Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch: Kiến trúc sư của một chính sách đối ngoại đổi mới

GS.TS. Phạm Quang Minh
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch là một trong số các nhà lãnh đạo Việt Nam nhận ra cơ hội chấm dứt với mô hình chính sách đối ngoại cũ, được định hình bởi yếu tố ý thức hệ và đưa ra một chính sách mới tập trung vào lợi ích quốc gia.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch: Kiến trúc sư của một chính sách đối ngoại đổi mới
Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 15 (tháng 5/1982). (Nguồn: tư liệu)

Gửi “thông điệp mới” tới thế giới

Chiến tranh Lạnh kết thúc năm 1989 và Liên Xô sụp đổ năm 1991 đã tạo ra những thay đổi to lớn mang tính cấu trúc đối với chính trị thế giới cũng như Việt Nam. Việt Nam trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh đã chuyển sang một vị thế cân bằng hơn, nhấn mạnh lợi ích quốc gia và hội nhập khu vực.

Ngày nay, trong chính sách đối ngoại, Việt Nam đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, bao gồm giữ vững môi trường hòa bình thông qua độc lập, tự cường, đa dạng hóa và đa phương hóa các quan hệ đối ngoại.

Sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Việt Nam diễn ra dần dần theo thời gian, được hình thành bởi sự kết hợp của các yếu tố bên ngoài và bên trong, đồng thời phản ánh nhận thức của Việt Nam đối với môi trường khu vực.

Qua “sự nghiệp” của Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch, có thể thấy, đổi mới ở Việt Nam là công cuộc không hề đơn giản và dễ dàng, nhưng qua đó cũng cho thấy Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch đã đóng một vai trò quan trọng như thế nào vào thời khắc có tính bước ngoặt của đất nước.

Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch là người có thể nhận ra cơ hội để Việt Nam chấm dứt mô hình chính sách đối ngoại cũ được xác định bởi ý thức hệ và đưa ra một chính sách mới tập trung vào lợi ích quốc gia. Ông cũng là kiến trúc sư của một chiến lược an ninh mới và một chính sách đối ngoại cởi mở.

Theo Washington Post, ông Thạch sẽ được nhớ đến như một trong những nhà ngoại giao giỏi nhất của Hà Nội vào thời điểm Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Trên cương vị Bộ trưởng Ngoại giao, ông Nguyễn Cơ Thạch, một người thông thạo tiếng Pháp và tiếng Anh, đã giúp thế giới hiểu về một Việt Nam đổi mới, năng động, sáng tạo.

Từ… tư duy mới

Sinh năm 1921 trong một gia đình nông dân không ruộng đất ở làng Liên Minh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, Phạm Văn Cương (sau là Nguyễn Cơ Thạch) xung phong tham gia phong trào cách mạng từ khi mới 16 tuổi.

Trước khi trở thành thư ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp vào tháng 9/1945, ông Nguyễn Cơ Thạch đã trải qua 5 năm (từ tháng 5/1940 đến tháng 4/1945) trong các nhà tù thực dân Pháp khác nhau ở Nam Định, Sơn La, Hỏa Lò, Hòa Bình.

Sau hai năm làm thư ký cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông Nguyễn Cơ Thạch đã trải qua các vị trí khác nhau ở Bộ Quốc phòng, Ủy ban Kháng chiến Hành chính tỉnh Hà Đông, Ủy ban Liên khu 3 cho đến năm 1954 khi bắt đầu công tác tại Bộ Ngoại giao với tư cách là Chánh Văn phòng Bộ Ngoại giao.

Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch: Kiến trúc sư của một chính sách đối ngoại đổi mới
Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch hội đàm với Ngoại trưởng Pháp Roland Dumas, tháng 2/1990.

Kể từ đó, ông Nguyễn Cơ Thạch đảm nhiệm các chức vụ khác nhau như Tổng lãnh sự quán tại Ấn Độ (1956), Thứ trưởng Bộ Ngoại giao (1962), Trợ lý ông Lê Đức Thọ trong Hội nghị Paris về chấm dứt chiến tranh lập lại hòa bình ở Việt Nam (1972), Bộ trưởng Bộ Ngoại giao (1980), Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao (1987). Tháng 10/1991, ông được Bộ Chính trị “phân công” tham gia nhóm nghiên cứu các vấn đề đối ngoại.

David Elliott, Giáo sư ngành Chính trị và Quan hệ quốc tế tại Pomona College là một người thầy tôi vô cùng ngưỡng mộ. Ông rất hiểu Việt Nam, nói tiếng Việt rất giỏi, ngày nào cũng đọc báo Nhân Dân và từng gặp Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch nhiều lần những năm 1990. Theo Giáo sư David Elliott, chính Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch là người đã được Bộ chính trị giao nhiệm vụ nghiên cứu phân tích bản chất của quá trình chuyển đổi này.

Trong giai đoạn đó, ông Nguyễn Cơ Thạch có cơ hội nhìn nhận đánh giá tình hình của thời kỳ quá độ: “Toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới đang tạo điều kiện cho sự phân công lao động quốc tế mới trên phạm vi toàn cầu. Đồng thời, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nước lớn và nhỏ cũng ngày càng mở rộng trên quy mô lớn hơn”.

Chính Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch, vài năm sau khi Liên Xô sụp đổ, đã kết luận rằng, có nhiều yếu tố khác trong hệ thống quốc tế có thể làm đối trọng với sức mạnh của Mỹ.

Ông Nguyễn Cơ Thạch còn là người đã đưa ra nhận xét về những yếu tố mới như sự trỗi dậy của Trung Quốc, sự khôi phục của nước Nga và các thế lực kinh tế: “Việc Trung Quốc vươn lên như một siêu cường kinh tế và sự tan rã của Liên Xô đã dẫn đến những thay đổi lớn trong mối quan hệ giữa các nước lớn. Mỹ, Tây Âu và Nhật Bản đã ủng hộ mạnh mẽ chế độ mới ở Nga và ủng hộ cải cách ở Nga, trong khi quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng căng thẳng… Thế giới lưỡng cực và ba cực đã trở nên đa cực. Và thế giới đang chuyển từ Chiến tranh Lạnh và các cuộc chạy đua vũ trang sang kỷ nguyên cạnh tranh kinh tế”.

Giáo sư David Elliott cho rằng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch là người đưa ra những ví dụ điển hình nhất về tư duy mới trong lĩnh vực ngoại giao và an ninh. Tuy nhiên, ông không giải thích ông Nguyễn Cơ Thạch đã tiếp thu được từ đâu về định dạng “kịch bản” phân tích các vấn đề chiến lược và chính sách đối ngoại, tại sao ông lại áp dụng quan điểm thực tế về những thay đổi quốc tế cuối những năm 1980 vào chủ trương điều chỉnh chính sách đối ngoại của Việt Nam.

Nhân vật nổi bật nhất

Theo Giáo sư David Elliott, ông Nguyễn Cơ Thạch đã sống trong một giai đoạn quá độ, chứng kiến các cuộc tranh luận sôi nổi của các nhà lãnh đạo, dẫn đến các quyết định quan trọng trong sự nghiệp của các cá nhân và cả dân tộc. Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch từng là nhân vật nổi bật nhất của nền ngoại giao Việt Nam trong một thập kỷ.

Sau thời gian dài cống hiến cho ngành ngoại giao, Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch đã nghỉ hưu với mong muốn tạo cơ hội cho thế hệ trẻ được tham gia, rèn luyện và cống hiến.

Việt Nam ngày nay hội nhập ngày càng sâu rộng hơn vào hệ thống quốc tế và khu vực. Không nghi ngờ gì khi cho rằng, Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch là một trong số các nhà lãnh đạo Việt Nam có thể nhận ra cơ hội để Việt Nam chấm dứt với mô hình chính sách đối ngoại cũ được định hình bởi yếu tố ý thức hệ và đưa ra một chính sách mới tập trung vào lợi ích quốc gia.

Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch là kiến trúc sư của một chiến lược an ninh mới và một chính sách đối ngoại cởi mở có giá trị và tính thời sự cho đến tận hôm nay.

Ông là kiến trúc sư của một chiến lược an ninh mới và một chính sách đối ngoại cởi mở có giá trị và tính thời sự cho đến tận hôm nay.

Nghị quyết số 13 của Bộ Chính trị năm 1988 nằm trong số các văn kiện mà Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch là một trong những tác giả chính và có thể coi là bước ngoặt trong việc hình thành chính sách đối ngoại đổi mới của Việt Nam. Theo đó, Ðảng nêu rõ trạng thái "đấu tranh và hợp tác cùng tồn tại hòa bình" và nhận định "với một nền kinh tế mạnh, một nền quốc phòng vừa đủ mạnh cùng với sự mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, chúng ta sẽ càng có nhiều khả năng giữ vững độc lập và xây dựng thành công xã hội chủ nghĩa hơn".

Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch đã đặt nền móng cho tư duy đa dạng hóa quan hệ đối ngoại của Việt Nam bằng cách bình thường hóa với Mỹ và trở thành thành viên của tất cả các tổ chức quốc tế, bao gồm ASEAN vào năm 1995 và Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2007.

Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch và câu chuyện đổi mới tư duy, phương pháp làm việc

Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch và câu chuyện đổi mới tư duy, phương pháp làm việc

Không chỉ tham gia cuộc cách mạng giành độc lập dân tộc, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ ...

Những dự báo 'không thể ngờ tới' của Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch

Những dự báo 'không thể ngờ tới' của Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch

Trong ký ức của Đại sứ Trương Triều Dương về Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch ...

Đọc thêm

Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam tặng bằng khen cho Báo Thế giới & Việt Nam

Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam tặng bằng khen cho Báo Thế giới & Việt Nam

Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Yamada Takio đánh giá cao những đóng góp của Báo Thế giới & Việt Nam trong việc củng cố và phát triển quan ...
Palestine có Nội các mới

Palestine có Nội các mới

Nội các mới của Palestine sẽ bao gồm 23 bộ trưởng, trong đó có 3 phụ nữ và 6 người ở Dải Gaza.
Điểm tin thế giới sáng 29/3: Quốc hội Malta bổ nhiệm Tổng thống mới, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc tại WTO, Ngoại trưởng Latvia từ chức

Điểm tin thế giới sáng 29/3: Quốc hội Malta bổ nhiệm Tổng thống mới, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc tại WTO, Ngoại trưởng Latvia từ chức

Báo Thế giới & Việt Nam điểm một số tin tức thế giới đáng chú ý sáng nay, 29/3.
Giá tiêu hôm nay 29/3/2024, nối dài chuỗi đi ngang, sản lượng thu hoạch có thể thấp hơn dự kiến, thị trường tiếp tục tăng?

Giá tiêu hôm nay 29/3/2024, nối dài chuỗi đi ngang, sản lượng thu hoạch có thể thấp hơn dự kiến, thị trường tiếp tục tăng?

Giá tiêu hôm nay 29/3/2024 tại thị trường trong nước ổn định ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 92.500 – 96.000 đồng/kg.
Giá vàng hôm nay 29/3/2024: Giá vàng 'miệt mài' đi lên, cán mốc quan trọng, thế giới sẽ tăng đến mức nào?

Giá vàng hôm nay 29/3/2024: Giá vàng 'miệt mài' đi lên, cán mốc quan trọng, thế giới sẽ tăng đến mức nào?

Giá vàng hôm nay 29/3/2024 tại thị trường thế giới và trong nước đều giữ nhịp đi lên, cán mốc quan trọng.
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Đại sứ Bùi Văn Nghị và đoàn công tác của Đại sứ quán Việt Nam tại Brazil đã có chuyến thăm làm việc tại thành phố Rio de Janeiro, bang Rio de Janeiro.
Đại sứ Bùi Văn Nghị tham dự Lễ hội Đỏ lần thứ 2 tại thành phố Salvador, Brazil

Đại sứ Bùi Văn Nghị tham dự Lễ hội Đỏ lần thứ 2 tại thành phố Salvador, Brazil

Việt Nam là một trong bảy nước được mời phát biểu trong Diễn đàn quốc tế về hoà bình, đoàn kết quốc tế và bảo vệ nhân dân Palestine.
Canada đẩy mạnh hợp tác nông nghiệp với Việt Nam và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Canada đẩy mạnh hợp tác nông nghiệp với Việt Nam và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Bà Deidrah Kelly, Giám đốc điều hành IPAAO và Đại sứ Canada tại Việt Nam Shawn Steil trả lời phỏng vấn về hợp tác với Việt Nam và các nước khu vực.
Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết do Việt Nam đề xuất  về Ngày quốc tế Vui chơi

Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết do Việt Nam đề xuất về Ngày quốc tế Vui chơi

Phát biểu giới thiệu Nghị quyết, Đại sứ Đặng Hoàng Giang nêu bật vai trò và ý nghĩa của vui chơi đối với phát triển con người và đời sống xã hội.
Công chúa Thái Lan sáng tác và trình diễn tác phẩm âm nhạc về Việt Nam

Công chúa Thái Lan sáng tác và trình diễn tác phẩm âm nhạc về Việt Nam

'Việt Nam an lòng' là bài thơ do Công chúa Maha Chakri Sirindhorn sáng tác, kể về những tình cảm tốt đẹp của bà trước phong cảnh, con người Việt Nam.
Australia cam kết tiếp tục thúc đẩy mở cửa thị trường hơn nữa đối với hàng nông sản Việt Nam

Australia cam kết tiếp tục thúc đẩy mở cửa thị trường hơn nữa đối với hàng nông sản Việt Nam

Đại sứ Việt Nam tại Australia Phạm Hùng Tâm gặp Thượng nghị sĩ, đồng Bộ trưởng Thương mại Tim Ayres tại trụ sở Nghị viện Australia.
Hiện chưa có thông tin thương vong liên quan đến người Việt trong vụ tấn công tại Moscow

Hiện chưa có thông tin thương vong liên quan đến người Việt trong vụ tấn công tại Moscow

Tham tán Vũ Sơn Việt cho biết, hiện chưa có thông tin thương vong liên quan đến người Việt trong vụ tấn công tại Moscow.
Việt Nam nỗ lực triển khai thủ tục lãnh sự giúp các thuyền viên tàu True Confidence sớm về nước

Việt Nam nỗ lực triển khai thủ tục lãnh sự giúp các thuyền viên tàu True Confidence sớm về nước

Người phát ngôn Phạm Thu Hằng thông tin về việc hỗ trợ đưa thi hài Đại phó Đặng Duy Kiên, thuyền viên tàu True Confidence bị tập kích.
Ba thuyền viên trong vụ tàu True Confidence bị tấn công đã khởi hành từ Djibouti về Việt Nam

Ba thuyền viên trong vụ tàu True Confidence bị tấn công đã khởi hành từ Djibouti về Việt Nam

Đại sứ quán Việt Nam tại Ai Cập phối hợp với các cơ quan liên quan hoàn tất các thủ tục để các thuyền viên được về nước nhanh chóng, an toàn.
Bộ Ngoại giao thông tin về việc thuyền viên Việt Nam trên tàu True Confidence bị tấn công trên biển

Bộ Ngoại giao thông tin về việc thuyền viên Việt Nam trên tàu True Confidence bị tấn công trên biển

Theo thông tin sơ bộ, trên tàu có 4 thuyền viên Việt Nam, 1 thuyền viên đã tử vong và 3 thuyền viên trong tình trạng sức khỏe bình thường.
Cảnh sát Nhật Bản đã bắt giữ nghi phạm vụ sát hại công dân Việt Nam tại Higashiomo

Cảnh sát Nhật Bản đã bắt giữ nghi phạm vụ sát hại công dân Việt Nam tại Higashiomo

Một công dân Việt Nam được cho là bị sát hại tại Higashiomo, Shiga, Nhật Bản. Cảnh sát Nhật Bản đã bắt giữ 1 nghị phạm và đang tiếp tục điều tra.
Đại sứ quán Việt Nam tại Anh thông tin về 7 người nhập cư được cho là công dân Việt Nam

Đại sứ quán Việt Nam tại Anh thông tin về 7 người nhập cư được cho là công dân Việt Nam

Đại sứ quán Việt Nam tại Anh và Bắc Ireland thông tin về 7 người nhập cư trong xe tải được cho là công dân Việt Nam tại cảng East Sussex, Vương quốc Anh.
Tìm hiểu các nguyên tắc trong việc lựa chọn thực đơn chiêu đãi đối ngoại

Tìm hiểu các nguyên tắc trong việc lựa chọn thực đơn chiêu đãi đối ngoại

Chiều 22/3, đã diễn ra sinh hoạt chuyên đề với chủ đề 'Các nguyên tắc trong việc lựa chọn thực đơn chiêu đãi đối ngoại'.
Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 2)

Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 2)

Là một quốc gia Đông Nam Á, Indonesia gần gũi với Việt Nam, nhưng nước này có 86% dân số theo Hồi giáo tạo nên khác biệt trong văn hoá giao tiếp.
Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 1)

Khám phá văn hóa giao tiếp của đất nước vạn đảo Indonesia (Phần 1)

Là quốc gia Đông Nam Á nên Indonesia gần gũi với Việt Nam, nhưng 86% dân số nước này theo Hồi giáo tạo nên khác biệt trong văn hoá giao tiếp.
Những điều cần biết để không bỡ ngỡ khi đến xứ sở hoa tulip Hà Lan

Những điều cần biết để không bỡ ngỡ khi đến xứ sở hoa tulip Hà Lan

Khi gặp một người Hà Lan bất kì, thật khó để nhận xét về địa vị hay khả năng tài chính của họ thông qua vẻ bề ngoài...
Đôi điều cần biết về văn hóa giao tiếp ở Bỉ - 'trái tim của châu Âu'

Đôi điều cần biết về văn hóa giao tiếp ở Bỉ - 'trái tim của châu Âu'

Cùng khám phá đôi nét về văn hóa giao tiếp và con người Bỉ để hiểu rõ hơn về đất nước được coi là 'trái tim châu Âu' qua bài viết dưới đây!
Những nước nào có Ngày Quốc khánh trong tháng 12?

Những nước nào có Ngày Quốc khánh trong tháng 12?

Trong tháng 12 có 12 quốc gia kỷ niệm Ngày Quốc khánh, bao gồm Romania, Lào, UAE, Thái Lan, Phần Lan, Burkina Faso, Kenya, Bhutan, Niger, Qatar...
Phiên bản di động