Cái giá của xung đột

TS. Hoàng Anh Tuấn
Học viện Ngoại giao
Nhìn tổng thể, xung đột Nga-Ukraine là đỉnh điểm của các tranh chấp, bạo lực trong không gian hậu Xô viết, có nguồn gốc từ khi Liên Xô còn hùng mạnh.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Một tòa nhà bị tấn công ở thị trấn Chuguiv, miền Đông Ukraine. (Nguồn: AFP)
Một tòa nhà bị tấn công ở thị trấn Chuguiv, miền Đông Ukraine. (Nguồn: AFP)

Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc và Liên Xô tan rã, dưới tác động của hàng loạt nhân tố bên trong và bên ngoài, mâu thuẫn giữa các nước Cộng hòa không còn nhiều yếu tố cản trở nữa nên mau chóng bùng phát thành bạo lực.

Đi tìm căn nguyên

Trong khi xung đột Nga-Ukraine chưa có dấu hiệu lắng dịu thì từ đầu tháng Chín, một loạt xung đột và bạo lực mới liên tiếp nổ ra giữa Armenia và Azerbaijan tại khu vực Nagorno-Karabakh cũng như xung đột biên giới giữa Tajikistan và Kyrgyzstan làm hàng trăm người thiệt mạng, hàng ngàn người phải bỏ nhà cửa đi sơ tán, nguy cơ leo thang và lan rộng ngày một hiện hữu.

Thực ra xung đột vũ trang giữa các nước Cộng hòa thuộc Liên bang Xô viết cũ và giữa Nga với một số nước này xuất phát từ tranh chấp biên giới lãnh thổ cộng thêm các yếu tố văn hóa, sắc tộc, tôn giáo cùng sự can thiệp ở bên ngoài không mới.

Năm 1988, tức ba năm trước khi Liên Xô tan rã, căng thẳng biên giới giữa Azerbaijan và Armenia đã nổ ra nhằm giành quyền kiểm soát khu vực Nagorno-Karabakh gồm chủ yếu những người nói tiếng Armenia nhưng lại nằm bên trong lãnh thổ Azerbaijan.

Từ đó đến nay, tuy giữa hai nước không xảy ra xung đột lớn, nhưng căng thẳng biên giới và xung đột cường độ thấp dọc biên giới chưa bao giờ ngưng nghỉ.

Giữa Tajikistan và Kyrgyzstan cũng vậy. Chỉ mới cách đây hơn một năm, tháng 5/2021, giao tranh nổ ra giữa biên giới hai nước. Hiện nay, cả Tajikistan và Kyrgyzstan chỉ chịu ngưng bắn và ngồi vào bàn đàm phán khi Tổng thống Putin gọi điện trực tiếp cho lãnh đạo của hai nước này vào ngày 18/9.

Tin liên quan
Thượng đỉnh SCO: Nước đi mới trong ‘ván cờ’ địa-chính trị quốc tế Thượng đỉnh SCO: Nước đi mới trong ‘ván cờ’ địa-chính trị quốc tế

Vậy căn nguyên chính của các xung đột này là gì?

Thứ nhất, nguyên nhân lớn nhất có lẽ bắt nguồn từ các di sản của thời Liên Xô cũ, khi các nhà lãnh đạo đã sử dụng quyền lực để “cắt” rồi “trao”, “tặng” lãnh thổ của nước Cộng hòa này cho nước Cộng hòa kia theo ý muốn chủ quan cá nhân.

Chẳng hạn như cắt khu vực Transnistria, gồm đa phần dân chúng nói tiếng Nga để sáp nhập vào lãnh thổ Moldova, hay cắt khu vực bán đảo Crimea, trong đó có quân cảng nước ấm duy nhất của Nga là Sevastopol “trao” cho Ukraine.

Thứ hai, dưới thời Xô viết trước kia các mâu thuẫn hay tranh chấp giữa các nước Cộng hòa không những không được quan tâm giải quyết, mà thậm chí còn bị kìm nén, vì mục tiêu chung là thống nhất và đoàn kết bên ngoài.

Chính vì vậy mà có tới 1/2 chiều dài đường biên giới chung, dài gần 1.000 km giữa Tajikistan và Kyrgyzstan cho đến nay vẫn chưa được phân định và là nguồn gốc của các cuộc xung đột, căng thẳng biên giới gần đây.

Thứ ba, sự can thiệp từ bên ngoài, kể cả từ phía Nga, làm cho các tranh chấp, mâu thuẫn vốn đã phức tạp lại càng trở nên phức tạp hơn. Do các yếu tố lịch sử để lại, tại một số nước Cộng hòa trong không gian Xô viết cũ tồn tại một số khu vực, lãnh thổ có đông người Nga sinh sống, hoặc vẫn duy trì văn hóa, ngôn ngữ Nga tôn giáo chính thống Nga... như khu vực Transnistria thuộc Moldova, Donbass thuộc Ukraine, hay hai nước cộng hòa Nam Ossetia, Abkhazia nằm bên trong lãnh thổ Gruzia.

Bản thân Nga được cho là có toan tính riêng trong việc ngăn Moldova, Ukraine, Gruzia hay các nước cộng hòa khác gia nhập EU, NATO, hay nhích lại gần hơn với phương Tây.

Bên cạnh đó, các nhân tố bên ngoài khác, như Thổ Nhĩ Kỳ thì gần gũi hơn và ủng hộ Azerbaijan, trong khi Armenia lại nhận được sự ủng hộ của Mỹ và phương Tây, phần nào là Nga cũng làm cho tranh chấp Azerbaijan - Armenia trở nên phức tạp hơn.

Hệ lụy khôn lường

Sự bùng phát hàng loạt xung đột trong không gian hậu Xô viết cũ trong bối cảnh đối đầu giữa Nga với Mỹ và phương Tây, cũng như sự can dự ngày càng mạnh của phương Tây, kết hợp với các bất ổn bên trong xuất phát từ các yếu tố chính trị, kinh tế, cùng các nhân tố Hồi giáo cực đoan... đã khiến tình hình trở nên phức tạp hơn. Cụ thể là:

Một là, cạnh tranh địa - chính trị giữa các nước lớn ở bên ngoài khiến cho xung đột có nguy cơ lan rộng với các hệ quả lớn về người và vật chất và do vậy càng kéo các nước Cộng hòa này rơi vào vòng xoáy luẩn quẩn của sự bất ổn, chiến tranh...

Hai là, việc có quá nhiều xung đột xảy ra cùng một lúc trong bối cảnh thế giới có quá nhiều vấn đề lớn và phức tạp như cạnh tranh địa - chính trị giữa các nước lớn trên phạm vi toàn cầu, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế... dễ khiến khu vực này rơi vào quên lãng, trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự phát triển của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, chủ nghĩa khủng bố.

Cho đến lúc này, sự can thiệp cũng như các cơ chế bên ngoài chưa giúp giảm nhiệt các xung đột. Điều quan trọng là các nước liên quan cần ngừng bắn ngay lập tức, tiến hành đối thoại trực tiếp, từng bước xây dựng lòng tin từ các bước đi nhỏ trên con đường tiến tới một giải pháp toàn diện và tổng thể.


Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.

Xung đột Kyrgyzstan-Tajikistan vẫn 'nóng' bất chấp thỏa thuận ngừng bắn, thương vong gia tăng

Xung đột Kyrgyzstan-Tajikistan vẫn 'nóng' bất chấp thỏa thuận ngừng bắn, thương vong gia tăng

Ngày 18/9, Kyrgyzstan cho biết thương vong do đụng độ biên giới với Tajikistan là 165 người, trong đó 36 người thiệt mạng, 129 người ...

Xung đột Azerbaijan-Armenia leo thang: Động cơ thực sự của các bên là gì?

Xung đột Azerbaijan-Armenia leo thang: Động cơ thực sự của các bên là gì?

Azerbaijan dường như đang tạo ra một 'phép thử' đối với những cam kết của Nga, đồng thời gây sức ép với Armenia để đạt ...

Nga: Dự án ‘đảm bảo an ninh’ của Ukraine sẽ khơi mào xung đột toàn cầu

Nga: Dự án ‘đảm bảo an ninh’ của Ukraine sẽ khơi mào xung đột toàn cầu

Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Nga Dimitry Medvedev nhấn mạnh, các đề xuất được đưa ra trong dự thảo 'đảm bảo ...

Tham gia ‘trò chơi’ trừng phạt, khi châu Âu quyết ‘cai’ khí đốt Nga, mùa Đông tới không chỉ giá lạnh…

Tham gia ‘trò chơi’ trừng phạt, khi châu Âu quyết ‘cai’ khí đốt Nga, mùa Đông tới không chỉ giá lạnh…

Cuộc khủng hoảng năng lượng nhiều khả năng khiến châu Âu ngày càng phụ thuộc khí đốt Nga, đồng thời châu lục này có thể ...

Châu Âu: Giá điện tăng cao kỷ lục trước mùa Đông, xung đột Nga-Ukraine không phải nguyên nhân duy nhất

Châu Âu: Giá điện tăng cao kỷ lục trước mùa Đông, xung đột Nga-Ukraine không phải nguyên nhân duy nhất

Giá điện tại châu Âu đã tăng lên các mức cao kỷ lục trong ngày 26/8, báo hiệu một mùa Đông khó khăn trong bối ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Báo động tình trạng lạm dụng kháng sinh gia tăng trên toàn cầu

Báo động tình trạng lạm dụng kháng sinh gia tăng trên toàn cầu

Các chuyên gia dự báo mức tiêu thụ kháng sinh toàn cầu có thể tăng lên 75,1 tỷ liều hàng ngày vào năm 2030, tương đương mức tăng 52,3%.
Cựu Hoa khôi bóng chuyền Kim Huệ và những môn thể thao đam mê sau giải nghệ

Cựu Hoa khôi bóng chuyền Kim Huệ và những môn thể thao đam mê sau giải nghệ

Sau ly hôn, cựu Hoa khôi bóng chuyền Phạm Thị Kim Huệ sống cùng con gái, hiện cô làm HLV phó của CLB Vietinbank.
Lịch âm hôm nay 2024: Xem lịch âm 26/11/2024, Lịch vạn niên ngày 26 tháng 11 năm 2024

Lịch âm hôm nay 2024: Xem lịch âm 26/11/2024, Lịch vạn niên ngày 26 tháng 11 năm 2024

Lịch âm 26/11. Lịch âm 26/11/2024? Âm lịch hôm nay 26/11. Lịch vạn niên 26/11/2024. Ngày hôm nay tốt hay xấu? Xem ngày giờ, hướng tốt xấu...
Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 26/11/2024: Tuổi Thân tài lộc vượng phát

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 26/11/2024: Tuổi Thân tài lộc vượng phát

Xem tử vi 26/11 - tử vi 12 con giáp hôm nay 26/11/2024 - Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất và Hợi về công việc, ...
Harry Kane phá kỷ lục ghi bàn 'nhanh như chợp' của Erling Haaland

Harry Kane phá kỷ lục ghi bàn 'nhanh như chợp' của Erling Haaland

Lập hat-trick ở trận Bayern Munich thắng Augsburg, vòng 11 Bundesliga, Harry Kane xô đổ một kỷ lục ghi bàn tại giải VĐQG Đức của Erling Haaland.
Hezbollah dội 250 tên lửa vào Israel, nỗ lực ngừng bắn gặp trở ngại

Hezbollah dội 250 tên lửa vào Israel, nỗ lực ngừng bắn gặp trở ngại

Lực lượng Hezbollah ngày 24/11 đã bắn khoảng 250 tên lửa và các loại đạn pháo khác vào Israel.
Hezbollah dội 250 tên lửa vào Israel, nỗ lực ngừng bắn gặp trở ngại

Hezbollah dội 250 tên lửa vào Israel, nỗ lực ngừng bắn gặp trở ngại

Lực lượng Hezbollah ngày 24/11 đã bắn khoảng 250 tên lửa và các loại đạn pháo khác vào Israel.
Xung đột Ukraine: 'Quân bài tẩy' của ông Biden khiến Tổng thống Mỹ đắc cử Trump thót tim, Nga phơi bày kế hiểm?

Xung đột Ukraine: 'Quân bài tẩy' của ông Biden khiến Tổng thống Mỹ đắc cử Trump thót tim, Nga phơi bày kế hiểm?

Ông Trump đang vô cùng lo ngại về sự leo thang của cuộc xung đột ở Ukraine và hướng đi của nó với những diễn biến mới nguy hiểm.
Ảnh ấn tượng (18-24/11): Nga nói NATO không thể đánh chặn tên lửa siêu vượt âm, 1.000 ngày xung đột ở Ukraine, ông Trump và tỷ phú Musk thân thiết

Ảnh ấn tượng (18-24/11): Nga nói NATO không thể đánh chặn tên lửa siêu vượt âm, 1.000 ngày xung đột ở Ukraine, ông Trump và tỷ phú Musk thân thiết

Nga phóng tên lửa siêu vượt âm, nói NATO không thể chặn, 1.000 ngày xung đột ở Ukrain… là những ảnh ấn tượng trong tuần.
Pakistan: Bạo lực giáo phái khiến hơn 80 người thiệt mạng, chính phủ nỗ lực hòa giải với lệnh ngừng bắn 7 ngày

Pakistan: Bạo lực giáo phái khiến hơn 80 người thiệt mạng, chính phủ nỗ lực hòa giải với lệnh ngừng bắn 7 ngày

Chính phủ Pakistan đã nỗ lực hòa giải và đạt được thỏa thuận ngừng bắn kéo dài 7 ngày giữa các nhóm giáo phái đối lập ở vùng Tây Bắc.
Đồn đoán Mỹ có thể chuyển cho Ukraine thứ vũ khí cực mạnh, Nga nhắc nhở bằng học thuyết hạt nhân, sẵn sàng chơi chiêu hiểm

Đồn đoán Mỹ có thể chuyển cho Ukraine thứ vũ khí cực mạnh, Nga nhắc nhở bằng học thuyết hạt nhân, sẵn sàng chơi chiêu hiểm

Nga có thể chuyển giao công nghệ hạt nhân cho các nước thù địch với Mỹ nếu Washington cung cấp vũ khí hạt nhân cho Ukraine.
Điểm tin thế giới sáng 25/11: LHQ khẳng định cần chấm dứt chiến tranh, Thủ tướng Malaysia thăm Hàn Quốc, EU triệu Đại sứ tại Niger

Điểm tin thế giới sáng 25/11: LHQ khẳng định cần chấm dứt chiến tranh, Thủ tướng Malaysia thăm Hàn Quốc, EU triệu Đại sứ tại Niger

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin tức thế giới đáng chú ý sáng nay, 25/11.
Các eo biển chiến lược: Từ điểm nghẽn trở thành cầu nối

Các eo biển chiến lược: Từ điểm nghẽn trở thành cầu nối

Các eo biển chiến lược luôn là công cụ địa kinh tế, địa chính trị đặc biệt để duy trì vị thế và gia tăng sức mạnh quốc gia.
Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Sự trở lại của Tổng thống đắc cử Donald Trump mang nhiều hàm ý cho nước Mỹ và thế giới. Châu Á – Thái Bình Dương trong đó có tiểu vùng Mekong cũng không nằm ...
‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

Quan hệ giữa Mỹ và Iran, từng là đồng minh thân cận thời đầu Chiến tranh Lạnh, đã biến thành đối đầu kéo dài hàng thập kỷ.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Chuyên gia Thái Lan: Chuyến thăm Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện cách tiếp cận lấy ASEAN làm trung tâm

Chuyên gia Thái Lan: Chuyến thăm Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện cách tiếp cận lấy ASEAN làm trung tâm

Theo chuyên gia Thái Lan, chuyến thăm Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm diễn ra khi 2 quốc gia ASEAN đang điều hướng thay đổi địa chính trị nhanh chóng.
Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Rất có thể chính sách 'gây áp lực tối đa' của Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ không còn tác dụng với Iran khi ở thời điểm hiện nay.
Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Sự trở lại của ông Donald Trump không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong chính trị Mỹ mà còn hứa hẹn ảnh hưởng sâu rộng đến khu vực Nam bán cầu.
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Tổng thống Joe Biden đã quyết định 'xé rào' vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, những 'đòn giáng' không thể tạo ra bằng lời nói.
Phiên bản di động