Căng thẳng Canada-Ấn Độ: Lộ vai trò của liên minh tình báo Ngũ nhãn, Mỹ xác nhận nguồn tin được chia sẻ từ đâu?

Tôi “xác nhận rằng có sự chia sẻ thông tin tình báo giữa các đối tác của Liên minh Ngũ nhãn (Five Eyes) đã giúp Canada đưa ra những tuyên bố trên”, Đại sứ Mỹ tại Canada, David Cohen, trả lời phỏng vấn báo chí hôm 24/9.

Tranh cãi về thông tin “đáng tin cậy”

Liên minh Ngũ nhãn hoạt động trên cơ sở hiệp ước chia sẻ thông tin tình báo giữa Mỹ, Anh, Canada, Australia và New Zealand dù vị đại sứ không xác nhận liệu thông tin trên có được chia sẻ từ phía Mỹ hay không.

Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Canada xấu đi rất nhiều kể từ tuần trước, sau khi Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết nhà chức trách đang điều tra khả năng New Delhi đứng sau vụ sát hại Hardeep Singh Nijjar, một nhà hoạt động ly khai người Sikh, vốn đã bị hai người đàn ông đeo mặt nạ bắn vào tháng Sáu ở Surrey, British Columbia.

Ấn Độ đã kịch liệt phủ nhận những tuyên bố này, gọi chúng là “vô lý và có động cơ”. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Arindam Bagchi cho biết Canada “không cung cấp thông tin cụ thể” để chứng minh cho các cáo buộc.

Cả hai quốc gia đều trục xuất các nhà ngoại giao cấp cao trong các động thái đáp trả lẫn nhau, làm tăng nguy cơ rạn nứt và khó xử.

Tuần trước, tranh cãi sau đó còn leo thang hơn nữa khi Ấn Độ đình chỉ dịch vụ cấp thị thực cho công dân Canada vì điều mà nước này cho là “mối đe dọa an ninh” đối với các nhà ngoại giao ở Canada.

Phát biểu với CTV, Đại sứ Cohen cho biết, Mỹ bày tỏ quan ngại với Ấn Độ về các cáo buộc và kêu gọi New Delhi hợp tác với Canada trong cuộc điều tra.

Đại sứ nói: “Nếu những điều đó được chứng minh là đúng thì đó có thể là một sự vi phạm rất nghiêm trọng đối với trật tự quốc tế”.

Hôm 24/9, Bộ trưởng Quốc phòng Canada Bill Blair đã tìm cách chuyển trọng tâm từ các câu hỏi về tình báo sang cuộc điều tra hình sự về vụ Nijjar.

Trong một cuộc phỏng vấn với CBC, ông Blair cho biết, quan hệ đối tác Ngũ nhãn là “cực kỳ quan trọng” và Canada có “thông tin tình báo rất đáng tin cậy khiến chúng tôi quan ngại sâu sắc”, nhưng từ chối xác định nguồn thông tin đó.

“Đó là một lý do khác khiến tôi nhấn mạnh vào cuộc điều tra đang diễn ra, để chúng tôi có thể vượt ra ngoài những thông tin tình báo và tìm bằng chứng một cách mạnh mẽ, chính xác về những gì đã xảy ra, để chúng tôi và chính phủ Ấn Độ có thể biết sự thật, cùng nhau giải quyết theo cách thích hợp”, ông nói.

Thủ tướng Trudeau hôm 21/9 kêu gọi Ấn Độ cần “hoàn toàn minh bạch, bảo đảm trách nhiệm và công lý”.

“Chúng tôi kêu gọi chính phủ Ấn Độ hợp tác. Hãy xem xét nghiêm túc những cáo buộc này và cho phép công lý đi theo con đường của nó”, Thủ tướng Canada phát biểu tại Phái đoàn Canada tại Liên hợp quốc.

Ông Trudeau cho biết, Canada không muốn kích động hay gây ra vấn đề nhưng hệ thống tư pháp “và các quy trình pháp luật của nước này sẽ tuân thủ một cách mạnh mẽ” những gì liên quan đến cáo buộc trong điều tra.

Chiến đấu hay vận động?

Trong một tuyên bố với các phóng viên hôm 21/9, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ gọi Canada là “nơi trú ẩn an toàn cho những kẻ khủng bố” và Canada cần phải “lo lắng về danh tiếng quốc tế của mình” sau những cáo buộc.

Theo ông Bagchi, việc đình chỉ dịch vụ cấp thị thực cho công dân Canada hồi tuần qua là do chính quyền Canada “kích động bạo lực” và “không hành động”. Ông cho biết thêm: “Việc tạo ra một môi trường làm gián đoạn hoạt động của ủy ban cấp cao và lãnh sự quán của chúng tôi là nguyên nhân khiến chúng tôi tạm thời ngừng cấp thị thực và các dịch vụ thị thực”.

Chính phủ Ấn Độ từ lâu đã cáo buộc Canada không có hành động đối phó với chủ nghĩa cực đoan ly khai của người Sikh, tạo ra một quê hương riêng biệt của người Sikh được gọi là Khalistan và bao gồm các khu vực của bang Punjab của Ấn Độ.

Trong cuộc khủng hoảng ngoại giao đang diễn ra, các quan chức Canada từng nhiều lần tới Ấn Độ để tìm kiếm sự hợp tác nhằm điều tra cái chết của Hardeep Singh Nijjar. Thủ lĩnh người Sikh này bị bắn chết bên ngoài một ngôi đền của cộng đồng người Sikh tại Surrey, tỉnh bang British Columbia ngày 18/6. Trước đó, người này đã được Cơ quan tình báo an ninh Canada cảnh báo đang gặp nguy hiểm.

Nijjar là người ủng hộ việc thành lập Khalistan. Ấn Độ coi lời kêu gọi Khalistan là mối đe dọa an ninh quốc gia nghiêm trọng.

Một số nhóm liên quan đến ý tưởng về Khalistan bị liệt vào danh sách “các tổ chức khủng bố” theo Đạo luật (phòng chống) hoạt động bất hợp pháp của Ấn Độ (UAPA). Tên của Nijjar xuất hiện trong danh sách những kẻ khủng bố UAPA và vào năm 2020, Cơ quan điều tra quốc gia Ấn Độ cáo buộc người này “cố gắng cực đoan hóa cộng đồng người Sikh trên toàn thế giới để ủng hộ việc thành lập Khalistan”.

Một số tổ chức người Sikh ở nước ngoài nói rằng, phong trào trên đang bị chính phủ Ấn Độ đánh đồng với chủ nghĩa khủng bố và rằng họ tiếp tục ủng hộ một cách hòa bình cho việc thành lập Khalistan.

Theo cảnh sát địa phương, Nijjar đã bị hai kẻ giết người đeo mặt nạ bắn chết trong xe tải của mình vào tháng Sáu bên ngoài một ngôi đền Sikh ở miền Tây Canada.

Cái chết của người này gây sốc, phẫn nộ cho cộng đồng người Sikh ở Canada, một trong những cộng đồng lớn nhất bên ngoài Ấn Độ và là nơi sinh sống của hơn 770.000 thành viên thuộc tôn giáo thiểu số.

Cảnh sát Canada chưa bắt giữ ai liên quan đến vụ sát hại Nijjar. Tuy nhiên, trong bản cập nhật tháng 8, cảnh sát tuyên bố, họ đang điều tra ba nghi phạm và đưa ra mô tả về một phương tiện có thể dùng để tẩu thoát, đồng thời yêu cầu công chúng giúp đỡ.