| Thứ trưởng Trần Thanh Nam chủ trì Diễn đàn trực tuyến “Thúc đẩy giao thương nông sản, thực phẩm giữa Việt Nam và tỉnh Vân Nam (Trung Quốc)”. (Nguồn: VnExpress) |
Khai thác tiềm năng khổng lồ từ thị trường Trung Quốc
Chia sẻ tại Diễn đàn trực tuyến “Thúc đẩy giao thương nông sản, thực phẩm giữa Việt Nam và tỉnh Vân Nam (Trung Quốc)” do Tổ Điều hành Diễn đàn kết nối nông sản 970 (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tổ chức ngày 10/2, ông Lê Thanh Hòa – Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản Việt Nam, kiêm Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam – cho hay, năm 2022, Việt Nam đã xuất khẩu nông lâm thủy sản được hơn 53 tỷ USD, trong đó thị trường Trung Quốc đóng góp hơn 14 tỷ USD. Đây là thị trường rộng lớn. Tuy nhiên, nếu xét đến tổng lượng nhập khẩu nông lâm thủy sản của Trung Quốc là trên 260 tỷ USD, thì Việt Nam mới chiếm tỷ trọng chưa đến 5%.
Các nhóm ngành hàng chủ lực mà Việt Nam xuất sang Trung Quốc gồm gỗ, sắn, rau quả, cao su. Trong đó, ngành quan trọng là cao su, chiếm đến 70% thị phần xuất đi thế giới, chủ yếu qua đường Vân Nam.
Về thuận lợi trong thời gian tới, ông Hòa cho rằng thủy sản Việt Nam vào Trung Quốc qua ngả Vân Nam sẽ có khởi sắc. Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam lưu ý các doanh nghiệp muốn xuất khẩu vào Trung Quốc cần hoàn thiện hồ sơ, từ nay đến 30/6. Riêng với mặt hàng hoa quả, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã cấp hơn 2.000 mã số cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
“Chính sách thương mại biên mậu với Trung Quốc cũng có nhiều ảnh hưởng với rau quả tươi. Việc liên quan đến thuế giá trị gia tăng, chúng tôi đã có kiến nghị cụ thể với Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công Thương liên quan đến Hiệp định RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực). Làm thế nào để giảm bớt cản trở, thuận lợi cho doanh nghiệp”, ông Hòa bày tỏ.
Về phía Bộ Công Thương, ông Tô Ngọc Sơn-Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á-châu Phi cho biết, Trung Quốc là thị trường quan trọng hàng đầu và là đối tác thương mại số 1 của Việt Nam. Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam-Trung Quốc năm 2022 đạt 175,5 tỷ USD. Tỷ trọng xuất nhập khẩu với Trung Quốc trong tổng xuất nhập khẩu của Việt Nam chiếm đến 24%.
Riêng đối với mặt hàng nông lâm thủy sản, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn nhất của mặt hàng rau quả với tỷ trọng 53,7%; của mặt hàng sắn và các sản phẩm từ sắn với tỷ trọng 91,47%; của cao su với tỷ trọng 71%. Trung Quốc cũng là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của thủy sản Việt Nam (sau Hoa Kỳ và Nhật Bản).
Thông tin cụ thể về vai trò của tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) trong hợp tác kinh tế, thương mại 2 nước, ông Tô Ngọc Sơn cho biết, tỉnh Vân Nam có đường biên giới với 4 tỉnh Việt Nam là Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên. Đây cũng là cửa ngõ phía Tây Nam của Trung Quốc. Đặc biệt, dân số của tỉnh là 47 triệu người và đời sống người dân ngày càng cải thiện.
“Tuy có vị trí, vai trò quan trọng và nhiều tiềm năng như vậy nhưng hợp tác kinh tế, thương mại của Việt Nam với địa phương nước bạn còn nhiều điểm đáng tiếc, chưa được như kì vọng”, ông Tô Ngọc Sơn chỉ ra.
Theo đó, năm 2022, kim ngạch thương mại tỉnh Vân Nam với các địa phương Việt Nam đạt 3,2 tỷ USD, chỉ chiếm 5% trong kim ngạch thương mại biên giới Việt Nam-Trung Quốc. Nhiều cửa khẩu vẫn chưa phát huy được lợi thế.
Tỉnh Vân Nam vẫn chưa có nhiều cơ chế hợp tác với các Bộ, ngành phía Việt Nam. Một số mặt hàng chủ lực của Việt Nam, điển hình như thủy hải sản, vẫn chưa khai thác được thị trường tiềm năng này.
Để thúc đẩy thương mại xuất nhập khẩu nông sản giữa địa phương Việt Nam và tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), ông Tô Ngọc Sơn cho rằng, đối với công tác tổ chức sản xuất, các cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương của Việt Nam cần xây dựng chiến lược phát triển ngành, xây dựng thương hiệu; xây dựng vùng sản xuất, nuôi trồng chuyên canh tập trung, quy mô lớn; định hướng sản xuất, nuôi trồng theo tín hiệu thị trường.
Trong quản lý chất lượng, cần tăng cường quản lý giám sát chất lượng hàng xuất khẩu từ nuôi trồng, đến gia công; tăng cường tập huấn và nhân rộng mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP, HACCP.
Về phía các doanh nghiệp, ông Tô Ngọc Sơn khuyến nghị, cần nghiên cứu và tuân thủ quy định về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm, kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc của thị trường Trung Quốc; tận dụng tuyến vận tải đường sắt liên vận Việt Nam-Trung Quốc; khai thác thị trường thông qua hình thức thương mại điện tử.
Cùng với đó, các doanh nghiệp cần tăng cường ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, chế biến, bảo quản; xây dựng đội ngũ nhân viên thông thạo thị trường, ngôn ngữ; nghiên cứu kỹ nhu cầu, xu thế phát triển của thị trường; chú trọng xây dựng thương hiệu, bảo vệ thương hiệu khi nhiều vụ việc mất thương hiệu đáng tiếc đã từng xảy ra.
Trong thời gian tới, nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế thương mại với tỉnh Vân Nam, đại diện Bộ Công Thương Việt Nam cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy hiệu quả của các cửa khẩu đường bộ, đường sắt tiếp giáp với tỉnh Vân Nam; tăng cường quảng bá các mặt hàng có tiềm năng của Việt Nam như thủy hải sản, trái cây…; tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, trao đổi đoàn công tác với tỉnh Vân Nam.
Dăm gỗ và viên nén gỗ được "mùa bội thu"
Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) dẫn số liệu của Tổng cục Hải quan cho biết, trong cơ cấu mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ xuất khẩu trong năm 2022, mặt hàng dăm gỗ và viên gỗ nén có tỷ trọng xuất khẩu tăng mạnh.
Trong đó, trị giá xuất khẩu dăm gỗ đạt 2,7 tỷ USD, tăng 54,9% so với năm 2021, tỷ trọng xuất khẩu mặt hàng này chiếm 16,77% tổng trị giá xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ, tăng 5,06 điểm phần trăm so với năm 2021. Tiếp theo là mặt hàng viên nén gỗ đạt 778,5 triệu USD, tăng 83,6% so với năm 2021, tỷ trọng chiếm 4,86%, tăng 2 điểm phần trăm so với năm 2021.
Hiện tại trên thị trường thế giới, nhu cầu đối với dăm gỗ và viên nén gỗ ngày càng gia tăng, bởi cam kết của các nước trong việc giảm phát thải khí nhà kính, bao gồm cả việc thay thế các nguồn nguyên liệu hóa thạch bằng các nguồn nguyên liệu sinh học như viên nén gỗ trong tương lai, dẫn đến nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ ngày càng tăng.
Bên cạnh đó, xung đột Nga-Ukraine buộc các quốc gia khối EU phải tìm nguồn cung nguyên liệu thay thế cho nguồn khí đốt từ Nga. Đây là cơ hội lớn đối với dăm gỗ và viên nén gỗ xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới.
Trong cơ cấu mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ, đồ nội thất bằng gỗ luôn là mặt hàng xuất khẩu chiếm tỷ trọng cao. Trong những tháng đầu năm 2022, trị giá xuất khẩu nhóm hàng này vẫn tăng trưởng tốt khi tình hình dịch bệnh lắng xuống.
Tuy nhiên, tác động của cuộc xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine khiến nhiều thị trường nhập khẩu chính như Hoa Kỳ và nhiều quốc gia châu Âu áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ để chống lạm phát và nguy cơ suy thoái kinh tế, khiến cầu tiêu dùng và đầu tư giảm mạnh.
Do đó, trị giá xuất khẩu đồ nội thất bằng gỗ trong năm 2022 đạt 9,96 tỷ USD, giảm 0,4% so với năm 2021 (so với mức tăng 16,1% trong năm 2021 so với năm 2020).
Mặt hàng đồ nội thất bằng gỗ là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành gỗ, ngành hàng này mang lại giá trị gia tăng cao cho ngành gỗ. Tuy nhiên, các khó khăn của kinh tế toàn cầu được dự báo sẽ kéo dài sang năm 2023, vì vậy hoạt động xuất khẩu mặt hàng đồ nội thất bằng gỗ được dự báo sẽ vẫn đối mặt với nhiều khó khăn.
Xuất khẩu rau quả chế biến lần đầu vượt mốc 1 tỷ USD
Trong khi kim ngạch xuất khẩu rau quả của năm 2022 giảm 5,9% so với năm 2021, thì riêng nhóm sản phẩm rau quả chế biến tăng trưởng 9,8% về giá trị. Với kim ngạch xuất khẩu 1,014 tỷ USD trong năm 2022, lần đầu tiên xuất khẩu rau quả chế biến đã vượt 1 tỷ USD…
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, giá trị xuất khẩu rau quả năm 2022 đạt 3,34 tỷ USD, giảm 5,9% so với năm 2021. Trong đó, xuất khẩu rau quả tươi, đông lạnh đạt 2,32 tỷ USD; rau quả chế biến đạt 1,014 tỷ USD. Tỷ trọng xuất khẩu rau quả chế biến trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả từ 26% trong năm 2021 (923 triệu USD/3,52 tỷ USD) đã tăng lên đạt 30,4% năm 2022 (1,014 tỷ USD/3,34 tỷ USD).
| Rau quả chế biến của Việt Nam đang "ghi điểm" tại nhiều thị trường lớn. (Nguồn: VnEconomy) |
Trong khi phần lớn rau quả tươi của Việt Nam khi xuất khẩu có đích đến là thị trường Trung Quốc, thì nhóm sản phẩm rau quả chế biến lại đang tăng trưởng nhanh ở những thị trường xa, đặc biệt là EU và Hoa Kỳ. Điều này dễ lý giải, do trái cây và rau là những mặt hàng nhanh hỏng, thời gian bảo quản rất ngắn, nên chỉ thích hợp lưu thông và tiêu thụ ở các thị trường gần.
Với thị trường châu Âu, Hoa Kỳ, rau quả tươi rất khó để vượt qua hành trình tàu biển kéo dài cả tháng. Nếu vận chuyển bằng máy bay thì cước phí vận chuyển quá cao. Trong khi đó, trái cây đã chế biến đóng hộp, nước ép trái cây đóng chai có thời gian sử dụng 1-2 năm, giúp vượt qua những thách thức vận chuyển dài ngày.
Theo Ủy ban Thương mại quốc tế Hoa Kỳ, nhập khẩu hàng rau quả chế biến của Hoa Kỳ năm 2022 vào khoảng 11 tỷ USD, trong đó từ Việt Nam là 280 triệu USD. Trong 3 năm qua, giá trị xuất khẩu rau quả chế biến của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng trưởng mạnh, với mức tăng 30-45% mỗi năm.
Tốc độ tăng trưởng ở mức cao của rau quả chế biến nhập khẩu từ Việt Nam, cho thấy các sản phẩm này của Việt Nam đang dần đáp ứng được các yêu cầu của người tiêu dùng Hoa Kỳ. Tuy nhiên, rau quả chế biến từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ vẫn còn chiếm tỷ trọng rất thấp. Đây là cơ hội lớn để các doanh nghiệp tăng xuất khẩu hàng rau quả chế biến tới thị trường Hoa Kỳ.
Với thị trường châu Âu, Ông Trần Văn Công - Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại châu Âu nhận định: Trong thời gian qua, các doanh nghiệp rau quả Việt Nam có quy mô lớn, công nghệ sản xuất hiện đại đã làm tốt công tác chế biến sản phẩm để thâm nhập thị trường châu Âu. Trong nhóm sản phẩm chế biến xuất khẩu sang EU, các sản phẩm nước ép trái cây, nước ép đông lạnh chiếm tỉ trọng lớn.