Cái giá của xung đột

TS. Hoàng Anh Tuấn
Học viện Ngoại giao
Nhìn tổng thể, xung đột Nga-Ukraine là đỉnh điểm của các tranh chấp, bạo lực trong không gian hậu Xô viết, có nguồn gốc từ khi Liên Xô còn hùng mạnh.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Một tòa nhà bị tấn công ở thị trấn Chuguiv, miền Đông Ukraine. (Nguồn: AFP)
Một tòa nhà bị tấn công ở thị trấn Chuguiv, miền Đông Ukraine. (Nguồn: AFP)

Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc và Liên Xô tan rã, dưới tác động của hàng loạt nhân tố bên trong và bên ngoài, mâu thuẫn giữa các nước Cộng hòa không còn nhiều yếu tố cản trở nữa nên mau chóng bùng phát thành bạo lực.

Đi tìm căn nguyên

Trong khi xung đột Nga-Ukraine chưa có dấu hiệu lắng dịu thì từ đầu tháng Chín, một loạt xung đột và bạo lực mới liên tiếp nổ ra giữa Armenia và Azerbaijan tại khu vực Nagorno-Karabakh cũng như xung đột biên giới giữa Tajikistan và Kyrgyzstan làm hàng trăm người thiệt mạng, hàng ngàn người phải bỏ nhà cửa đi sơ tán, nguy cơ leo thang và lan rộng ngày một hiện hữu.

Thực ra xung đột vũ trang giữa các nước Cộng hòa thuộc Liên bang Xô viết cũ và giữa Nga với một số nước này xuất phát từ tranh chấp biên giới lãnh thổ cộng thêm các yếu tố văn hóa, sắc tộc, tôn giáo cùng sự can thiệp ở bên ngoài không mới.

Năm 1988, tức ba năm trước khi Liên Xô tan rã, căng thẳng biên giới giữa Azerbaijan và Armenia đã nổ ra nhằm giành quyền kiểm soát khu vực Nagorno-Karabakh gồm chủ yếu những người nói tiếng Armenia nhưng lại nằm bên trong lãnh thổ Azerbaijan.

Từ đó đến nay, tuy giữa hai nước không xảy ra xung đột lớn, nhưng căng thẳng biên giới và xung đột cường độ thấp dọc biên giới chưa bao giờ ngưng nghỉ.

Giữa Tajikistan và Kyrgyzstan cũng vậy. Chỉ mới cách đây hơn một năm, tháng 5/2021, giao tranh nổ ra giữa biên giới hai nước. Hiện nay, cả Tajikistan và Kyrgyzstan chỉ chịu ngưng bắn và ngồi vào bàn đàm phán khi Tổng thống Putin gọi điện trực tiếp cho lãnh đạo của hai nước này vào ngày 18/9.

Tin liên quan
Thượng đỉnh SCO: Nước đi mới trong ‘ván cờ’ địa-chính trị quốc tế Thượng đỉnh SCO: Nước đi mới trong ‘ván cờ’ địa-chính trị quốc tế

Vậy căn nguyên chính của các xung đột này là gì?

Thứ nhất, nguyên nhân lớn nhất có lẽ bắt nguồn từ các di sản của thời Liên Xô cũ, khi các nhà lãnh đạo đã sử dụng quyền lực để “cắt” rồi “trao”, “tặng” lãnh thổ của nước Cộng hòa này cho nước Cộng hòa kia theo ý muốn chủ quan cá nhân.

Chẳng hạn như cắt khu vực Transnistria, gồm đa phần dân chúng nói tiếng Nga để sáp nhập vào lãnh thổ Moldova, hay cắt khu vực bán đảo Crimea, trong đó có quân cảng nước ấm duy nhất của Nga là Sevastopol “trao” cho Ukraine.

Thứ hai, dưới thời Xô viết trước kia các mâu thuẫn hay tranh chấp giữa các nước Cộng hòa không những không được quan tâm giải quyết, mà thậm chí còn bị kìm nén, vì mục tiêu chung là thống nhất và đoàn kết bên ngoài.

Chính vì vậy mà có tới 1/2 chiều dài đường biên giới chung, dài gần 1.000 km giữa Tajikistan và Kyrgyzstan cho đến nay vẫn chưa được phân định và là nguồn gốc của các cuộc xung đột, căng thẳng biên giới gần đây.

Thứ ba, sự can thiệp từ bên ngoài, kể cả từ phía Nga, làm cho các tranh chấp, mâu thuẫn vốn đã phức tạp lại càng trở nên phức tạp hơn. Do các yếu tố lịch sử để lại, tại một số nước Cộng hòa trong không gian Xô viết cũ tồn tại một số khu vực, lãnh thổ có đông người Nga sinh sống, hoặc vẫn duy trì văn hóa, ngôn ngữ Nga tôn giáo chính thống Nga... như khu vực Transnistria thuộc Moldova, Donbass thuộc Ukraine, hay hai nước cộng hòa Nam Ossetia, Abkhazia nằm bên trong lãnh thổ Gruzia.

Bản thân Nga được cho là có toan tính riêng trong việc ngăn Moldova, Ukraine, Gruzia hay các nước cộng hòa khác gia nhập EU, NATO, hay nhích lại gần hơn với phương Tây.

Bên cạnh đó, các nhân tố bên ngoài khác, như Thổ Nhĩ Kỳ thì gần gũi hơn và ủng hộ Azerbaijan, trong khi Armenia lại nhận được sự ủng hộ của Mỹ và phương Tây, phần nào là Nga cũng làm cho tranh chấp Azerbaijan - Armenia trở nên phức tạp hơn.

Hệ lụy khôn lường

Sự bùng phát hàng loạt xung đột trong không gian hậu Xô viết cũ trong bối cảnh đối đầu giữa Nga với Mỹ và phương Tây, cũng như sự can dự ngày càng mạnh của phương Tây, kết hợp với các bất ổn bên trong xuất phát từ các yếu tố chính trị, kinh tế, cùng các nhân tố Hồi giáo cực đoan... đã khiến tình hình trở nên phức tạp hơn. Cụ thể là:

Một là, cạnh tranh địa - chính trị giữa các nước lớn ở bên ngoài khiến cho xung đột có nguy cơ lan rộng với các hệ quả lớn về người và vật chất và do vậy càng kéo các nước Cộng hòa này rơi vào vòng xoáy luẩn quẩn của sự bất ổn, chiến tranh...

Hai là, việc có quá nhiều xung đột xảy ra cùng một lúc trong bối cảnh thế giới có quá nhiều vấn đề lớn và phức tạp như cạnh tranh địa - chính trị giữa các nước lớn trên phạm vi toàn cầu, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế... dễ khiến khu vực này rơi vào quên lãng, trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự phát triển của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, chủ nghĩa khủng bố.

Cho đến lúc này, sự can thiệp cũng như các cơ chế bên ngoài chưa giúp giảm nhiệt các xung đột. Điều quan trọng là các nước liên quan cần ngừng bắn ngay lập tức, tiến hành đối thoại trực tiếp, từng bước xây dựng lòng tin từ các bước đi nhỏ trên con đường tiến tới một giải pháp toàn diện và tổng thể.


Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.

Xung đột Kyrgyzstan-Tajikistan vẫn 'nóng' bất chấp thỏa thuận ngừng bắn, thương vong gia tăng

Xung đột Kyrgyzstan-Tajikistan vẫn 'nóng' bất chấp thỏa thuận ngừng bắn, thương vong gia tăng

Ngày 18/9, Kyrgyzstan cho biết thương vong do đụng độ biên giới với Tajikistan là 165 người, trong đó 36 người thiệt mạng, 129 người ...

Xung đột Azerbaijan-Armenia leo thang: Động cơ thực sự của các bên là gì?

Xung đột Azerbaijan-Armenia leo thang: Động cơ thực sự của các bên là gì?

Azerbaijan dường như đang tạo ra một 'phép thử' đối với những cam kết của Nga, đồng thời gây sức ép với Armenia để đạt ...

Nga: Dự án ‘đảm bảo an ninh’ của Ukraine sẽ khơi mào xung đột toàn cầu

Nga: Dự án ‘đảm bảo an ninh’ của Ukraine sẽ khơi mào xung đột toàn cầu

Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Nga Dimitry Medvedev nhấn mạnh, các đề xuất được đưa ra trong dự thảo 'đảm bảo ...

Tham gia ‘trò chơi’ trừng phạt, khi châu Âu quyết ‘cai’ khí đốt Nga, mùa Đông tới không chỉ giá lạnh…

Tham gia ‘trò chơi’ trừng phạt, khi châu Âu quyết ‘cai’ khí đốt Nga, mùa Đông tới không chỉ giá lạnh…

Cuộc khủng hoảng năng lượng nhiều khả năng khiến châu Âu ngày càng phụ thuộc khí đốt Nga, đồng thời châu lục này có thể ...

Châu Âu: Giá điện tăng cao kỷ lục trước mùa Đông, xung đột Nga-Ukraine không phải nguyên nhân duy nhất

Châu Âu: Giá điện tăng cao kỷ lục trước mùa Đông, xung đột Nga-Ukraine không phải nguyên nhân duy nhất

Giá điện tại châu Âu đã tăng lên các mức cao kỷ lục trong ngày 26/8, báo hiệu một mùa Đông khó khăn trong bối ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Tỷ số cân não trước trận đấu cuối cùng, đại gia Elon Musk rộng đường vung tiền cho ông Trump

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Tỷ số cân não trước trận đấu cuối cùng, đại gia Elon Musk rộng đường vung tiền cho ông Trump

Cả 3 mô hình dự báo kết quả Bầu cử tổng thống Mỹ 2024 đều cho thấy cuộc đua sẽ rất sít sao và gần như không thể nói trước ...
Ruben Amorim bị HLV từng thất bại ở MU cảnh báo

Ruben Amorim bị HLV từng thất bại ở MU cảnh báo

David Moyes đã lên tiếng cảnh báo Ruben Amorim về sức ép khủng khiếp khi ngồi ghế nóng tại MU.
Chính trị gia đối lập hàng đầu Mozambique bị ám sát hụt ở Nam Phi

Chính trị gia đối lập hàng đầu Mozambique bị ám sát hụt ở Nam Phi

Chính trị gia Mozambique Venancio Mondlane tuyên bố thoát khỏi một vụ ám sát bất thành ở Nam Phi.
Bầu cử Mỹ 2024: Cuộc đấu của những người sở hữu vận may đáng kinh ngạc, chương cuối trong câu chuyện dài kỳ khó đoán

Bầu cử Mỹ 2024: Cuộc đấu của những người sở hữu vận may đáng kinh ngạc, chương cuối trong câu chuyện dài kỳ khó đoán

Hành trình trở thành ứng cử viên Tổng thống Mỹ trong cuộc bầu cử 2024 của ông Donald Trump và Kamala Harris có rất nhiều yếu tố bất ngờ.
'Nút báo động' và đội SWAT: An ninh thắt chặt trước cuộc bầu cử Mỹ

'Nút báo động' và đội SWAT: An ninh thắt chặt trước cuộc bầu cử Mỹ

Lực lượng Vệ binh Quốc gia được kích hoạt, sở chỉ huy FBI được thành lập tại Washington và các đội vũ khí đặc biệt được triển khai trên các ...
Kiến tạo thần sầu và như máy, Marc Casado đạt mốc 9 năm có 1

Kiến tạo thần sầu và như máy, Marc Casado đạt mốc 9 năm có 1

Tiền vệ Marc Casado thiết lập dấu mốc kiến tạo ấn tượng ở trận Barcelona thắng Espanyol 3-1 tại vòng 12 La Liga.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Tỷ số cân não trước trận đấu cuối cùng, đại gia Elon Musk rộng đường vung tiền cho ông Trump

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Tỷ số cân não trước trận đấu cuối cùng, đại gia Elon Musk rộng đường vung tiền cho ông Trump

Cả 3 mô hình dự báo kết quả Bầu cử tổng thống Mỹ 2024 đều cho thấy cuộc đua sẽ rất sít sao và gần như không thể nói trước ai sẽ giành chiến thắng.
Chính trị gia đối lập hàng đầu Mozambique bị ám sát hụt ở Nam Phi

Chính trị gia đối lập hàng đầu Mozambique bị ám sát hụt ở Nam Phi

Chính trị gia Mozambique Venancio Mondlane tuyên bố thoát khỏi một vụ ám sát bất thành ở Nam Phi.
Sáu tiếng trước bầu cử Tổng thống Mỹ, Triều Tiên phóng hàng loạt tên lửa, tuyên bố nguyên nhân phải tăng cường hạt nhân

Sáu tiếng trước bầu cử Tổng thống Mỹ, Triều Tiên phóng hàng loạt tên lửa, tuyên bố nguyên nhân phải tăng cường hạt nhân

Rạng sáng 5/11, Triều Tiên đã phóng tên lửa đạn đạo về phía vùng biển phía Đông, vài tiếng trước khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ chính thức bắt đầu.
TRỰC TIẾP bầu cử Mỹ 2024: Căng thẳng an ninh lịch sử, ông Trump ra tuyên bố nóng bất ngờ, bà Harris nói 'hãy tận hưởng'

TRỰC TIẾP bầu cử Mỹ 2024: Căng thẳng an ninh lịch sử, ông Trump ra tuyên bố nóng bất ngờ, bà Harris nói 'hãy tận hưởng'

Báo Thế giới và Việt Nam liên tục cập nhật diễn biến và kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 ngày 5/11.
Điểm tin thế giới sáng 5/11: Trung Quốc cân nhắc gói kích thích kinh tế, Nga-Indonesia tập trận hải quân, Australia hủy bỏ dự án quân sự

Điểm tin thế giới sáng 5/11: Trung Quốc cân nhắc gói kích thích kinh tế, Nga-Indonesia tập trận hải quân, Australia hủy bỏ dự án quân sự

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin tức thế giới đáng chú ý sáng nay, 5/11.
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

Sự kiện đang được giới công nghệ mong đợi có thể xảy ra ngay trong năm nay, là sự ra mắt của GPT-5.
30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

Gần 30 năm qua, Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) góp phần quan trọng giữ gìn tính toàn vẹn, thúc đẩy tuân thủ UNCLOS.
Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Cả ông Trump và bà Harris đều đang tìm cách mô tả bên kia là 'yếu thế trước Trung Quốc' trong nỗ lực vượt qua phe đối lập.
Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ truyền thống Mỹ-Anh có thể sẽ đổi khác, khi cuộc bầu cử sắp tới mở ra hai viễn cảnh khác nhau cho mối thâm tình này.
Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Phó Tổng thống Kamala Harris đã có bài phát biểu khép lại chiến dịch tranh cử tại công viên Ellipse ở Washington, D.C.
'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến cục diện xung đột Nga-Ukraine.
Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, chính quyền Washington mới cần tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác tốt đẹp với Ấn Độ.
Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Sức ảnh hưởng toàn cầu đang gia tăng của BRICS định vị nhóm này sẽ là một nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai.
Phiên bản di động