‘Chứng chỉ chức danh nghề nghiệp không có lỗi, nhưng…’

Ông suy nghĩ gì về Thông tư 01-04/2021/TT-BGDĐT quy định chức danh nghề nghiệp và bổ nhiệm, xếp lương giáo viên?

Việc quy định tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp là việc phải làm theo Luật Viên chức và các luật, quy định liên quan khác để nhằm đổi mới nâng cao chất lượng tuyển dụng, sử dụng, bồi dưỡng, xếp lương cho giáo viên.

Tuy nhiên, khó khăn ở đây là phải chỉ rõ vị trí việc làm của giáo viên kèm theo bản mô tả việc (nhiệm vụ, trách nhiệm ở mỗi vị trí). Nếu không rõ ràng vị trí việc làm thì việc mô tả cũng như xác định tiêu chuẩn sẽ lúng túng, rối rắm, không phù hợp với nghề nghiệp và tổ chức việc làm cho giáo viên ở cơ sở giáo dục.

Mặt khác, việc định ra chuẩn cần có cách tiếp cận để đảm bảo khách quan, khả thi và có sự đồng thuận cao của các bên liên quan thì chuẩn mới có thể hiện thực hóa.

Đặc biệt, rất cần người chủ sử dụng lao động là người đứng đầu cơ sở giáo dục phải có tiếng nói ảnh hưởng lớn đến việc xây dựng chuẩn theo chức danh nghề nghiệp, tránh xây dựng chuẩn mang tính áp đặt từ trên xuống, dễ bị phản ứng và có thể rơi vào quan liêu.

Tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp giáo viên theo ông còn tồn tại vấn đề gì?

Những gì dư luận phản ánh cho thấy chuẩn chức danh nghề nghiệp được xây dựng còn có hạn chế như từ ngữ dùng không chuẩn mực. Ví dụ như "nắm được chủ trương chính sách" hay "nắm vững kiến thức môn học được phân công giảng dạy” là khá chung chung và phi sư phạm.

Một số tiêu chí mang tính tiêu chuẩn kép như phải là chiến sĩ thi đua cấp cơ sở. Khi là chiến sĩ thi đua đã phải có thành tích xuất sắc trong công việc về học tập, tu dưỡng, chuyên môn nghiệp vụ... Hoặc là chiến sĩ thi đua cơ sở ...trong các nhà trẻ, nhóm trẻ, lớp mẫu giáo độc lập công lập (dạy học ở nhóm trẻ làm gì có chiến sĩ thi đua cấp cơ sở) hoặc giáo viên dạy giỏi cấp huyện trở lên là thiếu thực tế.

Mặt khác, từ chỗ không làm rạch ròi vị trí việc làm và định nghĩa rõ để phân biệt thứ hạng nên có phần lẫn lộn tiêu chuẩn chức danh giáo viên sang cả nội dung tác nghiệp của người quản lý. Từ đó, sẽ tạo ra sự không bình đẳng trong đội ngũ giáo viên vì không phải ai cũng được giao nhiệm vụ quản lý trong nhà trường để có cơ hội xét thăng hạng.

Việc lấy được các chứng chỉ chức danh nghề nghiệp làm căn cứ để tham gia các kỳ thi “nâng hạng”, “giữ hạng” giáo viên sẽ tạo ra bất cập gì, theo ông?

Bản thân chứng chỉ chức danh nghề nghiệp không có lỗi, đó chỉ là mảnh giấy của cơ quan có thẩm quyền sau khi đào tạo theo chương trình đủ điều kiện đảm bảo chất lượng và đánh giá nghiêm túc kết quả đạt được của người học.

Nhưng vì tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp chưa ổn, chương trình bồi dưỡng chức danh theo thiết kế năm 2016 còn nhiều hạn chế do đưa một số nội dung của người làm công tác quản lý nhà trường mà không phải giáo viên vào nội dung đào tạo bồi dưỡng.

Những vấn đề về quản lý Nhà nước đã được học tại chương trình cao đẳng và đại học, không cần thiết đưa vào nội dung tiêu chuẩn để bồi dưỡng, bởi giáo viên hoàn toàn tự học được.

Mặt khác, các chương trình bồi dưỡng công bố năm 2016 có thể có nội dung không phù hợp với các thông tư mới về tiêu chuẩn phân hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên, nếu một số cơ sở được giao nhiệm vụ đào tạo bồi dưỡng vẫn theo chương trình cũ sẽ rất bất cập.

Ông nghĩ sao trước không ít ý kiến phản đối khi đạo đức nhà giáo xếp thành ba hạng 1, 2, 3?

Ở đây không phải là đạo đức xếp thành ba hạng 1, 2, 3 mà là đạo đức nghề nghiệp. Do vậy, cần phân biệt đạo đức nghề nghiệp và đạo đức nhà giáo nói chung được quy định trong Luật.

Đạo đức nghề nghiệp nhấn mạnh đến công bằng, bình đẳng, bác ái, dân chủ, đoàn kết, tôn trọng mọi người (học sinh và đồng nghiệp), không thiên vị, thành kiến và trách nhiệm nghề nghiệp.

Đạo đức nghề nghiệp thường quy định trong các nghề nghiệp, phản ánh yêu cầu đặc trưng mà người hành nghề phải thể hiện được. Do vậy, quy tắc đạo đức nghề nghiệp nêu rõ trách nhiệm chính của giáo viên đối với học sinh và xác định vai trò của họ đối với việc học tập, rèn luyện của học sinh.

Trên hết, giáo viên phải thể hiện sự liêm chính, không thiên vị, hành vi đạo đức trong lớp học cũng như trong cách cư xử với phụ huynh và đồng nghiệp. Vì thế, để tránh tranh cãi khi phân hạng đạo đức theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cần làm rõ khái niệm giữa đạo đức chung liên quan đến những nguyên tắc cá nhân về cái đúng và cái sai; trong khi đạo đức nghề nghiệp được quy định về cái đúng và cái sai tại nơi làm việc mới có thể phân hạng được.

Thực ra, đây là vấn đề khó và phức tạp nếu chỉ diễn đạt tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp qua vài ba câu từ để phân loại. Đã là giáo viên thì phải làm gương cho học sinh, chẳng hạn như kiên trì, trung thực, tôn trọng, chấp hành các quy định luật pháp, kiên nhẫn, công bằng, trách nhiệm và đoàn kết. Vì thế, không dễ đánh giá, không phải giáo viên hạng 2 gương mẫu hơn giáo viên hạng 3.

Xin trân trọng cảm ơn ông!