Bí ẩn quốc gia khai thác vàng lớn nhất châu Phi

Hà Trang
Với hơn 142 tấn vàng khai thác năm 2019, Ghana chính thức soán ngôi Nam Phi, trở thành quốc gia khai thác vàng lớn nhất châu Phi.
Theo dõi Baoquocte.vn trên

Nằm trên bờ vịnh Guinea và Đại Tây Dương, Ghana rất giàu tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là khoáng sản. Đất nước Tây Phi với 31 triệu dân này được coi là hình mẫu dân chủ ở châu Phi với nền chính trị tương đối ổn định và tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, trung bình đạt tới 6,65% giai đoạn 2011-2019 theo Ngân hàng Thế giới (WB).

Trong đại dịch Covid-19, Ghana là quốc gia hiếm hoi ở châu Phi tăng trưởng dương (1,1%) trong năm 2020. Đáng chú ý, thành tựu ấn tượng này có đóng góp không nhỏ của ngành khai thác vàng. Đây là động lực mạnh mẽ của kinh tế Ghana, chiếm tới 90% nguồn thu xuất khẩu khoáng sản và 10% GDP quốc gia.

Quốc vương Ashanti Otumfuo Nana Osei Tutu II. Vàng là biểu tượng quyền lực. (Nguồn: africaonlinemuseum.org)
Quốc vương Ashanti Otumfuo Nana Osei Tutu II. (Nguồn: africaonlinemuseum.org)

Từ Bờ biển Vàng xưa kia…

Từ thế kỷ thứ V sau Công nguyên, người Akan đã định cư trên vùng lãnh thổ thuộc Ghana ngày nay. Với nguồn thu chủ yếu từ buôn bán vàng với các thương nhân người Berber, sau này là người Arab từ Bắc Phi băng qua sa mạc Sahara, họ đã xây dựng nên những đế chế Akan hùng mạnh. Trong số đó, nổi bật nhất là Vương quốc Ashanti vẫn tồn tại đến ngày nay và hiện là một phần của Ghana.

Vào thế kỷ thứ XV, người Bồ Đào Nha đã đặt chân tới vùng đất này và thiết lập những mối giao thương đầu tiên với người Akan bản địa. Choáng váng trước trữ lượng vàng khổng lồ, họ đã gọi nơi đây là “Bờ biển Vàng”.

Song cái tên ấy dường như là báo hiệu về thời kỳ đầy máu và nước mắt của quốc gia này. Năm 1874, thực dân Anh chính thức đô hộ phần lớn lãnh thổ Ghana ngày nay với tên Bờ biển Vàng thuộc Anh. Đào và buôn vàng, song hành với bóc lột và buôn bán nô lệ đã ghi dấu một giai đoạn lịch sử đen tối của quốc gia Tây Phi.

(06.08) Tranh minh họa từ năm 1859 miêu tả một ngôi làng ở Ghana bị đốt phá và dân làng bị bắt làm nô lệ. (Nguồn: gemeinfrei)
Tranh minh họa từ năm 1859 miêu tả một ngôi làng ở Ghana bị đốt phá và dân làng bị bắt làm nô lệ. (Nguồn: gemeinfrei)

… tới cường quốc khai thác vàng lớn nhất lục địa

Vào thời thuộc địa, hoạt động tìm kiếm và đào vàng được đẩy mạnh, nhất là trong hai cơn sốt vàng đầu thế kỷ XX. Hàng loạt mỏ vàng lớn được phát hiện trên khắp lãnh thổ Ghana như Obuasi, Tarkwa hay Preastea. Đến năm 1957, khi Bờ biển Vàng giành độc lập từ Anh và chính thức đổi tên thành Ghana, ngành công nghiệp khai thác vàng rơi vào suy thoái.

Tuy nhiên, sau cơn mưa trời lại sáng. Năm 1983, khi chính phủ Ghana bắt đầu triển khai Kế hoạch khôi phục kinh tế (ERP), ngành này đã nhanh chóng hồi phục và cùng với ngành trồng cacao trở thành động lực tăng trưởng của kinh tế Ghana.

Một số công ty khai thác vàng lớn có thể kể tới là Kinross Gold (hoạt động ở mỏ Chirano), Newmont Goldcorp (khai thác mỏ Akyem và Ahafo), AngloGold Ashanti (khai thác mỏ Obuasi và Iduapriem), Gold Fields (hoạt động ở mỏ Tarkwa) và Asanko Gold (khai thác mỏ Asanko).

Ước tính trữ lượng vàng ở Ghana là khoảng 1.000 tấn.

Mặt tối của công nghiệp khai thác vàng

Tiềm năng là vậy nhưng ngành công nghiệp khai thác vàng cũng tồn tại những mặt tối riêng.

Đào vàng được đánh giá là một trong những ngành công nghiệp độc hại nhất thế giới. Phát hiện mỏ vàng mới đồng nghĩa rằng nhiều người dân phải di dời, thậm chí phá rừng để lấy đất khai thác. Những người phu vàng đầu độc đất, nguồn nước và chính bản thân họ khi hít lượng bụi lớn trong quá trình khai thác và sử dụng các chất độc như thủy ngân và cyanide để chiết xuất vàng từ quặng.

Do đa số các mỏ trái phép không có nghiên cứu kỹ lưỡng về cấu trúc địa chất, phu vàng cũng thường xuyên phải đối mặt với nguy cơ tai nạn, với cái giá phải trả đôi khi là tính mạng.

Vụ sập hầm tại khu mỏ phía Bắc Ghana đầu năm 2019 khiến 16 người thiệt mạng là một trong những câu chuyện đau lòng như thế.

(06.08) Chiết xuất vàng thủ công tại khu mỏ Nsuaem Top, Ghana. (Nguồn: Reuters)
Chiết xuất vàng thủ công tại khu mỏ Nsuaem Top, Ghana. (Nguồn: Reuters)

Song đó chưa phải là tất cả. Ngành công nghiệp khai thác vàng của Ghana hiện phải đối phó với vấn nạn nhức nhối “galamsey”. Xuất phát từ cụm từ “gather them and sell”, galamsey là từ địa phương Ghana chỉ nạn khai thác vàng trái phép.

Trước sức hút quá lớn từ vàng, ngoài những công ty khai thác lớn được cấp phép, ngày càng có nhiều các khu khai thác vàng quy mô nhỏ, thủ công và phần lớn trái phép, tồn tại năm này qua năm khác. Chỉ trong năm 2016, nước này để thất thoát tới 2,3 tỷ USD chỉ vì nạn khai thác trái phép.

Đáng ngại hơn, không chỉ người lớn mà trẻ em cũng chạy theo “Giấc mơ vàng”. Những khu mỏ trái phép thu hút nhiều lao động trẻ em từ 10-18 tuổi. Các em thường được giao thực hiện một số công đoạn như be bờ, vận chuyển quặng vàng trong thúng lớn đội trên đầu từ mỏ ra bãi rửa và rửa quặng. Song, thứ các em nhận về sau 7-14 giờ làm việc quần quật mỗi ngày chỉ là vài đồng bạc lẻ.

Đại dịch Covid-19 khiến tình hình lạm dụng lao động trẻ em ngày càng trầm trọng. Khi trường học đóng cửa, rất nhiều trẻ em Ghana đã tình nguyện đầu quân cho những khu mỏ trái phép để đỡ đần cha mẹ kiếm sống.

(06.08)Trẻ em lao động tại một khu mỏ khai thác vàng trái phép tại Ashanti, Ghana. (Nguồn: Human Rights Watch)
Trẻ em lao động tại một khu mỏ khai thác vàng trái phép tại Ashanti, Ghana. (Nguồn: Human Rights Watch)

Tìm kiếm giải pháp

Trước tình hình đó, chính phủ Ghana đã triển khai nhiều biện pháp mạnh tay.

Luật khai thác và khoáng sản chính thức có hiệu lực năm 2006, sửa đổi bổ sung năm 2014 là nỗ lực của quốc gia Tây Phi nhằm kiểm soát hoạt động khai thác vàng trái phép. Theo đó, công dân Ghana và cả lao động nhập cư nước ngoài đến Ghana để hiện thực hóa “Giấc mơ vàng” trái phép có thể bị khép tội hình sự.

Tổng thống Ghana Nana Akufo-Addo xác định siết chặt quản lý nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của hoạt động khai thác vàng trái phép là một nội dung chính trong chiến dịch tranh cử năm 2016.

Từ 31/7/2017, theo chỉ đạo của Tổng thống, quân đội và cảnh sát Ghana đã triển khai Chiến dịch Tiên phong (Operation Vanguard) với khoảng 400 người, nhằm trấn áp hoạt động khai thác vàng trái phép. Trải qua 2 giai đoạn và bước vào giai đoạn 3 từ giữa tháng 5/2021, chiến dịch Vanguard đã đạt một số tiến triển tích cực.

Bí ẩn quốc gia khai thác vàng lớn nhất châu Phi
Bộ trưởng Quốc phòng Ghana Dominic Nitiwul tại lễ xuất quân của Chiến dịch Tiên phong nhằm trấn áp hoạt động khai thác vàng trái phép. (Nguồn: ghaphic.com.gh)

Tuy nhiên, chừng đó là chưa đủ. Trên thực tế, nhiều chủ mỏ vàng trái phép đã thỏa thuận trực tiếp với chủ đất tư nhân về ăn chia lợi nhuận, hối lộ quan chức địa phương để “nhắm mắt làm ngơ”. Điều này khiến chiến dịch Vanguard gặp không ít khó khăn. Cuộc chiến chống nạn khai thác vàng trái phép tại Ghana, vì thế sẽ còn dai dẳng và nhiều chông gai.

TIN LIÊN QUAN
Guinea: Sập mỏ khai thác vàng, ít nhất 15 người thiệt mạng
Điều lạ lùng ở bộ tộc đeo cả cân vàng trên người
Bí ẩn mỏ vàng lớn nhất thế giới của Nga tại Siberia
Tìm cơ hội hợp tác kinh doanh Việt Nam - Ghana
Dịch vụ khóc mướn tại đám tang lên ngôi ở đất nước Ghana

Bài viết cùng chủ đề

Cửa sổ Trung Đông - châu Phi

Xem nhiều

Đọc thêm

Cùng hòa mình vào văn hóa các dân tộc Việt Nam tháng 11 này

Cùng hòa mình vào văn hóa các dân tộc Việt Nam tháng 11 này

Tháng 11, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ tổ chức các hoạt động với chủ đề “Về miền ...
Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernández

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernández

Chiều 2/11, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tiếp đồng chí Esteban Lazo Hernández, Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ ...
Ninh Thuận đưa vào hoạt động tiểu dự án 2.253 tỷ đồng vì môi trường bền vững

Ninh Thuận đưa vào hoạt động tiểu dự án 2.253 tỷ đồng vì môi trường bền vững

Ninh Thuận chính thức khánh thành dự án “Môi trường bền vững các thành phố duyên hải - Tiểu dự án tại thành phố Phan Rang - Tháp Chàm".
Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Có thể khẳng định rằng AI không còn là một công nghệ của tương lai mà đã và đang định hình lại cục diện địa chính trị.
Viettel Marathon 2024: Khởi đầu hào hứng tại Luang Prabang, Lào

Viettel Marathon 2024: Khởi đầu hào hứng tại Luang Prabang, Lào

Sự kiện chính của Viettel Marathon 2024 được tổ chức tại Luang Prabang, Lào. Hàng ngàn vận động viên từ khắp nơi đã đến nhận racekit.
Chủ tịch nước Lương Cường: Việt Nam 'mong muốn làm sâu sắc hơn nữa' quan hệ hợp tác với Cuba

Chủ tịch nước Lương Cường: Việt Nam 'mong muốn làm sâu sắc hơn nữa' quan hệ hợp tác với Cuba

Chủ tịch nước Lương Cường nhấn mạnh Việt Nam mong muốn làm sâu sắc và nâng cao hơn nữa hiệu quả quan hệ hợp tác với Cuba trên tất cả ...
Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Người đứng đầu cơ quan lập pháp Crimea Vladimir Konstantinov ngày 2/11 cáo buộc phương Tây đang bí mật cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine bằng nhiều chiêu thức.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Chương trình của tỷ phú Elon Musk tặng 1 triệu USD ngẫu nhiên cho cử tri khi tham gia bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 5/11 tới vướng vào kiện tụng.
Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Các chuyên gia Liên hợp quốc cho rằng, kể từ khi xung đột ở Gaza bắt đầu vào năm ngoái, người Houthi đang “lợi dụng tình hình” để “chuyển mình”
Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bang Washington huy động trực chiến sau khi có thông tin cũng như lo ngại khả năng xảy ra bạo lực liên quan đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024.
Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Triều Tiên khẳng định cần tăng cường kho vũ khí hạt nhân của mình và hoàn thiện khả năng sẵn sàng tấn công hạt nhân trả đũa nếu cần thiết.
Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Quân đội Israel đã tiêu diệt quan chức cấp cao của Hamas là Izz al-Din Kassab trong một cuộc không kích vào Khan Younis ở phía Nam Dải Gaza.
Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Có thể khẳng định rằng AI không còn là một công nghệ của tương lai mà đã và đang định hình lại cục diện địa chính trị.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Thảm họa vũ khí hạt nhân: Cảnh báo, suy đoán và kịch bản

Thảm họa vũ khí hạt nhân: Cảnh báo, suy đoán và kịch bản

Nga nhiều lần cảnh báo ‘lằn ranh đỏ’. Có người lo sợ về một thảm họa hạt nhân, nhưng cũng có ý kiến cho đó là ‘đe dọa bằng lời nói’!
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Chuyến thăm Trung Quốc ngày 28 - 31/10 của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phản ánh nỗ lực nâng tầm khuôn khổ hợp tác giữa một thế giới đầy biến động.
Tổng tuyển cử tại Nhật Bản: Cần hơn một chiến thắng

Tổng tuyển cử tại Nhật Bản: Cần hơn một chiến thắng

Cuộc tổng tuyển cử sắp tới tại Nhật Bản sẽ là bài kiểm tra khó dành cho liên minh cầm quyền của đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đảng Công minh (Komeito).
Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ truyền thống Mỹ-Anh có thể sẽ đổi khác, khi cuộc bầu cử sắp tới mở ra hai viễn cảnh khác nhau cho mối thâm tình này.
Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Phó Tổng thống Kamala Harris đã có bài phát biểu khép lại chiến dịch tranh cử tại công viên Ellipse ở Washington, D.C.
'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến cục diện xung đột Nga-Ukraine.
Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, chính quyền Washington mới cần tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác tốt đẹp với Ấn Độ.
Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Sức ảnh hưởng toàn cầu đang gia tăng của BRICS định vị nhóm này sẽ là một nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai.
Chiến lược số hóa và người cao tuổi - Nhìn từ kinh nghiệm Nhật Bản

Chiến lược số hóa và người cao tuổi - Nhìn từ kinh nghiệm Nhật Bản

Theo Will Fee - nhà nghiên cứu của Tập đoàn Yuri có trụ sở tại Tokyo và là tác giả bài viết trên tờ Nikkei Asia có tiêu đề 'các nhà tuyển dụng Nhật Bản ...
Phiên bản di động