| Các nhà khảo cổ khai quật một biệt thự ở Fregellae, được xây dựng khoảng 80 năm trước khi thành phố bị người La Mã tàn phá vào năm 125 trước Công nguyên. (Nguồn: Live Science) |
Theo các nhà khảo cổ học Italy, có một thành phố cổ đã bị người La Mã san bằng hơn 2.000 năm trước, sau khi người dân ở đây nổi dậy. Đô thị này đã bị phá hủy nặng nề đến mức "không có người ở trong hơn 170 năm" cho đến khi được dùng làm nơi đổ rác.
Tàn tích thành phố cổ ở Fregellae, cách thủ đô Rome khoảng 90 km về phía Đông Nam. Quân đội La Mã bao vây và phá hủy thành phố vào năm 125 trước Công nguyên.
Đến nay, người ta vẫn chưa biết rõ về lý do của cuộc nổi loạn, nhưng các nhà khảo cổ học cho rằng, đó là vì người dân Fregellae đã đòi được cấp quyền công dân La Mã đầy đủ, thay vì chỉ được coi là "công dân hạng hai". Quyền công dân La Mã đầy đủ có liên quan đến quyền sở hữu đất. Cuộc đấu tranh này kéo dài và lên đến đỉnh điểm khi nổ ra chiến tranh giữa người dân thành phố với quân La Mã.
Ông Dominik Maschek, Giáo sư ngành khảo cổ học La Mã tại Trung tâm Khảo cổ học Leibniz và Đại học Trier (đều của Đức) cho biết: Có rất ít tài liệu lịch sử còn sót lại về cuộc nổi dậy ở Fregellae, vì vậy, các nghiên cứu khảo cổ học là cách tốt nhất để xác định điều gì đã xảy ra ở đó. Cuộc nổi dậy này chỉ được đề cập trong ba nguồn sử liệu cổ, nói về cuộc vây hãm, cho biết sơ lược rằng những người ở đây đã nổi dậy chống lại quân La Mã".
Theo Giáo sư Maschek, các nhà khảo cổ Italy lần đầu tiên khai quật địa điểm này vào những năm 1980 và phát hiện dấu tích của các bức tranh tường, tranh khảm trên sàn, nhà ở và nhà tắm công cộng.
Ông cùng một nhóm nhà nghiên cứu Đức, Italy và Thụy Sỹ đã khai quật một biệt thự ở rìa thành phố cổ trong ba năm qua. Tới năm 2023, họ đã tìm thấy tàn tích của một trại quân đội La Mã gần đó, được bảo vệ bởi bức tường thành kiên cố và hào nước.
Trong số các hiện vật được tìm thấy tại khu biệt thự có những chiếc bình gốm lớn để đựng nông sản. Giáo sư Maschek nhận định, những hạt giống cổ xưa được khai quật tại địa điểm này cho thấy ngôi biệt thự là một trung tâm sản xuất rượu vang, trái cây và ngũ cốc, có thể để xuất khẩu sang các vùng khác và xuất khẩu ra nước ngoài. Hồ sơ về các biệt thự La Mã có kích thước tương tự cho thấy có thể có tới 50 người đã làm việc ở trong đó, nhiều người trong số họ là nô lệ.
Thành phố Fregellae là thuộc địa của Rome, nhưng nhiều người có nguồn gốc Samnites sinh sống tại đây. Họ không phải người La Mã và từng là kẻ thù của Cộng hòa La Mã.
Một số ghi chép lịch sử vào thời đó mô tả Fregellae bị bao vây và phá hủy bởi quân đội La Mã do Lucius Opimius, một viên pháp quan của Cộng hòa La Mã, chỉ huy.