 |
| Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền thế giới ở Paris, ngày 10/12/1948. (Nguồn: Getty Images) |
Thứ nhất, Đảng, Nhà nước Việt Nam quan tâm xây dựng và hoàn thiện thể chế pháp lý về quyền con người.
Quyền con người, quyền công dân được xác định là vấn đề trọng tâm trong xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền con người. Ngay từ bản Hiến pháp đầu tiên (Hiến pháp năm 1946) của chính thể Việt Nam dân chủ cộng hòa, các quyền và tự do cơ bản của con người đã được xác lập.
Đến nay, sau gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Nhà nước Việt Nam đã xây dựng được hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội, trong đó chú trọng xây dựng pháp luật về quyền con người tương đối toàn diện, phù hợp với thực tiễn phát triển đất nước và từng bước tương thích với các quy định quốc tế về quyền con người.
Trên cơ sở các chuẩn mực quốc tế và xuất phát từ điều kiện cụ thể của đất nước xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo cơ sở pháp lý quan trọng nhất cho toàn bộ hoạt động của Nhà nước, cán bộ công chức, viên chức Nhà nước trong việc tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người.
Hiện nay, pháp luật về quyền con người đã điều chỉnh hầu hết các lĩnh vực quan trọng của đất nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội. Bản Hiến pháp năm 2013 được Quốc hội Khóa XIII thông qua là kết quả của gần 30 năm đổi mới, được xem là đỉnh cao trong lịch sử lập hiến bảo vệ quyền con người. Hiến gồm 120 điều, trong đó dành 36 điều quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân; chế định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân không chỉ được quy định ở chương riêng (Chương 2) còn nằm ở nhiều chương khác nhau của Hiến pháp. Các quy định về quyền con người trong hiến pháp là những bảo đảm pháp lý cao nhất của Nhà nước để tôn trọng, bảo vệ và thực hiện quyền con người. Trên cơ sở các nguyên tắc hiến định hàng loạt các luật, bộ luật chuyên ngành được ban hành đã cụ thể các quy định của hiến pháp tạo cơ sở pháp lý toàn diện bảo đảm quyền con người về dân sự, chính trị; quyền kinh tế, xã hội và văn hóa; quyền của các nhóm xã hội dễ bị tổn thương trong xã hội.
Thứ hai, Đảng, Nhà nước quan tâm hoàn thiện về thiết chế bảo vệ quyền con người.
Đảng, Nhà nước Việt Nam xác định bên cạnh hệ thống pháp luật, các cơ quan trong bộ máy Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người. Lần đầu tiên vai trò, trách nhiệm của Nhà nước được quy định cụ thể tại Điều 3 và Khoản 1, Điều 14 của Hiến pháp năm 2013, đó là Nhà nước đã thừa nhận trách nhiệm/nghĩa vụ của mình là “công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân”.
Từ quy định này, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (2021) của Đảng đã xác định rất rõ vai trò của các cơ quan trong bộ máy Nhà nước. Đối với Quốc hội, “Tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng quy trình lập pháp, tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân; hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp…”.
Đối với cơ quan hành chính Nhà nước, phải xây dựng nền hành chính Nhà nước phục vụ nhân dân, chuyển từ nền hành chính “cai trị sang hành chính phục vụ”, “Xây dựng nền hành chính Nhà nước phục vụ nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, trong sạch, vững mạnh, công khai, minh bạch”. Thực hiện quan điểm của Đảng trong thời kỳ đổi mới, nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ cũng lần đầu tiên được Hiến pháp năm 2013 quy định Chính phủ có nhiệm vụ, quyền hạn: Bảo vệ quyền quyền con người, quyền công dân; bảo đảm trật tự, an toàn xã hội (Khoản 6, Điều 96); Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 cũng quy định nhiệm vụ, thẩm quyền của Chính phủ: Quyết định những biện pháp cụ thể để bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước và xã hội, quyền con người, quyền công dân (Khoản 2, Điều 21).
Đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp, quan điểm chỉ đạo của Đảng là “tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Hoạt động tư pháp phải có trọng trách bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân”.
Hoạt động tư pháp trước kia, trọng tâm và ưu tiên là bảo vệ chế độ XHCN, thì nay dưới ánh sáng đường lối đổi mới của Đảng, đặc biệt là tiếp cận các chuẩn mực quốc tế và kinh nghiệm tốt của các nước, Đảng, Nhà nước đã có sự thay đổi trong xác định sứ mệnh của hoạt động tư pháp, và cũng lần đầu tiên sứ mệnh ưu tiên bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người trong hoạt động tư pháp đã được đưa vào Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2015 và Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân năm 2015. Theo đó, Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công; Viện Kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, sau đó mới là nhiệm vụ bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
 |
| Sau gần 40 năm đổi mới, đời sống của đại bộ phận người dân Việt Nam đã được cải thiện rõ rệt với sự liên tục cải thiện các chỉ số quan trọng liên quan đến con người. (Ảnh: Nguyễn Hồng) |
Thứ ba, kết quả tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người trên các lĩnh vực cụ thể.
Dưới ánh sáng, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các quyền con người về dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quyền của các nhóm xã hội dễ bị tổn thương đã đạt được nhiều thành quả quan trọng trên tất cả các lĩnh vực dân sự, chính trị; kinh tế, xã hội và văn hoá; bảo vệ quyền của nhóm dễ bị tổn thương đã được tăng cường bảo đảm, bảo vệ trong quá trình thực thi chính sách, pháp luật.
Chẳng hạn, trong lĩnh vực dân sự, chính trị, nhờ đường lối đúng đắn được xác định trong các nghị quyết và văn kiện của Đảng về quyền tư pháp, hoạt động tư pháp trong những năm qua với mục tiêu bảo vệ công lý, quyền con người, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người trong hoạt động tư pháp đã đạt được nhiều kết quả quan trọng cần phải kể tới đó, “công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và việc bắt, giam, giữ, cải tạo được thực hiện nghiêm minh, dân chủ, công bằng hơn, hạn chế được oan, sai, bỏ lọt tội phạm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế”.
Trong lĩnh vực thực hiện các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa: Nhìn bức tranh tổng thể, sau gần 40 năm đổi mới, đời sống của đại bộ phận người dân Việt Nam đã được cải thiện rõ rệt với sự liên tục cải thiện các chỉ số quan trọng liên quan đến con người như chỉ số phát triển con người (HDI) (Việt Nam hiện đạt 0,766 điểm, thuộc nhóm nước phát triển con người cao), chỉ số bất bình đẳng giới (GII), tuổi thọ bình quân đầu người, thu nhập bình quân đầu người, chỉ số xếp hạng hạnh phúc... Việt Nam cũng là một trong những quốc gia hoàn thành sớm Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên hợp quốc (MDGs). Theo xếp hạng của Liên hợp quốc năm 2020 về thực hiện SDGs, Việt Nam xếp thứ 51/193 quốc gia thành viên của Liên hợp quốc, đạt thành tích cao hơn so với nhiều nước trong khu vực.
Bảo đảm quyền của các nhóm xã hội dễ bị tổn thương, như: phụ nữ, trẻ em, người nghèo, người cao tuổi, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, người có HIV/AIDS…luôn chiếm một vị trí quan trọng trong quá trình thực thi quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Thứ tư, thúc đẩy nâng cao nhận thức xã hội thông qua giáo dục quyền con người.
Hưởng ứng Tuyên bố và Chương trình hành động Vienna và Nghị quyết của Đại hội đồng Liên hợp quốc về Chương trình Thập kỷ giáo dục quyền con người (1995 - 2004). Đảng, Nhà nước đã quan tâm chỉ đạo các cấp, các ngành trong hệ thống chính trị triển khai đồng bộ việc giáo dục quyền con người và đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1309/QĐ/TTg ngày 5/9/2017 phê duyệt đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân; Chỉ thị số 34/CT-TTg ngày 21/12/2021 về việc tăng cường thực hiện Đề án đưa nội dung quyền con người vào Chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân. Phấn đấu đến năm 2025, 100% các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân tổ chức giáo dục về quyền con người.
Thứ năm, Nhà nước Việt Nam đã chủ động, tích cực tham gia các hoạt chung vì quyền con người và bước đầu có đóng góp cho việc định hình thể chế thúc đẩy, bảo vệ quyền con người trong khu vực và trên thế giới
Với quan điểm của Đảng là “chủ động tham gia, tích cực đóng góp, nâng cao vai trò của Việt Nam trong xây dựng, định hình các thể chế đa phương và trật tự chính trị - kinh tế quốc tế, thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế và các hiệp định thương mại đã ký kết”. Việt Nam trong những năm gần đây không chỉ nỗ lực thực hiện các cam kết quốc tế mà còn tích cực, chủ động và có nhiều đóng góp trong lĩnh vực thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong khu vực và thế giới. Điều này thể hiện rõ thông qua mức độ tín nhiệm với tỷ lệ phiếu đồng thuận rất cao những lần Việt Nam gia nhập Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Vừa qua, Việt Nam tái đắc cử thành viên của Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2026-2028. Việt Nam đã và đang tích cực tham gia có hiệu quả các hoạt động của Hội đồng và có nhiều sáng kiến, thúc đẩy, bảo vệ quyền con người như tham gia dự thảo nghị quyết của Hội đồng về nhân quyền và biến đổi khí hậu; Nghị quyết kỷ niệm 75 năm Tuyên ngôn phổ quát về quyền con người và 30 năm Tuyên bố và Chương trình hành động Vienna năm 1993…
Thứ sáu, một số định hướng về tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong giai đoạn phát triển mới.
Trong giai đoạn phát triển mới, thực hiện chủ trương, quan điểm của Đảng được xác định tại Đại hội XI của Đảng là “con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển” và Đại hội lần thứ XIII của Đảng xác định “nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu”. Đảng Cộng sản Việt Nam coi tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người là trọng yếu của xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN và nền dân chủ XHCN.
Với vai trò, sứ mệnh và trọng trách của Nhà nước pháp quyền là tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII, tại Hội nghị lần thứ 6 đã thông qua Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN trong giai đoạn mới, đã xác định mục tiêu tổng quát là thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân và mục tiêu cụ thể đến năm 2030, hoàn thiện cơ bản các cơ chế bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Đây là những định hướng, quan điểm, tầm nhìn quan trọng cho việc công nhận, tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN thực sự của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân trong giai đoạn mới.
| Khai mạc khóa họp 60 Hội đồng Nhân quyền: Việt Nam khẳng định ủng hộ nỗ lực của Liên hợp quốc trước những thách thức toàn cầu Diễn ra tại Geneva (Thụy Sỹ) từ ngày 8/9-8/10, khóa họp 60 Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (HĐNQ LHQ) là khóa họp thường ... |
| Đẩy mạnh hợp tác Việt Nam-EU trong quản trị, pháp quyền và quyền con người Ngày 30/9, tại Hà Nội đã diễn ra Phiên họp lần thứ 5 Tiểu ban Quản trị tốt, pháp quyền và quyền con người trong ... |
| Bế mạc Khóa họp 60 Hội đồng Nhân quyền: Kết thúc hành trình đặc biệt của Việt Nam với nhiều dấu ấn Sự hiện diện tích cực và trách nhiệm của Việt Nam tại Khóa họp lần thứ 60 Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc mang ... |
| Ghi nhận của Thủ tướng về thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu hoàn thành kiện toàn bộ máy các đơn vị sự nghiệp trong tháng 11, bảo đảm hoạt động ... |
| Thúc đẩy chuyển đổi số đi đôi với bảo vệ quyền con người, bảo đảm an ninh số và phát triển bền vững đất nước Phát biểu đề dẫn của PGS. TS Tường Duy Kiên, Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh ... |
