di chuyển.
Tuy nhiên, công nghệ này có một vài nhược điểm - nếu EXACTO sử dụng công cụ laser để đánh dấu mục tiêu mà tia laser có thể nhìn thấy trong một số trường hợp phù hợp, cảnh báo đối tượng đang bị nhắm mục tiêu. Tệ hơn nữa, chùm tia laser sẽ chiếu thẳng vào người đang theo đuổi mục tiêu. Chưa hết, hệ thống cũng sẽ cần một nguồn cung cấp năng lượng lâu dài, vì xạ thủ bắn tỉa có thể phải chờ hàng giờ để có cơ hội bắn.
Cách mạng hóa việc bắn tỉa
Năm 2014, DARPA tuyên bố họ đang làm việc với hệ thống EXACTO trong một loại vũ khí đang được triển khai, nặng không quá 20kg với nguồn cung cấp năng lượng 14 giờ. Đạn dẫn hướng phải có tính năng đạn đạo tương đương với viên đạn M33 cỡ nòng 0,50 ngoài 300 mét. Phần khó nhất trong việc tạo ra một hệ thống vũ khí có thể triển khai có lẽ là chi phí - DARPA muốn một vũ khí đủ rẻ để triển khai sản xuất và cấp phát cho quân đội.
Công nghệ EXACTO mở rộng đáng kể phạm vi sử dụng ngày và ban đêm của các hệ thống bắn tỉa hiện tại. Chương trình EXACTO đã tiến hành một đợt thử nghiệm bắn đạn thật khác vào tháng 2/2015. Một xạ thủ có kinh nghiệm sử dụng đạn có dẫn hướng đã nhiều lần bắn trúng mục tiêu đang di chuyển. Trong khi, một xạ thủ ít kinh nghiệm cũng đã có thể bắn trúng mục tiêu đang di chuyển. Giữa năm 2016, Nga tiết lộ họ đang phát triển một "đạn thông minh" tương tự được thiết kế để bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách lên tới 10km.
Công nghệ EXACTO hứa hẹn sẽ cách mạng hóa việc bắn tỉa - giờ đây xạ thủ có thể thực hiện công việc của mình an toàn và hiệu quả hơn - tấn công các mục tiêu nhanh hơn, với độ chính xác cao hơn, và từ cự li xa hơn. EXACTO không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi môi trường đột ngột, chẳng hạn như một cơn gió bất chợt.
Một viên đạn được cài đặt các hệ thống dẫn đường trong đầu đạn có khả năng đánh trúng các mục tiêu đang di chuyển - rất hữu ích để chống lại các drone và máy bay không người lái. EXACTO là vũ khí lý tưởng để bắn cự li xa tại những nơi như phía bắc Iraq, Syria và Afghanistan. Rất có thể EXACTO, hoặc một số phiên bản hiện đại hóa của nó, hiện đang được sử dụng ở đâu đó trên thế giới.
DARPA đã im lặng về EXACTO và không tiết lộ bất kỳ chi tiết nào kể từ năm 2014. Điều này có thể do một trong hai lý do - chương trình đã bị hủy để dành kinh phí cho dự án khác, hoặc đã được bảo mật và chuyển cho một số bộ phận khác của Lầu Năm Góc, có thể là Bộ chỉ huy các chiến dịch đặc biệt của Mỹ. Với các ưu thế rõ ràng của một vũ khí nhiều tiềm năng như vậy, có nhiều khả năng chương trình vẫn đang được âm thầm thực hiện theo lý do thứ hai.