Ông chủ Nhà Trắng muốn rút 5,7 tỷ USD từ ngân sách năm 2019 để chi trả cho bức tường dọc biên giới Mexico mà ông hằng cam kết. Tuy nhiên, đảng Cộng hòa chỉ có 51 ghế tại Thượng viện và sự thay đổi này cần ít nhất 9 phiếu nữa từ đảng Dân chủ, vốn kiên quyết phản đối bức tường ngăn cách Mỹ và Mexico. Ngay cả khi số nghị sỹ đảng Cộng hòa có được nâng lên thành 53 người sau khi Quốc hội mới họp đầu năm 2019, con số này vẫn là chưa đủ.
Thay vào đó, Thượng viện lại thông qua nghị quyết duy trì ngân sách chính phủ ở mức hiện tại cho đến đầu tháng Hai. Ngay lập tức, ông Trump khẳng định sẽ không đặt bút phê chuẩn nghị quyết này chừng nào ngân sách cho bức tường biên giới chưa được thông qua.
Động thái trên đã khiến Chính phủ Mỹ một lần nữa phải đóng cửa vào ngày 22/12 vừa qua, ảnh hưởng tới 1/4 các cơ quan liên bang. Trong 3 lần đóng cửa chính phủ Mỹ trong 2018, đây được cho là lần nghiêm trọng nhất và nếu không được kiểm soát, dư chấn của nó có thể tàn phá nước Mỹ như cách trận động đất và sóng thần đã khiến Indonesia tan hoang những ngày qua.
| Lính Mỹ đặt dây thép gai lên bức tường biên giới ở San Diego. (Nguồn: AP) |
Thế giằng co
Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, căng thẳng chưa có dấu hiệu được giải quyết, khi hai bên vẫn duy trì lập trường cứng rắn.
Về phần mình, Tổng thống Donald Trump muốn thực hiện bằng được kế hoạch này và coi bức tường nói trên là phương tiện duy nhất ngăn cản làn sóng người nhập cư từ biên giới Mexico. Đây là điều mà ông từng cam kết trong chiến dịch tranh cử năm 2016 và thành công trong thực thi chính sách này sẽ góp phần giúp ông giành chiến thắng trong cuộc đua vào năm 2020.
Quan trọng hơn, đây là canh bạc mà ông Donald Trump cần thắng, nhằm chứng tỏ uy quyền của ông chủ Nhà Trắng và xây dựng uy tín trước các chính trị gia hàng đầu của đảng Cộng hòa. Nhiều người trong số họ như Thượng Nghị sỹ L.Alexander và Marco Rubio đã tỏ rõ thất vọng việc ông Trump vì bức tường mà trì hoãn ký dự luật ngân sách.
Đây không phải là lần đầu tiên thành viên đảng Cộng hòa đi ngược lại với ý chí của ông Trump: Cách đây hai tuần, 7 Thượng Nghị sỹ Cộng hòa đã bỏ phiếu cùng với đảng Dân chủ cáo buộc Thái tử Saudi Arabia Mohammed Bin Salman có liên quan trực tiếp đến cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ). Ít lâu sau, họ cũng lên tiếng phản đối quyết định rút quân khỏi Syria và sa thải Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis của ông Trump.
Trong khi đó, như thường lệ đảng Dân chủ phản đối chính sách xây tường của ông Trump và cam kết sẽ không rót một đồng ngân sách nào cho dự án này.
Gỡ thế “dê qua cầu”
Dường như các bên đang quá mải mê đá “quả bóng” trách nhiệm, thay vì tìm kiếm giải pháp cho tình trạng bế tắc, dự kiến có thể kéo dài qua năm 2019.
Trước mắt, chính phủ đóng cửa trong hai ngày nghỉ lễ Liên bang (24 và 25/12), song các dịch vụ thiết yếu như thư tín hay an ninh biên giới không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, sau đó, 800.000 công chức chính phủ sẽ buộc phải nghỉ hoặc làm việc không lương.
Tình trạng này có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng kinh tế mới khi mà chỉ 2 ngày sau khi chính phủ đóng cửa, chỉ số Dow Jones đã tụt tới 400 điểm. Nếu kéo dài, “dư chấn” sẽ không dừng ở thị trường chứng khoán và khi đó, với tư cách là người đứng đầu đất nước, ông Trump sẽ buộc phải có hành động quyết liệt.
Thêm vào đó, việc bộ máy chính quyền liên bang bị tê liệt sẽ khiến ông Trump khó lòng triển khai các chính sách đối ngoại thuận lợi, đặc biệt là đối với Trung Quốc. Thỏa thuận “đình chiến” về thương mại với Bắc Kinh chỉ kéo dài đến tháng Ba và Washington đã bước đầu thành công trong việc gây áp lực, buộc chính quyền của Chủ tịch Tập Cận Bình dự thảo thay đổi luật đầu tư nước ngoài và chuyển giao công nghệ. Song, thời gian cho Mỹ không còn nhiều và ông Trump đang lãng phí nó vào vụ tranh cãi với đảng Dân chủ.
May mắn thay, cả Tổng thống và Quốc hội Mỹ nhận thức rõ hậu quả này và đang có những bước đi tiệm tiến nhằm đạt được thỏa thuận, dù còn chậm chạp và đầy hoài nghi.
Ông Trump đã thúc giục Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell sử dụng “nút nguyên tử”, thay đổi số phiếu cần thiết để thông qua dự thảo ngân sách tại Thượng viện từ 60 xuống còn 51, song ông McConnell đã từ chối và cho rằng điều này có thể đặt một tiền lệ xấu cho tương lai.
Điều này buộc ông Trump phải mềm mỏng hơn, khi thông báo có thể chấp nhận khoản tiền thấp hơn con số 5,7 tỷ USD đã đề ra ban đầu. Tương tự, đảng Dân chủ cũng đã “xuống nước” và đưa ra lời để nghị 1,3 tỷ USD. Tuy nhiên, quá trình thương thảo giữa hai bên sẽ vô cùng khó khăn và ông Trump sẽ cần vượt qua bức tường giữa ông và đảng Dân chủ, nếu muốn có ngân sách xây dựng bức tường phân cách biên giới Mỹ và Mexico.