Để các di sản văn hóa phi vật thể không bị mai một

“Nhiều di sản văn hóa phi vật thể kén người kế thừa, kén cả người thưởng thức. Nhưng không vì thế mà chúng ta để cho các loại hình đó mai một hay phát triển biến dạng”
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
de cac di san van hoa phi vat the khong bi mai mot Sơn mài dấu ấn hội họa Việt
de cac di san van hoa phi vat the khong bi mai mot Hát bả trạo trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Đó là trăn trở của giáo sư Ngô Đức Thịnh - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam, người dành tâm huyết cả đời nghiên cứu văn hóa Việt Nam. Ông luôn đau đáu một nỗi niềm trước thực trạng những di sản văn hóa phi vật thể của đất nước đang đứng trước nguy cơ mai một.

Mặt trái của phát triển

Theo GS. Ngô Đức Thịnh, không riêng Việt Nam, ở các nước phát triển như châu Âu, trong thời kỳ công nghiệp phát triển, văn hóa cũng bị tàn phá ghê gớm. Nguyên nhân chính là do kinh tế, xã hội thay đổi quá nhanh. Khi mất đi cơ sở xã hội, các loại hình nghệ thuật - các di sản phi vật thể dần bị lung lay. Ở Việt Nam đã hiển hiện thực trạng nhiều sân khấu truyền thống không còn duy trì được vị thế như trước đây hoặc phát triển theo chiều hướng không tích cực.

de cac di san van hoa phi vat the khong bi mai mot
Thanh Đồng Hoàng Gia Bổn đang thực hành nghi lễ Hầu đồng trong tín ngưỡng thỡ Mẫu - một di sản phi vật thể được phục hồi và phát triển khá rầm rộ. (Ảnh: MH).

Thật vậy, nhìn lại hành trình di sản của Việt Nam, có thể nhận thấy, trong thời kỳ chiến tranh, thời kỳ bao cấp, nhiều loại hình nghệ thuật đã nay đã được phục hồi lại, nhưng không được như nguyên bản. Đơn cử như di sản Đờn ca tài tử ở miền Nam, trước đây rất phát triển. Sau mỗi vụ mùa, nhiều gia đình đã mời các ban Đờn ca tài tử đến biểu diễn, trở thành không gian sinh hoạt văn hóa đặc sắc của người dân. Đến nay, dù đã được UNESCO công nhận, loại hình này đã phát triển trở lại nhưng vẫn bộc lộ nhiều hạn chế.

Ở miền Bắc, theo GS. Ngô Đức Thịnh, may mắn nhất chính là loại hình ca trù. Có thể nói, trong quá khứ, di sản này từng rất phát triển, từ trong cung đình ra đến các tầng lớp dân gian. Thế nhưng, chiến tranh đã làm cho loại hình này gần như bị biến mất. Số nghệ nhân hát ca trù đã nằm trong báo động đỏ khi kiếm nhiều làng mới tìm được người ca, còn người cầm trống thì có khi cả vùng mới có lấy một người.

Trong số những di sản văn hóa phi vật thể, không thể không kể đến loại hình hát chầu văn. Từng bị coi là mê tín dị đoan, sức sống mãnh liệt của chầu văn trong đời sống dân gian, trong cộng đồng đã khiến loại hình này tồn tại và hưng thịnh trở lại và sắp trở thành di sản được thế giới công nhận. Mặc dù vậy, theo giáo sư Thịnh, sự phát triển của hát chầu văn có thể bị biến dạng, cần được theo sát và uốn nắn.

Truyền dạy - giải pháp bền vững

Di sản văn hóa phi vật thể tiềm ẩn trong con người - trong nghệ nhân, trong môi trường thực hành. Vì vậy, bảo vệ văn hóa phi vật thể là bảo vệ con người, đặc biệt là nghệ nhân. Và phải có môi trường để văn hóa phi vật thể - nghệ nhân bộc lộ ra.

Ngày nay, lễ hội được tạo dựng và phát triển mạnh mẽ chính là nơi để các nghệ nhân bộc lộ tài năng. Chúng ta tôn vinh các nghệ nhân chính là cách giữ gìn văn hóa phi vật thể. Thế nhưng, theo GS. Ngô Đức Thịnh, các nghệ nhân nên cần được tạo điều kiện để truyền dạy các loại hình văn hóa phi vật thể mà họ sở hữu, lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Có như vậy, sự phát triển của xã hội nói chung và việc bảo vệ văn hóa phi vật thể nói riêng mới vững bền.

Theo GS. Ngô Đức Thịnh, một số loại hình tuy không mất đi nhưng rất kén người truyền dạy và kén cả người thưởng thức, có nguy cơ mai một cao như Ca trù, hát Xoan. Nhiệm vụ của chúng ta lúc này là nếu không thể giúp những loại hình này phát triển mạnh thì cũng cần có giải pháp để giữ cho nguyên vẹn. Còn những loại hình nào đáp ứng được nguyện vọng của đông đảo quần chúng thì nên phát triển bởi chúng ta cần tôn trọng chủ thể văn hóa.

Ở các nước như Nhật Bản và Hàn Quốc, chế độ đãi ngộ dành cho nghệ nhân rất tốt như hưởng trợ cấp cao, khám chữa bệnh, đi lại… miễn phí. Các nghệ nhân được gọi là báu vật sống của xã hội. Ở các nước phương Tây, nghệ nhân thường được tạo điều kiện, tạo môi trường tốt đã để thể hiện mình, mài giũa nghề, có thu nhập, có môi trường phát triển.

Trước những thực trạng và nguy cơ mà các loại hình văn hóa phi vật thể Việt Nam đang phải đối mặt, theo GS. Ngô Đức Thịnh, để bảo vệ và phát triển bền vững các loại hình văn hóa này, cần có sự kết hợp đồng thời nhiều giải pháp, từ nhiều khía cạnh. Chẳng hạn như những di sản bị đứt quãng thì phải khôi phục lại cho hoàn chỉnh và hình thành những sinh hoạt cộng đồng để gắn kết và duy trì truyền thống.

Trước mắt cần làm tốt công tác về tinh thần. Nhà nước tiếp tục tôn vinh nghệ nhân, khuyến khích nền tảng văn hóa gia đình, niềm tự hào trong gia đình và họ tộc, tạo điều kiện cho các nghệ nhân truyền thụ di sản văn hóa cho thế hệ sau. Thứ hai là có chính sách, giải pháp hỗ trợ những nghệ nhân gặp khó khăn, tạo môi trường cho các nghệ nhân phát triển, để họ chuyên tâm làm phong phú văn hóa cộng đồng.

Và, xa hơn nữa là phải làm sao cho người dân có thể khai thác những giá trị di sản đó để phục vụ đời sống thì mới gìn giữ và phát huy di sản đó lâu dài và bền vững.

de cac di san van hoa phi vat the khong bi mai mot Nghi lễ và trò chơi Kéo co là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Ngày 2/12, tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 10 của UNESCO ...

de cac di san van hoa phi vat the khong bi mai mot Ca Huế trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch vừa công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là loại hình ...

de cac di san van hoa phi vat the khong bi mai mot Về nguồn - trải nghiệm cùng di sản văn hóa phi vật thể ở Hà Nội

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội vừa phát động chương trình "Về nguồn - Trải nghiệm cùng di sản văn hóa ...

Minh Hòa (ghi)

Đọc thêm

Giá tiêu hôm nay 29/3/2024, nối dài chuỗi đi ngang, sản lượng thu hoạch có thể thấp hơn dự kiến, thị trường tiếp tục tăng?

Giá tiêu hôm nay 29/3/2024, nối dài chuỗi đi ngang, sản lượng thu hoạch có thể thấp hơn dự kiến, thị trường tiếp tục tăng?

Giá tiêu hôm nay 29/3/2024 tại thị trường trong nước ổn định ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 92.500 – 96.000 đồng/kg.
Giá vàng hôm nay 29/3/2024: Giá vàng 'miệt mài' đi lên, cán mốc quan trọng, thế giới sẽ tăng đến mức nào?

Giá vàng hôm nay 29/3/2024: Giá vàng 'miệt mài' đi lên, cán mốc quan trọng, thế giới sẽ tăng đến mức nào?

Giá vàng hôm nay 29/3/2024 tại thị trường thế giới và trong nước đều giữ nhịp đi lên, cán mốc quan trọng.
Phát triển sâu rộng đối ngoại nhân dân, cánh tay nối dài giúp Hà Nội vươn tầm thế giới

Phát triển sâu rộng đối ngoại nhân dân, cánh tay nối dài giúp Hà Nội vươn tầm thế giới

Liên hiệp Hà Nội đã và đang tích cực thúc đẩy, đưa hoạt động đối ngoại nhân dân trở thành mạng lưới.
Đại sứ Bùi Văn Nghị tham dự Lễ hội Đỏ lần thứ 2 tại thành phố Salvador, Brazil

Đại sứ Bùi Văn Nghị tham dự Lễ hội Đỏ lần thứ 2 tại thành phố Salvador, Brazil

Việt Nam là một trong bảy nước được mời phát biểu trong Diễn đàn quốc tế về hoà bình, đoàn kết quốc tế và bảo vệ nhân dân Palestine.
Các doanh nghiệp Nhật Bản mong muốn tiếp tục mở rộng kinh doanh tại Việt Nam

Các doanh nghiệp Nhật Bản mong muốn tiếp tục mở rộng kinh doanh tại Việt Nam

Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, Việt Nam luôn coi trọng quan hệ với Nhật Bản cũng như hoạt động của các nhà đầu tư Nhật Bản tại Việt ...
Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Sáu nước dọc sông Lan Thương - Mekong cùng giải quyết thách thức tài nguyên nước, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực và phúc lợi người dân.
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Được tổ chức từ ngày 15-17/2 Âm lịch hằng năm, Lễ hội Tây Thiên diễn ra nhiều hoạt động phong phú, thu hút số lượng du khách tới hành hương, chiêm bái.
Lễ hội Ẩm thực Pháp 2024 có quy mô lớn nhất từ trước đến nay

Lễ hội Ẩm thực Pháp 2024 có quy mô lớn nhất từ trước đến nay

Lễ hội Ẩm thực Pháp - Balade en France 2024 sẽ trở lại Việt Nam từ ngày 5-7/4 tại Công viên Thống Nhất, Hà Nội với số lượng gian hàng tăng gấp rưỡi năm ngoái.
Trâm hoa nhung - Dấu ấn của nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc

Trâm hoa nhung - Dấu ấn của nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc

Xuất hiện thường xuyên trong các bộ phim cổ trang, trâm hoa nhung dần trở thành một xu hướng thời trang mới. Tuy vậy, ít ai biết đây là một di sản văn hoá.
Ra mắt nhiều tác phẩm văn học mới viết cho thiếu nhi

Ra mắt nhiều tác phẩm văn học mới viết cho thiếu nhi

Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất là giải thưởng do Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức với mong muốn phát hiện thêm những cây bút viết cho thiếu nhi.
Nét độc đáo và giá trị văn hóa Mỹ [Kỳ 2]

Nét độc đáo và giá trị văn hóa Mỹ [Kỳ 2]

Cú 'sốc' tương lai: Tên cuốn sách nổi tiếng của Alvin Toffler có thể dùng để miêu tả người Mỹ sống trong tâm trạng 'sốc' do nhịp độ sống gấp, cập rập...
Tháng lễ Ramadan rơi vào mùa Đông: Sự thú vị của lịch Hồi giáo

Tháng lễ Ramadan rơi vào mùa Đông: Sự thú vị của lịch Hồi giáo

Lịch Hồi giáo không có tháng nhuận giống như một số lịch khác khiến tháng lễ Ramadan năm 2024 chính thức bắt đầu trong tiết trời mùa Đông.
Nồng ấm hương vị Tết truyền thống của người Azerbaijan tại Việt Nam

Nồng ấm hương vị Tết truyền thống của người Azerbaijan tại Việt Nam

Đại sứ quán Azerbaijan và Đại sứ quán Kazakhstan tại Việt Nam phối hợp cùng Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Hà Nội tổ chức Lễ hội 'Tết Novruz'.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động