Các cuộc đàm phán về thủ tục “ly hôn” giữa Anh và Liên minh châu Âu (EU) đã vấp phải trở ngại lớn vào ngày 4/12 sau khi đảng Dân chủ Liên hiệp (DUP) theo đường lối cứng rắn tại Bắc Ireland, một đồng minh quan trọng của Thủ tướng Theresa May, đột ngột quay lưng lại với thỏa thuận về tương lai đường biên giới giữa Vương quốc Anh và Cộng hòa Ireland.
Thế khó cho bà May
New York Times bình luận: “Quyết định đột ngột này, dường như đã khiến bà May vô cùng ngạc nhiên khi bà đang tham gia các cuộc đàm phán tại Brussels, làm chệch hướng dự thảo thỏa thuận giữa Anh và EU vốn là điều kiện cần để tiến tới giai đoạn đàm phán tiếp theo”.
| Họp báo sau cuộc đàm phán Brexit ngày 4/12 giữa Thủ tướng Anh Theresa May và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jean-Claude Juncker. (Nguồn: AP) |
“DUP đã từ chối để bà May có cơ hội đạt được một bước đột phá trong tiến trình đàm phán trì trệ này và gây thất vọng cho các lãnh đạo EU - những người dường như ngày càng chiếm ưu thế trong các cuộc đàm phán. Quyết định này một lần nữa lại phản ánh vị thế yếu kém của bà May ở trong nước, và phản ánh nhiệm vụ khó khăn mà bà phải đối mặt khi Anh tìm cách phá vỡ hơn 4 thập kỷ hội nhập của châu Âu”.
Để thúc đẩy các cuộc đàm phán, Anh và EU kỳ vọng họ có thể đạt “tiến triển đáng kể” trước cuối tuần tới trong 3 vấn đề: các cam kết tài chính lớn của Anh đối với 27 thành viên còn lại trong khối; quyền lợi của các công dân châu Âu đang sinh sống tại Anh và tình trạng đường biên giới giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland, một thành viên của EU.
Thủ tướng May đã có những nhượng bộ quan trọng về 2 trong 3 vấn đề trên. Cụ thể, tuần trước Anh đã nhất trí trên nguyên tắc về giá trị hóa đơn ly hôn ước tính từ 47-53 tỷ USD, cao gấp đôi đề xuất ban đầu.
Anh cũng được cho là sẽ chấp nhận để Tòa án Tối cao châu Âu - cơ quan phân xử cao nhất của luật pháp EU - đóng vai trò trong việc điều chỉnh quyền lợi của các công dân EU sau Brexit. Tuy nhiên, vấn đề liên quan đến Ireland đã trở thành hòn đá tảng cản đường những kỳ vọng này.
Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk được AFP dẫn lời cảnh báo rằng, thất bại trong việc thúc đẩy quá trình đàm phán trong tháng này sẽ khiến EU phải nghĩ lại xem liệu thỏa thuận Brexit có khả thi hay không.
Theo AFP, EU nhấn mạnh Anh phải đạt tiến triển đáng kể về 3 vấn đề nói trên trước khi xúc tiến đàm phán liên quan tới giái đoạn chuyển tiếp kéo dài trong khoảng 2 năm và tương lai mối quan hệ Anh-EU, bao gồm cả một thỏa thuận thương mại quan trọng.
Chính phủ của bà May đã gần đạt được thỏa thuận để Bắc Ireland tiếp tục các cơ chế về đường biên giới chung với Ireland như khi Vương quốc Anh vẫn còn trong khối thị trường chung và liên minh hải quan ngay cả sau Brexit.
Nhượng bộ này được đưa ra nhằm ngăn việc tái áp đặt các biện pháp kiểm soát thủ tục hải quan tại nơi được xem là biên giới trên đất liền duy nhất giữa Vương quốc Anh và EU, và là nguồn cơn của nhiều mâu thuẫn phe phái.
Chủ tịch DUP Arlene Foster được New York Times dẫn lời tuyên bố đảng của bà phản đối mọi sự “phân biệt đối xử, chia tách Bắc Ireland về mặt kinh tế hay chính trị với phần còn lại của Vương quốc Anh”.
Anh sẽ đi về đâu?
Theo New York Times, Thủ tướng May đã tham vấn DUP song lại sai lầm trong việc đánh giá quyết định của đảng này. Bà đã phải tạm dừng cuộc thảo luận với ông Juncker để nhận cuộc điện đàm từ bà Foster, một tín hiệu cho thấy tính chất bất ngờ của sự kiện này.
| Thủ tướng Anh Theresa May và Chủ tịch đảng DUP Arlene Foster. (Nguồn: PA) |
New York Times bình luận: “Nếu đảng này (DUP) rút lại cả sự ủng hộ đối với phe bảo thủ của Thủ tướng May, chính phủ sẽ sụp đổ và Công đảng có thể lên nắm quyền. Điều này cũng có thể sẽ dẫn tới một cuộc tổng tuyển cử mới tại một quốc gia vốn đã kiệt sức sau cuộc bầu cử năm 2015, cuộc trưng cầu ý dân hồi năm ngoái và cuộc tổng tuyển vừa qua”.
Các tờ báo cánh tả tại Anh nhanh chóng tham gia vào khúc mắc này. Một bài xã luận trên The Telegraph có tiêu đề: “Ireland và EU cần phải chấm dứt việc dùng vấn đề biên giới làm cây gậy nhằm vào chúng ta”.
Nhà lập pháp ủng hộ Brexit Kate Hoey cảnh báo Dublin rằng sẽ có những hậu quả đáng tiếc nếu các cuộc đàm phán trong tháng này không đạt tiến triển. Trả lời phỏng vấn của BBC, bà nhấn mạnh: “Nếu mọi chuyện kết thúc mà không có thỏa thuận nào được thông qua, chúng tôi sẽ không phải là người phải chịu trách nhiệm về biên giới đó”.
Vẫn chưa ai dám chắc về điều gì sẽ diễn ra tiếp theo. Thủ tướng May đã nỗ lực để giảm tính nghiêm trọng của sự việc bằng tuyên bố các cuộc đàm phán sẽ được khôi phục ngay trong tuần này, đồng thời nói rằng bà “tự tin về việc sẽ sớm hoàn tất thỏa thuận một cách tích cực”.
Thủ tướng May kỳ vọng bà có thể thuyết phục được DUP. Nếu không, Ireland có thể sẽ nhượng bộ và chuyển sang đàm phán về vấn đề thương mại mà không có được những đảm bảo mà họ muốn, dưới áp lực từ phía EU.
Hoặc Thủ tướng May có thể chấp nhận một thỏa thuận mà không có sự hậu thuẫn của DUP, hành động đồng nghĩa với việc làm lung lay thế đa số của bà tại Quốc hội. Nếu các bên không đạt thỏa thuận để tiến tới giai đoạn tiếp theo của tiến trình đàm phán, họ sẽ khó có thể hoàn tất thỏa thuận về thương mại trước thời hạn chót vào tháng 3/2019.